Typologie(ën)
bibliotheek
Ontwerper(s)
URBAT – architectenbureau – 1975
Juridisch statuut
Ingeschreven in de wettelijke inventaris op 19 augustus 2024
Stijlen
Brutalisme
Inventaris(sen)
- Inventaris van het Hedendaags Erfgoed (Urbat - 1994)
- Permanente actualisatie van de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (DPC-DCE)
- Bouwen door de eeuwen heen in Brussel. Stad Brussel (1989-1993)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Archeologisch Naast de archeologische vindplaatsen, gaat het ook om overblijfselen, fragmentarische elementen of betekenisvolle sporen van oudere gebouwen die in een onroerend goed bewaard zijn gebleven en zodoende getuigenissen zijn van bouwkundige activiteiten door de mens. De belangstelling gaat dan meestal uit naar de overblijfselen zelf. De selectie van het onroerend goed (gebouw of fragment) is gemotiveerd als een omhulsel van die fragmenten, die waardevolle informatie verschaffen over de bouwevolutie en -geschiedenis van het goed. Voorbeelden zijn constructieve elementen in kelders, kelders die oudere elementen bevatten (bv. kelders van de abdij van Koudenberg of de kapel van Nassau), originele dakspanten, resten van middeleeuwse muuropstanden enz.
- Artistiek Het ontwerp van een onroerend goed (gebouw) door een gerenommeerde kunstenaar (architect) kan maar zeer zelden als criterium worden beschouwd. Om het belang van de selectie van dit onroerend goed te beoordelen, en de plaats dat het inneemt in het oeuvre van een kunstenaar (architect), is dit een criterium dat moet worden afgewogen met de architectonische kwaliteit (compositie en interne structuur), de uitvoering (materialen, technische beheersing), de plaats in de architectuurgeschiedenis dewelke een getuigenis zijn van een fase of aspect van landschapsarchitectuur of de bouwkunst in het verleden. Zodoende gelden koppelingen naar volgende criteria: zeldzaamheid (typologie, stijl, materiaalgebruik, bronnen), representativiteit (idem), authenticiteit (idem + de kwaliteit van de uitvoering) en integriteit (bewaringstoestand, oorspronkelijke elementen)). Een goed bevat ook artistieke waarde als het kunstwerken omvat (beeldhouwwerken, reliëfs ontworpen voor het goed, enz.) of decoratieve elementen uit de oorspronkelijke bouwperiode of met bijzondere kwaliteit (gesigneerd glasramen, sgraffito, lichtbeuk, enz.).
- Esthetisch Historisch gezien werd die waarde aangewend om waardevolle groene ruimten en natuurlijke of halfnatuurlijke gebieden aan te duiden. De waarde kan ook gelden voor grote gehelen van gebouwen in een stedelijk gebied, met of zonder natuurlijke elementen, of monumenten die het stadslandschap markeren. Een afweging met andere waarden dringt zich tevens op: de artistieke, de landschappelijke (integratie van het werk in het stedelijk landschap, oriëntatiepunten in de stad) en de stedenbouwkundige waarde (spontane of rationele stedelijke gehelen). De volgende selectiecriteria worden er eveneens aan gekoppeld: de ensemblewaarde en de contextuele waarde.
- Historisch Het onroerend goed heeft een historische waarde : - als het getuigt van een bijzondere periode in de geschiedenis van de streek of de gemeente; - of als getuigenis van een periode en/of een zeldzame ontwikkeling van een periode (bv. tuinstad die representatief is voor een bouwwijze die werd toegepast in het kader van de grote bouwcampagnes na de Tweede Wereldoorlog; dorpskernen die de eerste gegroepeerde bouwwerken van de gemeenten van de tweede ring illustreren; de Hallepoort als overblijfsel van de tweede omwalling; - of als getuigenis van een bepaalde stedelijke (en/of landschappelijke) ontwikkeling van de stad (bv. gebouwen aan de centrale lanen of in de Leopoldswijk); - of wanneer het een band vertoont met een belangrijke historische figuur – met inbegrip van persoonlijke huizen van architecten en kunstenaarsateliers (bv. het geboortehuis van Constantin Meunier, het huis van Magritte); - of in verband kan worden gebracht met een belangrijke historische gebeurtenis (bv. huizen van de wederopbouw na het bombardement van 1695, de Congreskolom); - of een typologische representativiteit vertoont die kenmerkend is voor een commerciële of culturele beroepsactiviteit (bv. kerken, bioscopen, industriële architectuur, apotheken); - of als het representatief is van het oeuvre van een belangrijke architect in de architectuurgeschiedenis op internationaal, nationaal, regionaal of lokaal niveau (dit betreft zowel befaamde architecten als V. Horta, V. Bourgeois, M. Polak als secundaire architecten, die lokaal verbonden worden aan een gemeente zoals Fernand Lefever in Koekelberg of Emile Hoebeke in Sint-Agatha-Berchem).
- Sociaal Moeilijk te onderscheiden van de volkskundige waarde en over het algemeen onvoldoende om een selectie op zichzelf te rechtvaardigen. - herinneringsplaats van een gemeenschap of van van een sociale groep (bijvoorbeeld de bedevaartskapel op het Kerkplein in Sint-Agatha-Berchem, “de Oude Linde” in Boendael te Elsene); - een plaats met volkssymboliek (bijvoorbeeld het café het “Goudblommeke in papier” in de Cellebroersstraat); - een plaats waar een wijk samenkomt of gestructureerd is (bijvoorbeeld De gebouwen “Fer à Cheval”- in de Floréal tuinwijk); - een goed dat deel uitmaakt van of bestaat uit openbare voorzieningen (scholen, crèches, gemeenschaps- of parochiezalen, sporthallen, stadions, enz.); - goed of ensemble (al dan niet sociale huisvesting) ontworpen om sociale interactie, wederzijdse hulp en buurtcohesie te stimuleren (bijvoorbeeld de woonwijken die na de Tweede Wereldoorlog werden gebouwd in Ganshoren of de wijken die speciaal voor ouderen werden ontworpen); - goed dat deel uitmaakt van een industrieel complex dat een aanzienlijke activiteit heeft gegenereerd in de gemeente waar het zich bevindt of in het Gewest.
- Stedenbouwkundig Sommige bouwkundige goederen of landschappen hebben in het verleden een prominente rol gespeeld in de planmatige inrichting van de bebouwde ruimte en de stedelijke ruimte. Meestal bepalen zij andere stedenbouwkundige (plan)vormen zodat er zich een wisselwerking voortdoet tussen bebouwde en niet-bebouwde (of open) ruimte. Die inrichting omvat ook de samenhang tussen verschillende schaalniveaus. Een onroerend goed heeft stedenbouwkundige waarde wanneer het daarin een rol speelt, bijvoorbeeld : - hoekgebouwen; - coherente pleinen of homogene huizenrijen (gevels die een ensemble vormen van dezelfde stijl, periode en volume); - tuinwijken, - deskundig ingeplante torens (hoogbouw) en hun relatie tot hun onmiddellijke kwaliteitsvolle omgeving die coherent kan zijn, maar ook contrastrijk, - relicten van stedenbouwkundige concepten en hoe die architecturaal (en typologisch) zijn of werden ingevuld, zoals bijvoorbeeld de nog bewaarde eclectische stadspaleizen en/of herenhuizen in de Leopoldswijk.
Onderzoek en redactie
2016
id
Urban : 32942
Beschrijving
Centrale Bibliotheek
van de Stad Brussel, n.o.v. bureau URBAT (architecten J. Aron, F. De Becker en P. Puttemans) van 1975, ingehuldigd in 1981. Nieuwbouwcomplex met bescheiden
gabariet, doorlopend in Groot Eiland nr. 25-29, waarin geïncorporeerd de resten
van de voormalige zwartzusterskerk. Nieuwbouw met bakstenen sokkel,
uitspringende geblokte beton- strook als aanzet van de volledig beglaasde
bovenbouw met houten raamwerkVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn. over twee niveau’s en schuine dakvlakken (leien).
Aanpalend, in pseudo-traditionele stijl wederopgebouwd breedhuis, eertijds deel
uitmakend van Groot Eiland nr. 31-33.
Voormalige kerk van het Zwartzusterklooster
Klooster gesticht in 1348. Regel der reguliere kanunnikessen van Sint-Augustinus door Pius II verleend in 1458. Omvatte eertijds de kerk en kloostergebouwen met uitgestrekte tuinen, ten west van de Zwart- zustersstraat (huidig Groot Eiland), ten noord palend aan het rijkeklarenklooster en ten zuid begrensd door de Zespenningenstraat. Verkregen door talrijke uitbreidingen in de loop van XV tot XVII. Gespaard tijdens de godsdiensttroebelen van XVI, doch verwoest door de beschietingen van 1695 en vervolgens wederopgebouwd. Orde verjaagd in 1798, vanaf 1803 gehuisvest in het bogaardenklooster en vanaf 1829 in het visitandinenklooster, tot de bouw van een nieuw kloostercomplex aangevat in 1876 (zie Blaesstraat nr. 91-93).
Eertijds eenvoudige kloosterkerk in barokstijl, mogelijk daterend van na 1695. noord-zuid georiënteerde, eenbeukige, rechthoekige zaalkerk met drie traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), onder zadeldakDak met twee hellende dakvlakken. met dakruiter. Na de opheffing van het klooster omgevormd tot brouwerij, en daarbij opgedeeld in vier niveau’s. oost-gevel (Groot Eiland) van bak- en zandsteen, mogelijk van bij oorsprong bepleisterdMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen.. Lijstgevel met sokkel, geritmeerd door kolossale geblokte rechthoekige lisenenDecoratieve, uitspringende, verticale geleding, vaak met andere liseen verbonden door boog(fries)., afgelijnd door een geprofileerde waterlijstVooruitspringende rand in het gevelvlak die regenwater buiten gevel laat afdruppelen.. Voormalig rechthoekige portaal1. In muur uitgespaarde ruimte voor een deur of toegang; - 2. Meer gesloten, voor of achter een gebouw geplaatste beschutting (voorbouw, vestibule). met brede geprofileerde zandstenen omlijsting in de linkertravee. Oorspronkelijke vensterordonnantie niet aanwijsbaar, mogelijk hoge boogramen, later vervangen door vier registersVensterstrook in een topgevel. van kleine rechthoekige venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. en een centrale poort. Bij de recente renovatie gedecapeerd, met opnieuw aanpassing van de ordonnantie en vernieuwing van kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). en schilddakDak met twee driehoekige dakvlakken aan de smalle zijde en twee trapeziumvormige aan de lange zijde., en inwendig aangepast aan de nieuwe bestemming.
Voormalige kerk van het Zwartzusterklooster
Klooster gesticht in 1348. Regel der reguliere kanunnikessen van Sint-Augustinus door Pius II verleend in 1458. Omvatte eertijds de kerk en kloostergebouwen met uitgestrekte tuinen, ten west van de Zwart- zustersstraat (huidig Groot Eiland), ten noord palend aan het rijkeklarenklooster en ten zuid begrensd door de Zespenningenstraat. Verkregen door talrijke uitbreidingen in de loop van XV tot XVII. Gespaard tijdens de godsdiensttroebelen van XVI, doch verwoest door de beschietingen van 1695 en vervolgens wederopgebouwd. Orde verjaagd in 1798, vanaf 1803 gehuisvest in het bogaardenklooster en vanaf 1829 in het visitandinenklooster, tot de bouw van een nieuw kloostercomplex aangevat in 1876 (zie Blaesstraat nr. 91-93).
Eertijds eenvoudige kloosterkerk in barokstijl, mogelijk daterend van na 1695. noord-zuid georiënteerde, eenbeukige, rechthoekige zaalkerk met drie traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), onder zadeldakDak met twee hellende dakvlakken. met dakruiter. Na de opheffing van het klooster omgevormd tot brouwerij, en daarbij opgedeeld in vier niveau’s. oost-gevel (Groot Eiland) van bak- en zandsteen, mogelijk van bij oorsprong bepleisterdMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen.. Lijstgevel met sokkel, geritmeerd door kolossale geblokte rechthoekige lisenenDecoratieve, uitspringende, verticale geleding, vaak met andere liseen verbonden door boog(fries)., afgelijnd door een geprofileerde waterlijstVooruitspringende rand in het gevelvlak die regenwater buiten gevel laat afdruppelen.. Voormalig rechthoekige portaal1. In muur uitgespaarde ruimte voor een deur of toegang; - 2. Meer gesloten, voor of achter een gebouw geplaatste beschutting (voorbouw, vestibule). met brede geprofileerde zandstenen omlijsting in de linkertravee. Oorspronkelijke vensterordonnantie niet aanwijsbaar, mogelijk hoge boogramen, later vervangen door vier registersVensterstrook in een topgevel. van kleine rechthoekige venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. en een centrale poort. Bij de recente renovatie gedecapeerd, met opnieuw aanpassing van de ordonnantie en vernieuwing van kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). en schilddakDak met twee driehoekige dakvlakken aan de smalle zijde en twee trapeziumvormige aan de lange zijde., en inwendig aangepast aan de nieuwe bestemming.
Bronnen
Archieven
SAB, PP, 3, 48-50.
Archief KCML, dossier 4458.
