![Timmerhoutkaai 9. Hanzehuis. Huis Ories, [s.d.]](https://monument.heritage.brussels/medias/buildings/10003022/10003022_0009_M01.jpg)
![Timmerhoutkaai 9. Hanzehuis. Huis Ories, detail binnen, [s.d.]](https://monument.heritage.brussels/medias/buildings/10003022/10003022_0009_M03.jpg)
Typologie(ën)
herenhuis
Ontwerper(s)
INCONNU - ONBEKEND – 1711
Juridisch statuut
Beschermd sinds 30 maart 1976, 14 juli 1994
Stijlen
Barok
Inventaris(sen)
- Urgentie-inventaris van het bouwkundig erfgoed van de Brusselse agglomeratie (Sint-Lukasarchief 1979)
- Permanente actualisatie van de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (DPC-DCE)
- Bouwen door de eeuwen heen in Brussel. Stad Brussel (1989-1993)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Artistiek Het ontwerp van een onroerend goed (gebouw) door een gerenommeerde kunstenaar (architect) kan maar zeer zelden als criterium worden beschouwd. Om het belang van de selectie van dit onroerend goed te beoordelen, en de plaats dat het inneemt in het oeuvre van een kunstenaar (architect), is dit een criterium dat moet worden afgewogen met de architectonische kwaliteit (compositie en interne structuur), de uitvoering (materialen, technische beheersing), de plaats in de architectuurgeschiedenis dewelke een getuigenis zijn van een fase of aspect van landschapsarchitectuur of de bouwkunst in het verleden. Zodoende gelden koppelingen naar volgende criteria: zeldzaamheid (typologie, stijl, materiaalgebruik, bronnen), representativiteit (idem) en integriteit (idem + kwaliteit van uitvoering).
- Esthetisch Het onroerend goed heeft een esthetische waarde als het de waarnemer zintuigelijk prikkelt op een positieve manier (‘ervaring van schoonheid). Historisch gezien werd deze waarde aangewend om waardevolle natuurlijke of semi-natuurlijke gebieden aan te duiden, maar het kan ook gelden voor grote gehelen van gebouwen in een stedelijk gebied, met of zonder natuurlijke elementen, of monumenten die het stadslandschap markeren. Automatisch dringt een afweging met andere waarden zich op, de artistieke in de eerste plaats, maar ook de landschappelijke (integratie van het werk in het stedelijk landschap, oriëntatiepunten in de stad) en stedenbouwkundige waarde (spontane of rationele stedelijke gehelen), en dienen koppelingen naar selectiecriteria worden gemaakt: representativiteit, ensemblewaarde en contextuele waarde. Criteria die met andere (met name artistieke) criteria moeten worden gecombineerd.
- Historisch Het onroerend goed heeft een historische waarde als het getuigt van een bijzondere periode in de geschiedenis van de streek of de gemeente, of als bijzonder belangrijke ouderdom en zeldzame ontwikkeling voor een periode (bv. tuinstad die representatief is voor een bouwwijze die werd toegepast in het kader van de grote bouwcampagnes na de Tweede Wereldoorlog; dorpskernen die de eerste gegroepeerde bouwwerken van de gemeenten van de tweede ring illustreren; Hallepoort als overblijfsel van de tweede omwalling; enz.), of als getuigenis van een bepaalde stedelijke (en/of landschappelijke) ontwikkeling van de stad (bv. gebouwen aan de centrale boulevards of in de Leopoldswijk), of wanneer het een band vertoont met een belangrijke historische figuur - met inbegrip van persoonlijke huizen van architecten en kunstenaarsateliers (b.v. het geboortehuis van Constantin Meunier, het huis van Magritte), of in verband kan worden gebracht met een belangrijke historische gebeurtenis (b.v. huizen van de wederopbouw na het bombardement van 1695, Congreskolom), of een typologische representativiteit vertoont die kenmerkend is voor een commerciële of culturele beroepsactiviteit (bv. kerken, bioscopen, industriële architectuur, apotheken).
- Stedenbouwkundig Sommige bouwkundige goederen spelen, meer dan andere bouwkundige goederen, een prominente rol in de planmatige inrichting van de bebouwde ruimte in het verleden. Meestal determineren zijn andere stedenbouwkundige (plan)vormen zodat er zich een wisselwerking voortdoet tussen bebouwde en niet-bebouwde (of open) ruimte. Die inrichting omvat ook de samenhang tussen verschillende schaalniveaus. Een onroerend goed heeft stedenbouwkundige waarde wanneer het hierin een rol speelt, bijvoorbeeld hoekgebouwen, coherente pleinen of (straatwanden), deskundig ingeplante torens (hoogbouw) en hun relatie tot hun onmiddellijke kwaliteitsvolle omgeving die coherent kan zijn, maar ook contrastrijk, maar ook relicten van stedenbouwkundige concepten en hoe deze architecturaal (en typologisch) zijn of werden ingevuld, zoals bijvoorbeeld de nog bewaarde eclectische stadspaleizen en/of herenhuizen in de Leopoldswijk.
Onderzoek en redactie
2016
id
Urban : 32114
Beschrijving
Voornaam herenhuis in
Lodewijk XlV-stijl, gedateerd 1711. Vermoedelijk gebouwd voor baron Lambert de
Renette, “provedor-general” van de keizerlijke troepen in de Nederlanden. In
1747 verkocht aan de bankier J.A. Ories, makelaar1. Versiering op de nok van een dak in de vorm van een decoratieve metalen, terracotta of houten stang; - 2. Middenstijl van een dakspant. in goederen als graan en hout.
Door diens erfgenamen in 1854 verkocht aan de familie Asselbergs, eigenaars tot
1983. Huidige benaming van recente datum.
Ten tijde van de familie Ories vormde het herenhuis de kern van een groter eigendom, voorts gevormd door Timmerhoutkaai nr. 7, een verbindingsvleugel achter nr. 8, een ruime binnenkoer en tuin, aan- horigheden en een magazijn met drie graanzolders palend aan Oppemstraat en “Mestback”; in 1854 in drie loten opgesplitst.
Ruim pand van het enkelhuistype, op rechthoekige plattegrond, met drie bouwlagen en vijf traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) onder schilddakDak met twee driehoekige dakvlakken aan de smalle zijde en twee trapeziumvormige aan de lange zijde.. Vermoedelijk ontstaan door samenvoeging van twee oudere huizen, waarvan nog bewaarde sporen. Bepleisterde en beschilderde lijstgevel met fraai geproportioneerde, classicerende opbouw; opgetrokken uit zandsteen voor de beneden-, overwegend baksteen voor de bovenbouw. Licht verhoogde begane grond belijnd door schijnvoegenImitatievoeg in metsel - of pleisterwerk, aangebracht om regelmatige verdeling te bewerkstelligen of bijvoorbeeld natuurstenen parement (simili) te suggereren. en de vlakke puilijst, op sokkel met getraliede keldermonden. Bovenverdiepingen verticaal geritmeerd door geblokte hoekpilasters, oplopende vensteromlijstingen en ingediepte penanten. Monumentale verdiepte rondboogpoort in de linker traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), met driekwartrond profiel, en uitstraling rondom de zware voluutsleutel met vrouwenhoofd, guirlande en schelp. Overspannen door een balkon op gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. uitgelengde voluutconsoles, met vernieuwde ijzeren leuning (19e eeuw). Rechthoekige vensters in verkleinende ordonnantie, op de begane grond licht verdiept, op de bovenverdiepingen in doorgetrokken platte bandomlijstingen die casementen vormen op de borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust.. Krachtig hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. met gelede architraafHoofdbalk; het onderste, dragende deel van een klassiek hoofdgestel, meestal geleed door banden., fries met trigliefen op drop waartussen het jaartal mdccxi (1711) en breed uitkragende kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). op klossenKraagstuk van een kroonlijst met verfijnd uitgesneden en/of gefreesd hangend element of drop., boven de drie middentraveeën bekroond door een driehoekig frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening. met vlak omlijste ronde oculusKlein rond, ovaal of polygonaal venster.. Vlak bepleisterdeMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen., verankerde achtergevel met slechts twee bouwlagen, opgetrokken uit bak- en zandsteen. In de tuin nog fragmenten van een cirkelvormig waterbekken en een balustrade met vazen.
Markant, rijk uitgevoerd interieur, heden echter in ernstige staat van verval. Vier ruime, onderling verbonden vertrekken naast de vestibule en trappenhuis op begane grond en bel-etage; suite van vier kleine appartementen - twee met alkoof, toiletkamer en garderobe - met verborgen gangen op de tweede verdieping. Aankleding in huidige vorm terug te voeren tot de periode J.A. Ories (1747-1785), voornamelijk lambriseringenWandbetimmering, meestal bestaande uit paneelwerk, aangebracht tegen een binnenmuur (vaak het onderste gedeelte ervan); later ook in marmer, stucwerk, …, marmeren schouwen en plafondschilderingen in régence-, Lodewijk XV- en XVI-stijl. Gecombineerd met behouden en hergebruikte elementen uit de bouwperiode (1711), voornamelijk plafondmoulures en schrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ... met onder meer putti, singerieën en chinoiserieën in verschillende vertrekken; resten van 18e-eeuws textielbespanning en papierbehang. Kelders, waarvan één met vierdelig kruisgewelf op centrale pijler; bewaarde dakspant.
Grondige restauratie van exterieur en interieur, en uitbreiding met nieuwe bouw aan de Oppemstraat door Groep Planning.
Ten tijde van de familie Ories vormde het herenhuis de kern van een groter eigendom, voorts gevormd door Timmerhoutkaai nr. 7, een verbindingsvleugel achter nr. 8, een ruime binnenkoer en tuin, aan- horigheden en een magazijn met drie graanzolders palend aan Oppemstraat en “Mestback”; in 1854 in drie loten opgesplitst.
Ruim pand van het enkelhuistype, op rechthoekige plattegrond, met drie bouwlagen en vijf traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) onder schilddakDak met twee driehoekige dakvlakken aan de smalle zijde en twee trapeziumvormige aan de lange zijde.. Vermoedelijk ontstaan door samenvoeging van twee oudere huizen, waarvan nog bewaarde sporen. Bepleisterde en beschilderde lijstgevel met fraai geproportioneerde, classicerende opbouw; opgetrokken uit zandsteen voor de beneden-, overwegend baksteen voor de bovenbouw. Licht verhoogde begane grond belijnd door schijnvoegenImitatievoeg in metsel - of pleisterwerk, aangebracht om regelmatige verdeling te bewerkstelligen of bijvoorbeeld natuurstenen parement (simili) te suggereren. en de vlakke puilijst, op sokkel met getraliede keldermonden. Bovenverdiepingen verticaal geritmeerd door geblokte hoekpilasters, oplopende vensteromlijstingen en ingediepte penanten. Monumentale verdiepte rondboogpoort in de linker traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), met driekwartrond profiel, en uitstraling rondom de zware voluutsleutel met vrouwenhoofd, guirlande en schelp. Overspannen door een balkon op gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. uitgelengde voluutconsoles, met vernieuwde ijzeren leuning (19e eeuw). Rechthoekige vensters in verkleinende ordonnantie, op de begane grond licht verdiept, op de bovenverdiepingen in doorgetrokken platte bandomlijstingen die casementen vormen op de borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust.. Krachtig hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. met gelede architraafHoofdbalk; het onderste, dragende deel van een klassiek hoofdgestel, meestal geleed door banden., fries met trigliefen op drop waartussen het jaartal mdccxi (1711) en breed uitkragende kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). op klossenKraagstuk van een kroonlijst met verfijnd uitgesneden en/of gefreesd hangend element of drop., boven de drie middentraveeën bekroond door een driehoekig frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening. met vlak omlijste ronde oculusKlein rond, ovaal of polygonaal venster.. Vlak bepleisterdeMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen., verankerde achtergevel met slechts twee bouwlagen, opgetrokken uit bak- en zandsteen. In de tuin nog fragmenten van een cirkelvormig waterbekken en een balustrade met vazen.
Markant, rijk uitgevoerd interieur, heden echter in ernstige staat van verval. Vier ruime, onderling verbonden vertrekken naast de vestibule en trappenhuis op begane grond en bel-etage; suite van vier kleine appartementen - twee met alkoof, toiletkamer en garderobe - met verborgen gangen op de tweede verdieping. Aankleding in huidige vorm terug te voeren tot de periode J.A. Ories (1747-1785), voornamelijk lambriseringenWandbetimmering, meestal bestaande uit paneelwerk, aangebracht tegen een binnenmuur (vaak het onderste gedeelte ervan); later ook in marmer, stucwerk, …, marmeren schouwen en plafondschilderingen in régence-, Lodewijk XV- en XVI-stijl. Gecombineerd met behouden en hergebruikte elementen uit de bouwperiode (1711), voornamelijk plafondmoulures en schrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ... met onder meer putti, singerieën en chinoiserieën in verschillende vertrekken; resten van 18e-eeuws textielbespanning en papierbehang. Kelders, waarvan één met vierdelig kruisgewelf op centrale pijler; bewaarde dakspant.
Grondige restauratie van exterieur en interieur, en uitbreiding met nieuwe bouw aan de Oppemstraat door Groep Planning.
Bronnen
Archieven
KIK, 29718 A, 75276, 104656 A.
Tijdschriften
GOCHET B., Het Hanze Huis (De Woonstede door de eeuwen heen, 1986, 72, pp. 44-69).
