Onderzoek en redactie
2018
Bekijk de weerhouden gebouwenDe De Wandstraat is een lange bochtige verkeersweg die het uiteinde van de Vuurkruisenlaan en de oprit naar het knooppunt van de A12-autosnelweg verbindt met de Romeinsesteenweg. Ze kruist de Pagodenlaan, de Brieslaan en de De Busleydenlaan, evenals de Wannekouterlaan, waarmee ze een rotonde vormt.
De straat was vroeger een onregelmatige weg die begon aan het kruispunt van de Dikke Linde, in het verlengde van de Route du Palais royal, die in 1877 werd vervangen door de Koninklijk Parklaan. Tot in 1897 vormde de straat de grens tussen Laken en Neder-Over-Heembeek. Haar naam, die in de loop der jaren op verschillende manieren werd gespeld – Want, Dewant, Dewand of Dewandt, heeft dezelfde oorsprong als die van de Wannekouterlaan. In het Oudnederlands betekende de term “wan” leeg of niet bebouwd, zoals het gehucht Wannekouter, een uitgestrekt geheel van terreinen op grondgebied Laken, Neder-Over-Heembeek en Strombeek dat lange tijd braak is gebleven. De straat werd rond 1910 verbreed.
Deze in de Mutsaardwijk gelegen straat is een handelsstraat met een zeer gevarieerde fysionomie. De eerste woningen, hoofdzakelijk aan onpare zijde in het centrale gedeelte en het noordelijke uiteinde van de straat, gaan terug tot eind 19e en begin 20e eeuw. Het gaat om neoclassicistische arbeiderswoningen en burgerwoningen of opbrengstpanden in eclectische stijl, zoals nr. 134 (jaren 1900). De meeste ervan, die al vanaf het begin of op latere datum van een commerciële benedenverdieping werden voorzien, zijn thans ingrijpend gewijzigd Vermelden we, tussen nr. 219-227 en 231-235, een met arbeidershuizen bebouwd straatje dat leidt naar de Kleine Romeinsesteenweg, een impasse loodrecht op de gelijknamige steenweg. Op nr. 22-24 opende ca. 1925 Kleuterschool nr. 22 haar deuren in de voormalige Laiterie du Château Bon Air, die van vóór 1905 dateerde. Het complex huisvest thans de Koningin Astridschool.
Aan het begin van de straat, aan onpare zijde, vestigde zich L. J. Draps-Dom, wiens Grand Etablissement d’Horticulture in de Sint-Annadreef lag. Tussen 1902 en 1910 liet hij er een huis, serres en een oranjerie bouwen. Zijn eigendom verdween tijdens de aanleg van de eerste delen van de Pagodenlaan, waarvan de rooilijn in 1913 werd goedgekeurd.
Na de Eerste Wereldoorlog werd de laan aangevuld met gebouwen met invloed van de Beaux-Artsstijl of de art deco, en dan, na de oorlog, met modernistische appartementsgebouwen. Onder de art decowoningen vermelden we nr. 70b (ca. 1930), 148 (architect Jean Kiekens, 1934) of 162, een appartementsgebouw met kruidenierszaak op de benedenverdieping, ontworpen in 1931 door de coöperatieve maatschappij Volkshuis (architect J. Mouton). Op nr. 211-213 werd de fabriek van farmaceutische producten Galen, die in 1934 door architect Eugène Dhuicque werd ontworpen, in 2014 tot rusthuis gerenoveerd. Vermelden we, op nr. 271-273, een gebouw met winkel op de benedenverdieping en kantoor op de verdiepingen, waarvan de volledig beglaasde gevel hoekige in- en uitsprongen heeft (architect Ward De Neys, 1971).
Het eerste straatdeel aan onpare zijde en de eerste huizen aan weerszijden van het tweede straatdeel liggen achter een achteruitbouwstrook bestemd voor een voortuintje. Vermelden we, aan pare zijde, een reeks halfvrijstaande villa’s die tot het interbellum teruggaan, onder meer nr. 14 (architect N. Bruylant, 1931), waarvan de gevel tot aan de rooilijn van de straat komt. Ertegenover, op de hoek met de Pagodenlaan, ontwierp architect Félix Van Meir in 1916 een imposante villa (nr. 15) die in 1956 werd gesloopt en door een appartementsgebouw werd vervangen. De noordelijke helft van de bouwblokken van het derde straatdeel, langs de Wannekouterlaan, wordt ingenomen door twee gehelen van sociale woningen ontworpen voor de Lakense Haard, een tuinwijk aan pare zijde (zie nr. 72 tot 102) en een modernistisch complex aan onpare zijde (zie nr. 145-149).
Het eerste straatdeel aan pare zijde werd na 1933 ingericht als driehoekige square die na de Tweede Wereldoorlog met een centraal beeldhouwwerk werd versierd. In het vooruitzicht van Expo 58 werd het bouwblok uitgegraven met het oog op de bouw van station De Wand, dat werd bediend door de tramlijn langs de Vuurkruisenlaan en dan verder in een geul langs de Meiseselaan. De tramlijn die sinds 1889 in de De Wandstraat liep, aanvankelijk op stoom en vanaf 1909 geëlektrificeerd, werd naar de geul omgeleid, en in 1978 werd ze door bussen vervangen. In 2007 werden de muren van het station door 30 kunstenaars versierd met graffiti, wat er het grootste fresco van dit type in België.
Bronnen
Archieven
ARA/T 16, dossier 945
(1913).
SAB/PP 3404 (1933).
SAB/OW Laken 5617 (1902), Laken 1333 (1904), Laken
6206 (1910), 57105 (1906-1912), 65911 (1957); 14: 39422 (1931); 15:
Laken PV Reg. 167 (14.07.1916), 65879 (1956); 148: 43038 (1934); 162: 39048 (1931); 211-213:
43579 (1933-1934); 271-273: 88080
(1971).
Publicaties en studies
VAN KRIEKINGE, D., Essai de
toponymie laekenoise, Laken, 1995, s. p.
VAN NIEUWENHUYSEN, P., Echos du
Lycée Maria Assumpta. La Villa “No Gayole”,
onuitgegeven werk, 1983, p. 10.
VAN NIEUWENHUYSEN, P., Toponymie van Laken (doctoraatsverhandeling in de Germaanse
Filologie), UCL, Louvain-la-Neuve, 1998, pp. 1884-1886.
VERHAEGHE, L., 8 x Mutsaard-Laken,
Gemeenschapscentrum Heembeek-Mutsaard, Brussel,
2006, pp. 74-84.
Tijdschriften
Almanach
du Commerce et de l’Industrie, “Dewant
(rue)”, 1905, 1914.
Almanach du Commerce et de l’Industrie,
“Dewand (rue)”, 1925.
CANDAU, L., “Verhalen achter Lakense
straatnaamborden. Wannekouterlaan
– De Wandstraat”, LACA Tijdingen, 3,
jaargang 13, maart-mei 2002, pp.
15-18.
VANHUYSE, A., “De Mutsaard: van grenzen gesproken”, LACA Tijdingen, 1, jaargang 13, september 2001, pp. 3-10.