Kortenberglaan

Lange rechtlijnige straat van het Schuman rond punt naar de Notelaarsstraat, waar ze eindigt ter hoogte van het Jamblinne de Meuxplein op het grondgebied van Schaarbeek. Aan onpare kant komen de Blijde Inkomstlaan, Renaissancelaan, Rembrandstraat en Leonardo da Vincistraat er op uit, aan pare kant zijn dat de Stevinstraat, Michelangelolaan, Correggiostraat, Veronesestraat, Titiaanstraat, Fultonstraat en Newtonstraat.


Het tracé van de Kortenberglaan en haar tegenhanger de Oudergemselaan werden in 1845 getekend door Félix Dubois en ingenieur le Hardy de Beaulieu. In hun plan voor de verlenging van de Wetstraat tot aan de vallei van de Maalbeek stelden zij voor om aan het uiteinde ervan een rotonde aan te leggen van waar deze twee straten zouden vertrekken, de ene noordwaarts naar de Leuvensesteenweg, de andere zuidwaarts naar de Waversesteenweg. Tussen beide vertakkingen moest een oefenveld komen.


Het plan werd goedgekeurd door de gemeenteraad van 08.05.1852 en bekrachtigd bij K.B. van 20.06.1853. Datzelfde jaar werden de onteigeningen die nodig zijn voor de uitvoering van het plan gestart. Beide straten werden aangelegd tussen 1855 en 1857. In zijn rooilijnenplan voor de inrichting van de Noord-Oostwijk, goedgekeurd bij K.B. van 20.12.1875, voorzag architect Gédéon Bordiau de laan als zuidoostelijke grens van de ruitvormige wijk.

In 1977 werd de tunnel aangelegd die vertrekt van de snelweg E40, onder de Roodebeeklaan en het Jamblinne de Meuxplein loopt en uitkomt op het einde van de Kortenberglaan.

Zoals de meeste straten in de wijk verwijst de naam van de Kortenberglaan naar de geschiedenis van onze streken. Hij refereert aan het charter betreffende de verhoudingen tussen de hertog en de vertegenwoordigers van het volk dat in 1312 werd getekend door Jan II, hertog van Brabant.


De straat werd aanvankelijk bebouwd met tussen 1863 en 1907 ontworpen huizen en enkele herenhuizen met stallingen in neoclassicistische of eclectische stijl. Slechts een tiental woningen werd grotendeels tussen 1863 en 1865 ontworpen, vóór de aanleg van de straat. Het eerste straatgedeelte aan onpare kant werd het eerst bebouwd, tussen 1871 en 1889. In het gedeelte voorbij het Jubelpark werd vooral gebouwd tussen 1897 en 1902. Aan pare kant dateren de meeste gebouwen van tussen 1890 en 1904.

Met uitzondering van de nr. 83, 85, 93, 130 (zie deze nr.) en 132, is deze oorspronkelijke bebouwing volledig verdwenen. Tijdens het interbellum werden enkele huizen vervangen door appartementsgebouwen, maar het was vooral vanaf 1958 dat de oorspronkelijke bebouwing werd vervangen door grote kantoorgebouwen of gebouwen met appartementen en kantoren. Daarvan werden er in de jaren 1990 en 2000 op hun beurt meerdere vervangen. In een aantal gebouwen zijn Europese instellingen ondergebracht.


Nr. 30-36 (architectenbureau Stapels sprl, 1992) vervangt zeven huizen voor eigen rekening ontworpen door architect Henri Van Massenhove. Nr. 53-65 werd in 1985 ontworpen door het architectenbureau Henri Montois.


Het nr. 74-80, in 1989 ontworpen door architecten Polak en Stapels, vervangt een huis van 1901 met een gestapelde erker volgens verkleinende ordonnantie onder bovenlicht met tentdak. Nr. 98-100 werd in 1986 ontworpen door architect José Vanden Bossche. Architect François Schilling ontwierp het gebouw op nr. 107 (1983), 168-170 (1987) en 52 (1990).


Op nr. 60-64 en Michelangelolaan 82-86 bevindt zich een kantoor- en appartementsgebouw dat in 1992 werd ontworpen door het architectenbureau Samyn et Associés en werd gebouwd volgens een toelating van 2004. Het was op basis van dit ontwerp dat de Michelangelolaan werd ingericht als doodlopende straat. Aan de kant van deze laan werden drie huizen, waarvan alleen de gevel werd bewaard, in het complex opgenomen (zie Michelangelolaan nr. 82 tot 86). De gevels van de voormalige nr. 60 en 62 op de Kortenberglaan (1896) werden op hun beurt heropgebouwd en geïntegreerd in nieuwbouwcomplex van appartementen in de Stevinstraat uit 1995 (zie Stevinstraat nr. 19-23).


Tot de laatste complexen die op de laan werden gebouwd behoren een gebouw dat in 2003 werd ontworpen door het bureau Archi 2000 (zie nr. 172), en een ander gebouw op nr. 69-71 dat dateert van de jaren 1970 maar in 2005 werd gerenoveerd en voorzien van een eigenzinnige, golfvormige gebogen beglaasde gevel door het architectenbureau Jaspers & Eyers. Het gebouw staat op een perceel dat de hoek vormt met de Rembrandtstraat en waar in het begin van de 20e eeuw een huis stond met een grote tuin. In 1929 werd op hetzelfde perceel in de Rembrandtstraat een garage in art deco met aanpalende serre gebouwd.


Het hele huizenblok gevormd door de Kortenberglaan, Blijde Inkomstlaan en de Wetstraat is vervangen door een nieuw complex ontworpen door het Atelier de Genval voor Axa Belgium. Het werd in 2009 voltooid. Het vervangt verschillende kantoorgebouwen die vanaf 1957 werden ontworpen door de architecten Jean en Jean-Luc Hendrickx-van den Bosch en Ch. en J. P. Housiaux, in opdracht van de verzekeringsmaatschappij La Royale belge, die in 1999 met Axa fusioneerde. Deze kantoren waren bestemd voor instellingen van de EEG, die het jaar dat de werken een aanvang namen, werd opgericht, terwijl de officiële zetel van de Europese Gemeenschap nog niet was vastgelegd (DEMEY, 2007, p. 193).

Meerdere gesloopte gebouwen zijn het vermelden waard. Op het terrein dat thans in het bezit is van Axa, bevond zich vroeger op nr. 33 het atelier van de beeldhouwer Guillaume Charlier, in 1885 ontworpen door architect Ernest Van Humbeeck.


Het gebouw telde één bouwlaag en bestond uit een klein atelier vooraan, dat tevens fungeerde als ontvangstruimte, en achteraan een groot atelier dat hoger was en een glazen dak had. De voorgevel bestond uit geglazuurde roze en bruine baksteen met elementen in hardsteen. Het hoofdgestel was versierd met faience in groen, oranje en zwart. In 1897 liet de beeldhouwer op de achterkant van het perceel een nieuw atelier bouwen, dat uitgaf op de Blijde Inkomstlaan. In 1930 werden deze gebouwen vervangen door ‘mooie en grote moderne appartementen' ontworpen door architect Henri Van Massenhove.


Tot in 1929 stond op de hoek van de Renaissancelaan een door een tuin omgeven L-vormige uitspanning die dateerde van na 1881. Ze werd vervangen door een appartementsgebouw (zie Kortenberglaan nr. 43 en Renaissancelaan nr. 1).


In 1865 ontwierp architect D. Dekeyser een herenhuis op de hoek met de Rembrandtstraat aan pare kant. In 1887 werd daar een achthoekig tuinpaviljoen aan toegevoegd. In 1922 werd de woning vergroot. Ten laatste in 1957 vestigde de ambassade van Luxemburg haar kantoren in het gebouw. Diezelfde ambassade betrekt thans het gebouw van 1994 dat het herenhuis vervangt (nr. 73-77). In hetzelfde huizenblok bezat het nr. 89 een opmerkelijke gevel in art nouveau van 1901, waarvan het ontwerp wordt toegeschreven aan architect L. Lamarche (VANDENBREDEN, et al., 1999, p. 34).


Aan pare kant, op het nr. 2, op de hoek met het Schuman rond punt, bevond zich een indrukwekkend huis in neorenaissance, dat in 1897 werd ontworpen door architect Alex Lecloux. Het herenhuis in eclectische stijl op nr. 8, mogelijk ontworpen door de architecten Constant Bosmans en Henri Vandeveld, maakte een insprong ten opzichte van de rooilijn en was voorzien van stallingen. In 1929 werd het huis vergroot door architect Michel Polak. Het werd in 1974 gesloopt.


Een beetje verder in hetzelfde huizenblok stond een geheel van vijf huizen met achteraan een groot complex van stallingen. Het werd in 1894 eveneens ontworpen door architecten Bosmans en Vandeveld voor een zekere Mathieu, een van de belangrijkste paardenhandelaars van de hoofdstad (DELIENS, 1982, p. 71). In 1902, hadden de architecten voor dezelfde opdrachtgever al op het aangrenzend perceel, op nr. 24 een herenhuis gebouwd. In 1937 werden de vijf huizen vervangen door een modernistisch postkantoor in pakketbootstijl ontworpen door architect Ladon.


Na meerdere uitbreidingsplannen werd het gebouw in de jaren 1960 vervangen door een kantoorgebouw van de posterijen van Brussel IV, in 1988 ontworpen door het architectenbureau M. Jaspers en gebouwd tussen 1992 en 1997 (nr. 12-16 Kortenberglaan en Stevinstraat nr. 139-145).

Op nr. 116, op de hoek met de Veronesestraat nr. 58, ontwierp architect Marcel Uyttenhove in 1958 het Centre médical Fulton, een interessant gebouw dat in 2009 werd gesloopt (zie Veronesestraat).

In het laatste straatgedeelte van de laan aan pare kant stond oorspronkelijk een weeshuis voor meisjes ontworpen door architect Vanderrit en ingehuldigd in 1874. Het werd in 1985 vervangen door een kantoorgebouw (architecten De Smet en Whalley) met het nr. 211 in de Notelaarsstraat. De tuin van het weeshuis werd heraangelegd als park (zie Notelaarsstraat).


In het laatste straatgedeelte aan onpare kant bevindt zich nog altijd de Koninklijke Militaire School. Deze werd in het begin van de 20e eeuw gebouwd op een groot terrein tussen de Renaissancelaan, de Leonardo da Vincistraat, de Notelaarsstraat en de Hobbemastraat (zie Renaissancelaan nr. 27-33). Aan de kant van de Kortenberglaan staan twee gebouwen. Het ene behoorde tot de Krijgsschool op het nr. 115, het andere tot de Applicatieschool, op het nr. 11 van de Leonardo da Vincistraat. In 1902 werd een stuk van de hoek van deze straat met de Kortenberglaan afgesneden zodat een schuine zijde ontstond van vijftien meter om plaats vrij te maken voor de ingang van het gebouw.