Typologie(ën)
tunnel
Spoorwegerfgoed
brug
Spoorwegerfgoed
brug
Ontwerper(s)
Alban CHAMBON – architect – 1908
Stijlen
Eclectisme
Inventaris(sen)
- Inventaris van de Industriële Architectuur (AAM - 1980-1982)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Historisch Het onroerend goed heeft een historische waarde als het getuigt van een bijzondere periode in de geschiedenis van de streek of de gemeente, of als bijzonder belangrijke ouderdom en zeldzame ontwikkeling voor een periode (bv. tuinstad die representatief is voor een bouwwijze die werd toegepast in het kader van de grote bouwcampagnes na de Tweede Wereldoorlog; dorpskernen die de eerste gegroepeerde bouwwerken van de gemeenten van de tweede ring illustreren; Hallepoort als overblijfsel van de tweede omwalling; enz.), of als getuigenis van een bepaalde stedelijke (en/of landschappelijke) ontwikkeling van de stad (bv. gebouwen aan de centrale boulevards of in de Leopoldswijk), of wanneer het een band vertoont met een belangrijke historische figuur - met inbegrip van persoonlijke huizen van architecten en kunstenaarsateliers (b.v. het geboortehuis van Constantin Meunier, het huis van Magritte), of in verband kan worden gebracht met een belangrijke historische gebeurtenis (b.v. huizen van de wederopbouw na het bombardement van 1695, Congreskolom), of een typologische representativiteit vertoont die kenmerkend is voor een commerciële of culturele beroepsactiviteit (bv. kerken, bioscopen, industriële architectuur, apotheken).
- Wetenschappelijk Over het algemeen gebruikt om natuurlijke of semi-natuurlijke gebieden te waarderen in hun botanische kwaliteiten. Binnen de context van een onroerend goed kan het de aanwezigheid van een (bouw)element (bijzonder materiaal, experimenteel materiaal, bouwprocédé of -component) of getuigenis van een ruimtelijk-structurele ruimte (stedenbouwkundig) waarvan het behoud moet worden overwogen met het oog op wetenschappelijk onderzoek.
- Technisch Onder de technische waarde van een onroerend goed kan men het vroeg gebruik van een bepaald materiaal of een bepaalde techniek verstaan (> engineering), ook gebouwen met een constructief of technologisch belang, een technisch hoogstandje of een technologische innovatie kunnen in aanmerking komen. Het kan eveneens industrieel-archeologisch waardevol worden begrepen zoals getuigenissen van verouderde bouwmethodes. Vanzelfsprekend dringt een koppeling zich aan mbt een wetenschappelijke waarde.
- Stedenbouwkundig Sommige bouwkundige goederen spelen, meer dan andere bouwkundige goederen, een prominente rol in de planmatige inrichting van de bebouwde ruimte in het verleden. Meestal determineren zijn andere stedenbouwkundige (plan)vormen zodat er zich een wisselwerking voortdoet tussen bebouwde en niet-bebouwde (of open) ruimte. Die inrichting omvat ook de samenhang tussen verschillende schaalniveaus. Een onroerend goed heeft stedenbouwkundige waarde wanneer het hierin een rol speelt, bijvoorbeeld hoekgebouwen, coherente pleinen of (straatwanden), deskundig ingeplante torens (hoogbouw) en hun relatie tot hun onmiddellijke kwaliteitsvolle omgeving die coherent kan zijn, maar ook contrastrijk, maar ook relicten van stedenbouwkundige concepten en hoe deze architecturaal (en typologisch) zijn of werden ingevuld, zoals bijvoorbeeld de nog bewaarde eclectische stadspaleizen en/of herenhuizen in de Leopoldswijk.
Onderzoek en redactie
2013-2014
id
Urban : 23267
Beschrijving
Ter hoogte van de Hubert Stiernetstraat, voetgangerstunnel onder de spoorlijn Brussel-Gent, in eclectische stijl, in 1908 ontworpen door architect Alban Chambon.
Geschiedenis
Al in 1901 overwoog de Lakense gemeenteraad de aanleg van deze voetgangerstunnel, die een overweg moest vervangen. De werken, die in 1911 door de Spoorwegen werden gegund, werden in 1913 voltooid. Aan de zuidelijke ingang moesten een overwegwachtershuis en een woning aan de laan worden gesloopt. De werken gingen gepaard met de plaatsing aan de laan van nieuw gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. traliewerk voor de bescherming van de sporen, en van lantaarns met een fraai versierde tweearmige verlichtingsarmatuur, in steen en brons, die ook door Chambon werden ontworpen. Boven de leuningen van de tunnel rust op de steunmuur van de sporen een hardstenen balustradeHekwerk van spijlen of balusters. met postamenten1. Rechthoekig voetstuk van een standbeeld; - 2. Balkvormige stenen bekroning; - 3. Stenen zijstukken van een balkonborstwering. die, aan de zuidkant, langs de hele toegangshelling loopt. Tot slot omvatte het ontwerp ook een wisselwachterspost aan de Tacquetstraat, thans gesloopt. Het traliewerk en de lantaarns werden verwijderd toen in 1935 de autotunnel naar de Heizelvlakte werd gebouwd. De balustradeHekwerk van spijlen of balusters. die de leuning aan de zuidkant beschermde is bijna volledig verdwenen, maar die van de steunmuren van de sporen en de tegelbekleding van die muren werden in 2004-2005 naar bijna oorspronkelijk ontwerp gerestaureerd.
Beschrijving
De tunnel, die haaks onder de spoorweg loopt, wordt in het noorden bereikt vanaf de Koninginnelaan door een zachte betegelde helling langs de sporen of, op het niveau van de sporen, via een vertakking van de Hubert Stiernetstraat. Aan de overzijde wordt de tunnel met de laan ook verbonden via een andere helling, aangevuld met enkele treden, die in een haarspeldbocht rond een monumentale elektrische lantaarnpaal loopt. De treden en het laatste deel van de helling worden door een smeedijzeren borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. afgesloten.
De tunnel is, net als de toegangshellingen, betegeld en wordt opgesplitst door een rij van zeven monolithische zuilen in gepolijst graniet op een achthoekige basis en met een kapiteelKopstuk van een zuil, pijler of pilaster; algemeen om de gedragen last op een smaller draagvlak over te brengen. met invloed van de middeleeuwse stijl, met een driedelig astragaal, een glad kapiteellichaam en een veelhoekige hoornvormige abacus. Op deze zuilen en de witstenen kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). van de gewitte betegelde muren rust een rasterwerk, op twee niveaus, van in het zwart geschilderde geklonken metalen balken met daartussen twee types wit geglazuurde cassetten, met rozetten of palmettenVersiering in de vorm van een palmblad.. De ingangen zijn identiek: rond de eerste zuilen en hun zijbalk staan zware pijlers1. Muurstut zonder entasis (kromming), mogelijk met basis en kapiteel; - 2. Massief gemetseld of betonnen steunelement met gewoonlijk rechthoekige doorsnede (vb. bruggepijler,…) onder sokkels met een gebeeldhouwde kroon en bekroond door een vaas met leeuwenkoppen en touwwerk, alles in hardsteen.
Na de verhoging van de sporen in 1991-1992 werden de gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. met verfijnde bladmotieven die de sokkels met elkaar verbonden en de borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. langs de laan verlengden, lichtjes verhoogd tot boven nieuwe zinken panelen met geometrisch decor. Toen werd ook de versiering van de zijbalken vereenvoudigd: de palmettenVersiering in de vorm van een palmblad. verbonden met de stijlen van de borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. werden verwijderd, en enkel een reeks rozetten is bewaard.
De lantaarn, die op een kleine achthoekige hardstenen trappenpartij staat, is als zuil behandeld: de schachtDe ruimte waarin de liftkooi en/of het tegengewicht bewegen, begrensd door de wanden, het plafond en de bodem van de put. De schacht kan gesloten of gedeeltelijk open zijn. , in gepolijst graniet en met een veelhoekige basis, wordt omringd door bronzen schelpen, terwijl het bronzen kapiteelKopstuk van een zuil, pijler of pilaster; algemeen om de gedragen last op een smaller draagvlak over te brengen., met Korintische invloed, letterlijk openbarst in een zesarmige lichtarmatuur, thans zonder bol, en in een warrelige pinakelSlanke beëindiging in de vorm van een gotisch torentje. uitmondt.
Beschermd 19.04.2007.
Geschiedenis
Al in 1901 overwoog de Lakense gemeenteraad de aanleg van deze voetgangerstunnel, die een overweg moest vervangen. De werken, die in 1911 door de Spoorwegen werden gegund, werden in 1913 voltooid. Aan de zuidelijke ingang moesten een overwegwachtershuis en een woning aan de laan worden gesloopt. De werken gingen gepaard met de plaatsing aan de laan van nieuw gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. traliewerk voor de bescherming van de sporen, en van lantaarns met een fraai versierde tweearmige verlichtingsarmatuur, in steen en brons, die ook door Chambon werden ontworpen. Boven de leuningen van de tunnel rust op de steunmuur van de sporen een hardstenen balustradeHekwerk van spijlen of balusters. met postamenten1. Rechthoekig voetstuk van een standbeeld; - 2. Balkvormige stenen bekroning; - 3. Stenen zijstukken van een balkonborstwering. die, aan de zuidkant, langs de hele toegangshelling loopt. Tot slot omvatte het ontwerp ook een wisselwachterspost aan de Tacquetstraat, thans gesloopt. Het traliewerk en de lantaarns werden verwijderd toen in 1935 de autotunnel naar de Heizelvlakte werd gebouwd. De balustradeHekwerk van spijlen of balusters. die de leuning aan de zuidkant beschermde is bijna volledig verdwenen, maar die van de steunmuren van de sporen en de tegelbekleding van die muren werden in 2004-2005 naar bijna oorspronkelijk ontwerp gerestaureerd.
Beschrijving
De tunnel, die haaks onder de spoorweg loopt, wordt in het noorden bereikt vanaf de Koninginnelaan door een zachte betegelde helling langs de sporen of, op het niveau van de sporen, via een vertakking van de Hubert Stiernetstraat. Aan de overzijde wordt de tunnel met de laan ook verbonden via een andere helling, aangevuld met enkele treden, die in een haarspeldbocht rond een monumentale elektrische lantaarnpaal loopt. De treden en het laatste deel van de helling worden door een smeedijzeren borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. afgesloten.
De tunnel is, net als de toegangshellingen, betegeld en wordt opgesplitst door een rij van zeven monolithische zuilen in gepolijst graniet op een achthoekige basis en met een kapiteelKopstuk van een zuil, pijler of pilaster; algemeen om de gedragen last op een smaller draagvlak over te brengen. met invloed van de middeleeuwse stijl, met een driedelig astragaal, een glad kapiteellichaam en een veelhoekige hoornvormige abacus. Op deze zuilen en de witstenen kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). van de gewitte betegelde muren rust een rasterwerk, op twee niveaus, van in het zwart geschilderde geklonken metalen balken met daartussen twee types wit geglazuurde cassetten, met rozetten of palmettenVersiering in de vorm van een palmblad.. De ingangen zijn identiek: rond de eerste zuilen en hun zijbalk staan zware pijlers1. Muurstut zonder entasis (kromming), mogelijk met basis en kapiteel; - 2. Massief gemetseld of betonnen steunelement met gewoonlijk rechthoekige doorsnede (vb. bruggepijler,…) onder sokkels met een gebeeldhouwde kroon en bekroond door een vaas met leeuwenkoppen en touwwerk, alles in hardsteen.
Na de verhoging van de sporen in 1991-1992 werden de gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. met verfijnde bladmotieven die de sokkels met elkaar verbonden en de borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. langs de laan verlengden, lichtjes verhoogd tot boven nieuwe zinken panelen met geometrisch decor. Toen werd ook de versiering van de zijbalken vereenvoudigd: de palmettenVersiering in de vorm van een palmblad. verbonden met de stijlen van de borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. werden verwijderd, en enkel een reeks rozetten is bewaard.
De lantaarn, die op een kleine achthoekige hardstenen trappenpartij staat, is als zuil behandeld: de schachtDe ruimte waarin de liftkooi en/of het tegengewicht bewegen, begrensd door de wanden, het plafond en de bodem van de put. De schacht kan gesloten of gedeeltelijk open zijn. , in gepolijst graniet en met een veelhoekige basis, wordt omringd door bronzen schelpen, terwijl het bronzen kapiteelKopstuk van een zuil, pijler of pilaster; algemeen om de gedragen last op een smaller draagvlak over te brengen., met Korintische invloed, letterlijk openbarst in een zesarmige lichtarmatuur, thans zonder bol, en in een warrelige pinakelSlanke beëindiging in de vorm van een gotisch torentje. uitmondt.
Beschermd 19.04.2007.
Bronnen
Archieven
AAM/fonds Alban Chambon.
Publicaties en studies
CELIS, M., “Le passage piétonnier”, in: CELIS, M., et al., Autour du parvis Notre-Dame à Laeken, Koning Boudewijnstichting/Gemeentekrediet, Brussel, 1994, p. 20.
CULOT, M. [red.], Schaerbeek. Inventaire visuel de l'architecture industrielle à Bruxelles, AAM, Brussel, 1980-1982, fiche 12.
MIDANT, J.-P., La fantastique architecture d'Alban Chambon, AAM, Brussel, 2009, pp. 242-244.
Tijdschriften
ABEELS, G., “Grootse werken in Laken”, Laca Tijdingen, 4, 2001, pp. 6-10.
CANDAU, L., VAN KRIEKINGE, D., “De Koninginnelaan, een aanleg met hindernissen”, Laca Tijdingen, 3, 1992, pp. 17-24.