Onderzoek en redactie
2016-2017
Bekijk de weerhouden gebouwenDe Stefaniastraat is een lange verkeersweg die evenwijdig loopt aan de spoorlijn Brussel-Gent en de westelijke ringspoorweg. Ze verbindt de Koninginnelaan, ter hoogte van de Molenbeekstraat, met het Emile Bockstaelplein en de Emile Bockstaellaan, ter hoogte van de Strijderssquare en het uiteinde van de Maria-Christinastraat. Ze kruist verscheidene verkeerswegen: de Prinses Clementinastraat, de Kerkeveldstraat, de Koningschapsstraat en de Moorsledestraat, waar ze een bocht vormt.
Ze kreeg de naam Stefaniastraat bij beslissing van de Gemeenteraad van Laken van 10.11.1874; toen strekte ze zich slechts uit tussen de Molenbeekstraat en de Kerkeveldstraat. Haar naam is een eerbetoon aan de tweede dochter (1864-1945) van Leopold II en Maria-Hendrika, die in 1881 huwde met aartshertog Rudolf van Habsburg (naar wie de Moorsledestraat vroeger werd vernoemd). Bij K.B. van 14.05.1879 werd de Stefaniastraat verlengd tot aan de Maria-Christinastraat. Deze vijftien meter brede verlenging liep hoofdzakelijk over de terreinen van de Compagnie Immobilière de Belgique, waarmee de gemeente Laken op 15.12.1879 een overeenkomst tekende. Volgens een plan uit 17.05.1909 opgesteld door ingenieur Gillet en goedgekeurd door de Gemeenteraad op 24.06.1910, werden de eerste twee straatdelen ook aan pare zijde tot 15 meter verbreed, waarbij brede afgeschuinde vlakken op de hoek met de Kerkeveldstraat ontstonden.
De straat werd hoofdzakelijk tussen 1875 en 1907 bebouwd, met huizen in veeleer neoclassicistische stijl tijdens de eerste decennia, en vaak in eclectische stijl nadien. Onder de bebouwing in eerstgenoemde stijl vermelden we het geheel gevormd door nr.35 tot 45, ontworpen tussen 1876 en 1881 voor aannemer François Naples, nr.119 tot 123 (1898), nr.151, met bijgebouwen aan de achterzijde van de tuin, en nr.137 en 139, ontworpen in 1894 als geheel met nr.141 (verbouwd). Op nr.173-175 neemt een groot gebouw de hoek met het Bockstaelplein in. Oorspronkelijk had het een afgeschuind vlak aan de linkerkant, aan de zijde van de spoorweg, waarop thans een handelsruimte staat. In eclectische stijl vermelden we nr.73 (ca. 1900), 83 (1901), 85 (1890), verhoogd met een verdieping in 1930, 134 tot 138 (1898), of nr.158 (1898). In de verbrede eerste twee straatdelen aan pare zijde verrezen woningen in de jaren 1910 – zoals nr.8 (n.o.v. architect Richard Neybergh, 1913), 42 en 44 (1912) – of tijdens het interbellum (zie nr.16). Nr.6, dat in 1906 door architect Richard Neybergh was ontworpen, stond al op de nieuwe rooilijn die begin jaren 1900 was vastgelegd; in 1927 werd het huis verhoogd. Vier huizen in de straat werden bekroond in de gevelwedstrijden die de gemeente organiseerde: nr.17 en 19 (1906) voor het jaar 1907, nr.10 (n.o.v. architect Robberechts, 1914) en 12 (n.o.v. architect A. Decoster) voor de jaren 1913 tot 1915.
Verscheidene gebouwen die tijdens W.O. II beschadigd raakten, werden meteen na de oorlog verbouwd of heropgebouwd, zoals nr.103 (n.o.v. architect Paul Hankar, 1897), volledig herwerkt in 1946. Op nr.107, op het perceel dat de bocht van de straat vormt, liet de Cercle Ouvrier Notre Dame in 1898 een gebouw bestemd voor een café en feestzaal optrekken, met een gevel met invloed van de neo-Vlaamse renaissancestijl. De parochiekring werd tijdens de oorlog vernield maar nadien heropgebouwd, met een theater- en bioscoopzaal, naar plannen van architect H. Sneiders uit 1953. Thans bevindt er zich een Roemeense kerk. Vermelden we ook, op nr.63, de voormalige persoonlijke woning van architect Egide Dekeuleneer, een neoclassicistische woning die hij in 1950 verbouwde. De inkom wordt versierd met een klein impostvenster tussen twee bas-reliëfs met voorstellingen van een architect (passer) en een beeldhouwer. Het 19de eeuwse achterhuis is nog bewaard.
![Stefaniastraat, zicht over de [i]Chocolaterie Meyers[/i] (verzameling Eric Christiaens/Laca).](/medias/streets/10208203_W04.jpg)
In de straat bevonden en bevinden zich verscheidene ondernemingen, sommige gelegen achter de woningen, zoals een groot magazijn met puntgevel uit 1899, toegankelijk via nr.81, of het gebouw achter nr.61 dat uitgeeft op het uiteinde van de Werkhuizengang en dat dienstdeed als werkplaats voor stuc- en schrijnwerk. Binnen het eerste huizenblok aan pare zijde bevond zich vroeger de Chocolaterie Meyers, toegankelijk via de hoek van de Prinses Clementinastraat. Ze was er rond 1882 gevestigd, als opvolger van de chocoladefabriek A.Daviaud, en werd in de loop der jaren herhaaldelijk gewijzigd. Na 1953 werd ze gesloopt en vervangen door, onder meer, het Athénée Royal Rive Gauche (zie Maria-Christinastraat nr.83).
Halverwege de straat aan pare zijde staat de voormalige rijkswachtkazerne van Laken, in 1881 ontworpen door provinciearchitect Gustave Hansotte (zie nr.87a). Vermelden we tot slot op nr.27-29 een gebouw dat in 2002 werd opgetrokken door architectenbureau Charles Vandenhove et Associés voor het Brusselse OCMW, een combinatie van woningen, een sociale antenne en een restaurant. Op glazen borstweringen zijn uittreksels gegraveerd van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, terwijl de achtergevel wordt gekenmerkt door grote afgeronde vlakken verbonden door twee cilindervormige torentjes waarin zich de circulatieruimten bevinden.
Bronnen
Archieven
SAB/IP II 684 (1903-1915).
SAB/OW 57115 (1878-1886), 57109 (1909-1913); 6: Laken PV Reg. 96 (3.12.1906), 52590 (1927); 8: Laken 5071 (1913); 10: Laken PV Reg. 156 (19.02.1914); 12: Laken 4602 (1914); 17, 19: Laken PV Reg. 96 (17.12.1906); 35 tot 39: Laken 3366 (1881); 41, 43: Laken 2998 (1877); 42, 44: Laken 2664 (1912); 45: Laken 2972 (1876); 61: 43028 (1922), 41935 (1934); 63: 61196 (1950); 81: Laken 5373 (1899); 83: Laken 5481 (1901); 85: Laken 4229 (1890), 37360 (1930); 103: Laken 4975 (1898); 107: Laken 4986 (1898), 83222 (1953); 119 tot 123: Laken 4975 (1898); 134 tot 138: Laken 5032 (1898); 137 tot 141: Laken 4699-4700 (1894); 158: Laken 4955 (1898).
Publicaties en studies
COSYN, A., Laeken Ancien & Moderne, Imprimerie scientifique Charles Bulens, Brussel, 1904, p. 138.
CULOT, M. [o.l.v.], Bruxelles Hors Pentagone. Inventaire visuel de l’architecture industrielle à Bruxelles, AAM, Brussel, 1980, fiche 46.
VERSCHAFFEL, B., CPAS-OCMW, Antenne Sociale – Sociale Antenne, Bruxelles – Laeken – Brussel, s. d.
VAN KRIEKINGE, D., Essai de toponymie laekenoise, Laken, 1995, s. p.
VAN NIEUWENHUYSEN, P., Toponymie van Laken (doctoraatsverhandeling in de Germaanse Filologie), UCL, Louvain-la-Neuve, 1998, p. 1761.
Tijdschriften
Almanach du Commerce et de l’Industrie, “Molenbeek (rue de)”, 1881, 1882-1883.
Almanach du Commerce et de l’Industrie, “Stéphanie (rue)”, 1895, 1897.
VERSTRAETE, H., “Een chocoladeverhaal”, LACA Tijdingen, 3, jaargang 7, maart 1996, pp.13-20.