Typologie(ën)

fabriek
molen

Ontwerper(s)

INCONNU - ONBEKEND1855-1865

Henri VAN NEROMarchitect1917

Juridisch statuut

Ingeschreven in de wettelijke inventaris op 19 augustus 2024

Stijlen

Eclectisme

Inventaris(sen)

Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)

Onderzoek en redactie

2013-2014

id

Urban : 22553
lees meer

Beschrijving

In het midden van een driehoekig huizenblok gevormd door de Vleugelsstraat, de Generaal Eenensstraat en de Metsysstraat, voormalig industrieel complex dat teruggaat tot omstreeks 1860 en dat herhaaldelijk werd vergroot en gewijzigd.

Geschiedenis

Op deze plaats stond tot midden 19e eeuw een molen van middeleeuwse oorsprong, aangedreven door de Maalbeek, die langs de voormalige Molenaarsstraat liep. Rond 1860 werd er een stoommaalderij gebouwd, bestaande uit een vierkant volume (A), een machinezaal als bijgebouw (A') en een hoge schoorsteen (B). De maalderij werd in 1889 verbouwd tot een fabriek van elektrische gloeilampen door haar eigenaar, een zekere Quannone. Tien jaar later liet hij ook vier huizen bouwen op zijn terrein aan de Vleugelsstraat, waarvan er twee zijn gesloopt, op de plaats van het huidige nr. 10, en er nog twee bestaan op nr. 24 en 26. Tot minstens 1904 werd het complex ingenomen door chocolaterie Schrevens-Schaltin, die de machinezaal in 1904-1905 met twee bouwlagen liet verhogen (A'). In 1906 werd een volume voor kantoren en magazijnen (C) aangebouwd tegen de noordzijde van het hoofdvolume van de voormalige maalderij (n.o.v. architect M. Van Eycken). In 1917 bouwde architect Henri Van Nerom aan de Metsysstraat een volume met werkplaatsen van twee bouwlagen, overeenstemmend met het onderste gedeelte van het huidige nr. 10 en met de laatste twee traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) van nr. 8, naast een omheiningsmuur met een ingang. Tussen 1917 en 1923 heette de chocolaterie Monrégal. In 1923 werd nr. 10 Metsysstraat met drie verdiepingen verhoogd. In 1924 moesten twee van de huizen die Quannone in 1899 had gebouwd wijken voor een werkplaats, nr. 10 Vleugelsstraat. Deze werkplaats werd twee jaar later verhoogd. In 1927 voorzag architect Auguste Evrard nr. 8 van zijn eerste twee huidige traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), gebruikt als garage en woning. In 1928 of 1929 werd het complex gekocht door handschoenenfabriek Gaston Samdam. Tot slot werd de oude maalderij (A-A') ten vroegste in de jaren 1990 tot woningen omgebouwd. In 2001 werden het gebouw met nr. 10 Metsysstraat en het volume met kantoren en magazijnen (C) herbestemd tot woningen en kantoren (n.o.v. architect Bruno Corbisier).

Briefhoofd van de handschoenenfabriek Gaston Samdam, GAS/DS 192-10 (1938).

Beschrijving

Binnen het huizenblok, voormalige stoommaalderij (A-A'-B), gebouwd ca. 1860. Volume met vierkante plattegrond (A) van zes bouwlagen en drie gevels van drie of vier gelijke traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...). Bakstenen opstand. Rondbogige muuropeningen, in de laatste bouwlaag lager, met archivoltGeprofileerde of versierde omlijsting van een boog. op druipers. Op de noordgevel, centrale traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) met de bewaarde metalen korbelen1. Diagonale houten balk ter ondersteuning van overkragende elementen zoals een luifel, een kroonlijst,…; 2. Balk om de verbinding tussen trekker en spantbeen in een kapspant te versterken. van een goederenliftEen lift die voornamelijk bestemd is voor het vervoer van goederen/voorwerpen. . De muuropeningen op de benedenverdieping zijn breder, volledig of gedeeltelijk blindZonder opening; blind venster, schijnopening.. Vastgeklonken ruitvormige ankers. Lang uithangbord van de chocolaterie, geschilderd onder de voorlaatste bouwlaag vóór 1906. Metalen raamwerkVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn. met metalen roedeverdeling deels bewaard.
Bijgebouw van de voormalige machinezaal (A') van vier bouwlagen, de laatste twee uit 1904-1905. Bakstenen gevel van drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), de linkertravee voorzien van een bijgebouw van latere datum, met hoektraveeTravee op de hoek (meestal 45°) van een gebouw.. Muuropeningen onder I-balkIJzeren latei met I-profiel. of rondboogBoog waarvan de kromming een halve cirkel beschrijft.. Raam met metalen roedeverdeling bewaard in de laatste bouwlaag.
Hoge vierkante bakstenen schoorsteen (B).

Op nr. 8 en 10 Metsysstraat, oud gebouw uit 1927 gebruikt als garage en woning op de eerste twee traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) op nr. 8 (n.o.v. architect Auguste Evrard), en voormalige werkplaatsen uit 1917 op de twee volgende traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), alsook op nr. 10 (n.o.v. architect Henri Van Nerom). Oorspronkelijke opstand van twee bouwlagen onder kartelrand, in baksteen met hardstenen elementen. Grote muuropeningen onder I-balkIJzeren latei met I-profiel..
Op nr. 8, bakstenen gevel, thans beschilderd. De eerste traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) is smaller en voorzien van een deur geflankeerd door een vensterLicht- en/of luchtopening in een muur.. VenstersLicht- en/of luchtopening in een muur. op de verdieping gedeeltelijk of volledig blindZonder opening; blind venster, schijnopening.. SchrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ...  vervangen.
Op nr. 10, gevel van zes traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) en vijf bouwlagen, de laatste drie toegevoegd in 1923. Opstand bepleisterdMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen. met imitatievoegen. Op de benedenverdieping waren alle muuropeningen oorspronkelijk deuren, sommige later gewijzigd in venstersLicht- en/of luchtopening in een muur.. Uiterst rechts, uithangbord van de fabriek Schrevens-Schaltin. SchrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ...  vervangen op de benedenverdieping. Betonnen raamwerkVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn. bewaard op de verdiepingen uit 1923 op de noordgevel en aan de straatkant.

Bronnen

Archieven
GAS/DS 7-2-22, 192-10.

Publicaties en studies
CULOT, M. [red.], Schaerbeek. Inventaire visuel de l'architecture industrielle à Bruxelles, AAM, Brussel, 1980-1982, fiche 1.
GUILLAUME, A., MEGANCK, M., Atlas van de archeologische ondergrond van het Gewest Brussel. 16. Schaarbeek, Ministerie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Brussel, 2006, pp. 70-71.

Kaarten / plannen
Bruxelles et ses environs, Militair Cartografisch Instituut, 1893.