Liefdadigheidsstraat

Van Leuvensesteenweg naar kruispunt van Hamerstraat en Kunstlaan.
Geknikte straat, gelegen op het hoogste punt van Sint-Joost.

Eind XVIII gekend onder de naam Zavelstraat, vervolgens Kunststraat (rue des Arts). Aanvankelijk maakte de straat deel uit van de oude weergang die langs de halvemaan aan de Leuvense Poort liep.

Tussen deze omloop en de oude stadsomwalling van Brussel bevond zich sinds 1792 een bierfactorij. Een deel van dit domein werd later verkaveld, de rest werd overgedragen aan de stad die in 1843 (KB 23.12.1843) de verlenging van de nieuwe omloop langs de octrooimuur (de latere Kunstlaan) goedkeurde, dwars door de tuinen van de genoemde factorij.

De Kunststraat en de verlengde nieuwe omloop droegen dezelfde naam tot 1850. Toen werd deze eerste omgedoopt tot Liefdadigheidsstraat, als herinnering aan de lazaret die men er gebouwd had (Nr. 12) tijdens de cholera-epidemie in Sint-Joost.

Vanaf 1834 werden er panden in neoclassicistische stijl gebouwd; drie in de hoogte afnemende bouwlagen, bepleisterde en beschilderde lijstgevels, horizontale geleding door kordons en schijnvoegen en rechthoekige en rondboogvensters, enkele woningen beïnvloed door de empirestijl (Nr. 8).


Liefdadigheidsstraat vanuit Kunstlaan (foto 1993).

Aan de oostzijde van de straat verschijnen vanaf 1844 bijgebouwen en omheiningsmuren van de herenhuizen in de Kunststraat (zie Kunstlaan).

Omstreeks 1880 werd de Liefdadigheidsstraat een belangrijke culturele ontmoetingsplaats in Brussel. Dit had ze te danken aan de aanwezigheid van de door F. Mommen in 1875 geopende winkel voor schilder- en ander kunstmateriaal, de aanpalende ateliers (Nr. 37) en het Hotel Van Cutsem (Kunstlaan Nr. 16) met zijn schilderijengalerij die een ingang in de Liefdadigheidsstraat Nr. 42 had.

De afbraak- en herbestemmingswerken van de oostelijke bebouwing vanaf 1930 tot op heden, teneinde plaats te ruimen voor kantoorgebouwen, hebben het straatbeeld grondig veranderd en verarmd. Nr. 16 tot 20 wordt ingenomen door het gebouw van de "Provinces Réunies" (zie Kunstlaan Nr. 6-7), Nr. 22 tot 28 door het imposante kantoorgebouw van de "Nationale Kas voor Beroepskrediet" gebouwd in 1954 en 1968 n.o.v. arch. Ch. VERHELLE. Nr. 34 wordt gevormd door de postmoderne achtergevel van de Kunstlaan Nr. 11 (vroegere woning van arch. J.-P. CLUYSENAAR), herbouwd in 1993, n.o.v. arch. J. CARBALLO van het architectenbureau H. GILSON.


Liefdadigheidsstraat, knik met Waterkrachtstraat (foto 1993-1995).

De westzijde heeft meer van zijn oudere bebouwing bewaard, vnl. dan in het tweede straatgedeelte, tussen de Waterkrachtstraat en de Hamerstraat, waaronder enkele uitzonderlijke gebouwen: de Ateliers Mommen (Nr. 37-37A), het herenhuis van de senator Ch. Lebeau (Nr. 39) en het klooster en de kapel van Sint-Juliana (Nr. 41 tot 45). Al deze ensembles vormen binnen het woonblok een complexe constructie die blootgelegd werd na de betreurde afbraak in 1995 van de oude drukkerij Lesigne (Nr. 25-27). Dit grote complex in laat-neoclassicistische stijl met o.a. een oude drukkerij met bureaus, ateliers en opslagplaatsen werd vanaf 1856 in verschillende fasen opgetrokken i.o.v. Th. Lesigne. Het werd herhaaldelijk aangepast en gedeeltelijk verbouwd en na 1914 uitgebreid met nieuwe industriële gebouwen, op een deel van de aangekochte terreinen van de "Etablissements Mommen" (Nr. 37-37A). De bepleisterde en beschilderde gevels op arduinen sokkel omvatten drie of vier bouwlagen en resp. drie (Nr. 25) en vier (Nr. 27) traveeën onder schilddak. Aan de Waterkrachtstraat, zijgevel van drie traveeën. Brede steekboogvensters in geriemde omlijsting op uitstekende lekdrempels.

Het straatgedeelte tussen de Leuvensesteenweg en de Waterkrachtstraat bezit een bescheidener bebouwing van neoclassicistische inspiratie (Nr. 1 tot 9). Ondanks hun cementen gevelparement vertonen de panden nog veel van hun oorspronkelijke decoratie zoals stucwerk, balkons en friezen. Opmerkelijk is Nr. 7 met vijf traveeën, begane grond met rechts inrijpoort en vensters met luiken, tweede bouwlaag met balkon dat over drie centrale traveeën loopt. Nr. 3-5: neoclassicistisch geïnspireerd ensemble uit 1872, gevel in 1913 gewijzigd - door toevoeging van een winkelpui - en in 1930. Nr. 35: neoclassicistisch geïnspireerde bepleisterde gevel met drie bouwlagen en drie traveeën. Nr. 13-17: postmodern pand, getekend door arch. A. SELVAIS, 1969; strekt zich uit over de binnenkant van het woonblok, toegankelijk via Nr. 17 (1993). De Brusselse coöperatieve vereniging "Union économique" wilde hier in 1962 een gebouw optrekken dat de verbinding moest vormen met de Liefdadigheidsstraat, n.o.v. arch. F. DE DECKER (zie Kleine Dalstraat).