Typologie(ën)
school
Ontwerper(s)
Adolphe SAMYN – architect – 1899-1906
Juridisch statuut
Ingeschreven in de wettelijke inventaris op 19 augustus 2024
Stijlen
Eclectisme
Neorenaissance
Inventaris(sen)
- Urgentie-inventaris van het bouwkundig erfgoed van de Brusselse agglomeratie (Sint-Lukasarchief 1979)
- Permanente actualisatie van de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (DPC-DCE)
- Bouwen door de eeuwen heen in Brussel. Stad Brussel (1989-1993)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Artistiek Het ontwerp van een onroerend goed (gebouw) door een gerenommeerde kunstenaar (architect) kan maar zeer zelden als criterium worden beschouwd. Om het belang van de selectie van dit onroerend goed te beoordelen, en de plaats dat het inneemt in het oeuvre van een kunstenaar (architect), is dit een criterium dat moet worden afgewogen met de architectonische kwaliteit (compositie en interne structuur), de uitvoering (materialen, technische beheersing), de plaats in de architectuurgeschiedenis dewelke een getuigenis zijn van een fase of aspect van landschapsarchitectuur of de bouwkunst in het verleden. Zodoende gelden koppelingen naar volgende criteria: zeldzaamheid (typologie, stijl, materiaalgebruik, bronnen), representativiteit (idem), authenticiteit (idem + de kwaliteit van de uitvoering) en integriteit (bewaringstoestand, oorspronkelijke elementen)). Een goed bevat ook artistieke waarde als het kunstwerken omvat (beeldhouwwerken, reliëfs ontworpen voor het goed, enz.) of decoratieve elementen uit de oorspronkelijke bouwperiode of met bijzondere kwaliteit (gesigneerd glasramen, sgraffito, lichtbeuk, enz.).
- Esthetisch Historisch gezien werd die waarde aangewend om waardevolle groene ruimten en natuurlijke of halfnatuurlijke gebieden aan te duiden. De waarde kan ook gelden voor grote gehelen van gebouwen in een stedelijk gebied, met of zonder natuurlijke elementen, of monumenten die het stadslandschap markeren. Een afweging met andere waarden dringt zich tevens op: de artistieke, de landschappelijke (integratie van het werk in het stedelijk landschap, oriëntatiepunten in de stad) en de stedenbouwkundige waarde (spontane of rationele stedelijke gehelen). De volgende selectiecriteria worden er eveneens aan gekoppeld: de ensemblewaarde en de contextuele waarde.
- Historisch Het onroerend goed heeft een historische waarde : - als het getuigt van een bijzondere periode in de geschiedenis van de streek of de gemeente; - of als getuigenis van een periode en/of een zeldzame ontwikkeling van een periode (bv. tuinstad die representatief is voor een bouwwijze die werd toegepast in het kader van de grote bouwcampagnes na de Tweede Wereldoorlog; dorpskernen die de eerste gegroepeerde bouwwerken van de gemeenten van de tweede ring illustreren; de Hallepoort als overblijfsel van de tweede omwalling; - of als getuigenis van een bepaalde stedelijke (en/of landschappelijke) ontwikkeling van de stad (bv. gebouwen aan de centrale lanen of in de Leopoldswijk); - of wanneer het een band vertoont met een belangrijke historische figuur – met inbegrip van persoonlijke huizen van architecten en kunstenaarsateliers (bv. het geboortehuis van Constantin Meunier, het huis van Magritte); - of in verband kan worden gebracht met een belangrijke historische gebeurtenis (bv. huizen van de wederopbouw na het bombardement van 1695, de Congreskolom); - of een typologische representativiteit vertoont die kenmerkend is voor een commerciële of culturele beroepsactiviteit (bv. kerken, bioscopen, industriële architectuur, apotheken); - of als het representatief is van het oeuvre van een belangrijke architect in de architectuurgeschiedenis op internationaal, nationaal, regionaal of lokaal niveau (dit betreft zowel befaamde architecten als V. Horta, V. Bourgeois, M. Polak als secundaire architecten, die lokaal verbonden worden aan een gemeente zoals Fernand Lefever in Koekelberg of Emile Hoebeke in Sint-Agatha-Berchem).
- Stedenbouwkundig Sommige bouwkundige goederen of landschappen hebben in het verleden een prominente rol gespeeld in de planmatige inrichting van de bebouwde ruimte en de stedelijke ruimte. Meestal bepalen zij andere stedenbouwkundige (plan)vormen zodat er zich een wisselwerking voortdoet tussen bebouwde en niet-bebouwde (of open) ruimte. Die inrichting omvat ook de samenhang tussen verschillende schaalniveaus. Een onroerend goed heeft stedenbouwkundige waarde wanneer het daarin een rol speelt, bijvoorbeeld : - hoekgebouwen; - coherente pleinen of homogene huizenrijen (gevels die een ensemble vormen van dezelfde stijl, periode en volume); - tuinwijken, - deskundig ingeplante torens (hoogbouw) en hun relatie tot hun onmiddellijke kwaliteitsvolle omgeving die coherent kan zijn, maar ook contrastrijk, - relicten van stedenbouwkundige concepten en hoe die architecturaal (en typologisch) zijn of werden ingevuld, zoals bijvoorbeeld de nog bewaarde eclectische stadspaleizen en/of herenhuizen in de Leopoldswijk.
Onderzoek en redactie
2016
id
Urban : 30510
Beschrijving
Oorspronkelijk lagere
school, n.o.v. architect A. Samyn van 1899-1901, opgetrokken vanaf 1902 en
ingehuldigd in 1906. Nadien Normaalschool Karel Buls, heden Ecole primaire Henriette Dachsbeck.
Schoolgebouw in eclectischeVeel voorkomende stijl (ca. 1850-1914) die inspiratie put uit verschillende architectuurstijlen uit het verleden. Komt door de combinatie van enerzijds verschillende stijlelementen en anderzijds nieuwe technieken en materialen tot een unieke eigentijdse creatie. stijl met neorenaissance-inslag, bestemd voor 1080
leerlingen, sterk verwant met de kort voordien gebouwde Gemeenteschool Nr. 7
(zie Hoogstraat nr. 255) door dezelfde architect.
De plattegrond beschrijft een voorbouw aan de straat, met inkom en dienstlokalen. Aansluitend het eigenlijke klassengebouw met overdekte speelplaats, over drie verdiepingen omringd door in totaal 21 klaslokalen, bibliotheek, twee turnzalen, auditorium, projectiezaal en atelier, en centrale trappenhuizenGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht. ; refter en douches in het souterrainHoge kelder of half verzonken verdieping.. Open speelplaatsen ten westen en oosten.
Klassiek gevelfront met parementGevel- of muurbekleding. van Gobertange verwerkt met hardsteen. Gevel met twee bouwlagen en drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), geleed door de plintHoge plint van een gevel; fungeert als voetstuk in ordonnantie van de gevel., puilijst en het klassieke hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel.. Hoger opgaand rechter ingangsrisaliet bekroond door een blindeZonder opening; blind venster, schijnopening. attiekMuur of bouwlaag boven de kroonlijst die meestal het dak aan het gezicht onttrekt.. Hardstenen rondboogpoort in geblokt veld, omlijst door vlakke pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. op hoog basement, entablementHoofdgestel of onderdeel ervan (vb. kroonlijst) als bekroning van muuropening; entablement vaak op consoles. met trigliefenVersiering, ontleend aan de Dorische fries, bestaande uit een vooruitspringend, rechthoekig vlak met twee gleuven in het midden en een halve aan elke zijkant; soms kan het aantal gleuven sterk afwijken. en opschrift “ecole communal n° 10”, onder frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening. met wapen van de Stad Brussel. Aansluitend rondboognis met verguld bronzen Sint-Michielsbeeld door beeldhouwer G. Van Hove. Opschrift “gemeenteschool Nr. 10” onder de kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). met klossenKraagstuk van een kroonlijst met verfijnd uitgesneden en/of gefreesd hangend element of drop.. Rechthoekige venstersLicht- en/of luchtopening in een muur., getralied op benedenverdieping, in de traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) links.
Klassengebouw in eenvoudige baksteenbouw met schaarse verwerking van hardsteen. Ritmerende pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. met ijzeren sierankers(Smeedijzeren) bouwonderdeel waarmee de uiteinden van een balk in een muur worden bevestigd; soms ook louter decoratief., centrale risalietenRisaliet (Italiaans, van risalto: uitstekend deel), vooruitspringend volume van een gevel dat over de hele hoogte doorloopt en soms hoger is; naar gelang de positie worden er midden-, zij- en hoekrisalieten onderscheiden. van de trappenhuizenGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht., en kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). op modillonsRechthoekig kraagstuk, ter versiering van een kroonlijst.; brede venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. met typisch raamwerkVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn. en I-balkIJzeren latei met I-profiel.. Overdekte speelplaats van elf traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), onder een deels beglaasde, deels met hout beklede kap met gebogen ijzeren portiekspanten op consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief.. Twee omlopende ijzeren galerijenOverdekte gang, aan één of beide zijden geritmeerd door zuilen, kolommen of pijlers, bogengang genoemd indien geritmeerd door arcaden. met balustradeHekwerk van spijlen of balusters., troggewelven en schuine deelzuiltjesZuiltje dat een vensteropening verdeelt ter ondersteuning van een latei of de onderverdelende bogen.. Vierledige opstandBouwkundige tekening op schaal van een verticaal vlak van een gevel, een binnenmuur,…; in ruime zin het verticaal vlak van een gevel of muur. geritmeerd door steekbooglisenen, bepleisterdMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen. en beschilderd, deels met tegelbekleding, aan west- en oostzijde: hooggeplaatste drielichtvensters, alternerend boven deuren met entablementHoofdgestel of onderdeel ervan (vb. kroonlijst) als bekroning van muuropening; entablement vaak op consoles. van de klaslokalen, en blindeZonder opening; blind venster, schijnopening. topgeleding met centraal rooster; volledig beglaasde topgeleding met ijzerskelet ten noorden. Centrale windroos in de bevloering.
Model van het ’t Serclaesmonument (zie Grote Markt nr. 8) in de inkomhal.
De plattegrond beschrijft een voorbouw aan de straat, met inkom en dienstlokalen. Aansluitend het eigenlijke klassengebouw met overdekte speelplaats, over drie verdiepingen omringd door in totaal 21 klaslokalen, bibliotheek, twee turnzalen, auditorium, projectiezaal en atelier, en centrale trappenhuizenGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht. ; refter en douches in het souterrainHoge kelder of half verzonken verdieping.. Open speelplaatsen ten westen en oosten.
Klassiek gevelfront met parementGevel- of muurbekleding. van Gobertange verwerkt met hardsteen. Gevel met twee bouwlagen en drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), geleed door de plintHoge plint van een gevel; fungeert als voetstuk in ordonnantie van de gevel., puilijst en het klassieke hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel.. Hoger opgaand rechter ingangsrisaliet bekroond door een blindeZonder opening; blind venster, schijnopening. attiekMuur of bouwlaag boven de kroonlijst die meestal het dak aan het gezicht onttrekt.. Hardstenen rondboogpoort in geblokt veld, omlijst door vlakke pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. op hoog basement, entablementHoofdgestel of onderdeel ervan (vb. kroonlijst) als bekroning van muuropening; entablement vaak op consoles. met trigliefenVersiering, ontleend aan de Dorische fries, bestaande uit een vooruitspringend, rechthoekig vlak met twee gleuven in het midden en een halve aan elke zijkant; soms kan het aantal gleuven sterk afwijken. en opschrift “ecole communal n° 10”, onder frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening. met wapen van de Stad Brussel. Aansluitend rondboognis met verguld bronzen Sint-Michielsbeeld door beeldhouwer G. Van Hove. Opschrift “gemeenteschool Nr. 10” onder de kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). met klossenKraagstuk van een kroonlijst met verfijnd uitgesneden en/of gefreesd hangend element of drop.. Rechthoekige venstersLicht- en/of luchtopening in een muur., getralied op benedenverdieping, in de traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) links.
Klassengebouw in eenvoudige baksteenbouw met schaarse verwerking van hardsteen. Ritmerende pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. met ijzeren sierankers(Smeedijzeren) bouwonderdeel waarmee de uiteinden van een balk in een muur worden bevestigd; soms ook louter decoratief., centrale risalietenRisaliet (Italiaans, van risalto: uitstekend deel), vooruitspringend volume van een gevel dat over de hele hoogte doorloopt en soms hoger is; naar gelang de positie worden er midden-, zij- en hoekrisalieten onderscheiden. van de trappenhuizenGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht., en kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). op modillonsRechthoekig kraagstuk, ter versiering van een kroonlijst.; brede venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. met typisch raamwerkVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn. en I-balkIJzeren latei met I-profiel.. Overdekte speelplaats van elf traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), onder een deels beglaasde, deels met hout beklede kap met gebogen ijzeren portiekspanten op consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief.. Twee omlopende ijzeren galerijenOverdekte gang, aan één of beide zijden geritmeerd door zuilen, kolommen of pijlers, bogengang genoemd indien geritmeerd door arcaden. met balustradeHekwerk van spijlen of balusters., troggewelven en schuine deelzuiltjesZuiltje dat een vensteropening verdeelt ter ondersteuning van een latei of de onderverdelende bogen.. Vierledige opstandBouwkundige tekening op schaal van een verticaal vlak van een gevel, een binnenmuur,…; in ruime zin het verticaal vlak van een gevel of muur. geritmeerd door steekbooglisenen, bepleisterdMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen. en beschilderd, deels met tegelbekleding, aan west- en oostzijde: hooggeplaatste drielichtvensters, alternerend boven deuren met entablementHoofdgestel of onderdeel ervan (vb. kroonlijst) als bekroning van muuropening; entablement vaak op consoles. van de klaslokalen, en blindeZonder opening; blind venster, schijnopening. topgeleding met centraal rooster; volledig beglaasde topgeleding met ijzerskelet ten noorden. Centrale windroos in de bevloering.
Model van het ’t Serclaesmonument (zie Grote Markt nr. 8) in de inkomhal.
Bronnen
Archieven
SAB/OW 2326-2422 (1899-1905).
SAB/AA, 1902, rep. 4986, 1905, rep. 5639, 5664 en 5775.
SAB/NPP, Q 10.
Tijdschriften
L’Emulation, 1889, kol. 174.
