Typologie(ën)
kunstenaarsatelier
Ontwerper(s)
Médart sr. TYTGAT – schilder
Géo PONCHON – sgraffitoschilder
Félix COOSEMANS – beeldhouwer
CHERART – schilder
Zélia KLERX – schilder
Jozef MIDDELEER – schilder
D. DU JARDIN – schilder
F. DETOMBAY – schilder
P. SERVAIS – beeldhouwer
J. SCHOONJANS – beeldhouwer
DE SUFFREN – schilder
Juridisch statuut
Ingeschreven op de bewaarlijst sinds 23 oktober 1997
Stijlen
Eclectisme
Inventaris(sen)
- Urgentie-inventaris van het bouwkundig erfgoed van de Brusselse agglomeratie (Sint-Lukasarchief 1979)
- Actualisatie van de Urgentie-Inventaris (Sint-Lukasarchief - 1993-1994)
- Actualisatie van het inventarisatieproject van het Bouwkundig Erfgoed (DMS-DML - 1995-1998)
- Het monumentale erfgoed van België. Elsene (DMS-DML - 2005-2015)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Artistiek Het ontwerp van een onroerend goed (gebouw) door een gerenommeerde kunstenaar (architect) kan maar zeer zelden als criterium worden beschouwd. Om het belang van de selectie van dit onroerend goed te beoordelen, en de plaats dat het inneemt in het oeuvre van een kunstenaar (architect), is dit een criterium dat moet worden afgewogen met de architectonische kwaliteit (compositie en interne structuur), de uitvoering (materialen, technische beheersing), de plaats in de architectuurgeschiedenis dewelke een getuigenis zijn van een fase of aspect van landschapsarchitectuur of de bouwkunst in het verleden. Zodoende gelden koppelingen naar volgende criteria: zeldzaamheid (typologie, stijl, materiaalgebruik, bronnen), representativiteit (idem), authenticiteit (idem + de kwaliteit van de uitvoering) en integriteit (bewaringstoestand, oorspronkelijke elementen)). Een goed bevat ook artistieke waarde als het kunstwerken omvat (beeldhouwwerken, reliëfs ontworpen voor het goed, enz.) of decoratieve elementen uit de oorspronkelijke bouwperiode of met bijzondere kwaliteit (gesigneerd glasramen, sgraffito, lichtbeuk, enz.).
- Esthetisch Historisch gezien werd die waarde aangewend om waardevolle groene ruimten en natuurlijke of halfnatuurlijke gebieden aan te duiden. De waarde kan ook gelden voor grote gehelen van gebouwen in een stedelijk gebied, met of zonder natuurlijke elementen, of monumenten die het stadslandschap markeren. Een afweging met andere waarden dringt zich tevens op: de artistieke, de landschappelijke (integratie van het werk in het stedelijk landschap, oriëntatiepunten in de stad) en de stedenbouwkundige waarde (spontane of rationele stedelijke gehelen). De volgende selectiecriteria worden er eveneens aan gekoppeld: de ensemblewaarde en de contextuele waarde.
- Historisch Het onroerend goed heeft een historische waarde : - als het getuigt van een bijzondere periode in de geschiedenis van de streek of de gemeente; - of als getuigenis van een periode en/of een zeldzame ontwikkeling van een periode (bv. tuinstad die representatief is voor een bouwwijze die werd toegepast in het kader van de grote bouwcampagnes na de Tweede Wereldoorlog; dorpskernen die de eerste gegroepeerde bouwwerken van de gemeenten van de tweede ring illustreren; de Hallepoort als overblijfsel van de tweede omwalling; - of als getuigenis van een bepaalde stedelijke (en/of landschappelijke) ontwikkeling van de stad (bv. gebouwen aan de centrale lanen of in de Leopoldswijk); - of wanneer het een band vertoont met een belangrijke historische figuur – met inbegrip van persoonlijke huizen van architecten en kunstenaarsateliers (bv. het geboortehuis van Constantin Meunier, het huis van Magritte); - of in verband kan worden gebracht met een belangrijke historische gebeurtenis (bv. huizen van de wederopbouw na het bombardement van 1695, de Congreskolom); - of een typologische representativiteit vertoont die kenmerkend is voor een commerciële of culturele beroepsactiviteit (bv. kerken, bioscopen, industriële architectuur, apotheken); - of als het representatief is van het oeuvre van een belangrijke architect in de architectuurgeschiedenis op internationaal, nationaal, regionaal of lokaal niveau (dit betreft zowel befaamde architecten als V. Horta, V. Bourgeois, M. Polak als secundaire architecten, die lokaal verbonden worden aan een gemeente zoals Fernand Lefever in Koekelberg of Emile Hoebeke in Sint-Agatha-Berchem).
- Stedenbouwkundig Sommige bouwkundige goederen of landschappen hebben in het verleden een prominente rol gespeeld in de planmatige inrichting van de bebouwde ruimte en de stedelijke ruimte. Meestal bepalen zij andere stedenbouwkundige (plan)vormen zodat er zich een wisselwerking voortdoet tussen bebouwde en niet-bebouwde (of open) ruimte. Die inrichting omvat ook de samenhang tussen verschillende schaalniveaus. Een onroerend goed heeft stedenbouwkundige waarde wanneer het daarin een rol speelt, bijvoorbeeld : - hoekgebouwen; - coherente pleinen of homogene huizenrijen (gevels die een ensemble vormen van dezelfde stijl, periode en volume); - tuinwijken, - deskundig ingeplante torens (hoogbouw) en hun relatie tot hun onmiddellijke kwaliteitsvolle omgeving die coherent kan zijn, maar ook contrastrijk, - relicten van stedenbouwkundige concepten en hoe die architecturaal (en typologisch) zijn of werden ingevuld, zoals bijvoorbeeld de nog bewaarde eclectische stadspaleizen en/of herenhuizen in de Leopoldswijk.
Onderzoek en redactie
2007-2009
id
Urban : 19213
Beschrijving
Kunstenaarsatelier in eclectischeVeel voorkomende stijl (ca. 1850-1914) die inspiratie put uit verschillende architectuurstijlen uit het verleden. Komt door de combinatie van enerzijds verschillende stijlelementen en anderzijds nieuwe technieken en materialen tot een unieke eigentijdse creatie. stijl met neoclassicistischeArchitectuurstroming (vanaf eind 18e eeuw tot ca. 1914) met voorliefde voor orde en symmetrie, gekenmerkt door bepleisterde en wit beschilderde lijstgevels die het stadsbeeld uniformiseren. Verhoudingen en vormentaal van deze stroming evolueren met de tijd. invloeden i.o.v. beeldhouwer J. Schoonjans, 1865.
Zeker tot jaren 1930 gebruikt als (transit)atelier door verschillende kunstenaars, zowel schilders (Zélia Klerx, Jozef Middeleer, J. Du Jardin, decorateur Géo Ponchon, Chérart, Médart sr. Tytgat, comtesse de Suffren), als beeldhouwers (F. Detombay, F. Coosemans, Paul Servais).
Bepleisterde gevel van twee bouwlagen en vier traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...). GetoogdeBoog die minder dan een halve cirkel beschrijft; boog in de vorm van een cirkelsegment. Bij vensters spreekt men dan van een getoogd venster of steekboogvenster. muuropeningen. Smalle afwijkende toegangstraveeTravee waarin de toegang is ondergebracht. met drie ongelijke venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. met sleutelsSluitsteen van een opening; weerhoudt de gewelfstenen in een boog of gewelf. en neutenpanelenU-vormig sierpaneel.. Drie aansluitende traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) symmetrisch opgebouwd: op benedenverdieping centrale poort tussen hoge venstersLicht- en/of luchtopening in een muur., allen onder zware archivoltGeprofileerde of versierde omlijsting van een boog. met sleutelSluitsteen van een opening; weerhoudt de gewelfstenen in een boog of gewelf.; op verdieping hoog ateliervenster met gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. gebuikteMet een buik staand; welvend oppervlak dat een ongelijkmatige boogwerking vertoont. borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. tussen blindeZonder opening; blind venster, schijnopening. venstersLicht- en/of luchtopening in een muur.. Eenvoudige kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). op consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief.. Bewaard schrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ... , onder andere deels opengewerkteOpengewerkt, voorzien van een stelsel van kleine, decoratieve openingen. deur met getralied paneel1. Dunne (houten) plaat, gevat in een omlijsting van stijlen en regels van deuren, lambriseringen en plafonds; - 2. Gevelversiering in de vorm van een in- (spiegel) of uitspringende (paneel) rechthoekige omlijsting., op benedenverdieping grote venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. gevuld met glas tussen metalen roedenDunne houten of metalen staaf in een kozijn waarin glasruiten worden bevestigd. en verdiepingen houten ramenVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn..
Interieur. Enkel muuropeningen aan noordwestelijk georiënteerde voorgevel. Achter toegangstraveeTravee waarin de toegang is ondergebracht., hal met achterliggend trappenhuisGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht. en op verdiepingen voor aan kleine kamers. Achter centrale traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) oorspronkelijk in beide bouwlagen één grote atelierruimte, telkens met (later ingebrachte?) duplex. Enkel ruimte op eerste verdieping goed bewaard. Oorspronkelijk tot onder dak, maar plafond later verlaagd.
Op bewaarlijst sinds 23.10.1997.
Zeker tot jaren 1930 gebruikt als (transit)atelier door verschillende kunstenaars, zowel schilders (Zélia Klerx, Jozef Middeleer, J. Du Jardin, decorateur Géo Ponchon, Chérart, Médart sr. Tytgat, comtesse de Suffren), als beeldhouwers (F. Detombay, F. Coosemans, Paul Servais).
Bepleisterde gevel van twee bouwlagen en vier traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...). GetoogdeBoog die minder dan een halve cirkel beschrijft; boog in de vorm van een cirkelsegment. Bij vensters spreekt men dan van een getoogd venster of steekboogvenster. muuropeningen. Smalle afwijkende toegangstraveeTravee waarin de toegang is ondergebracht. met drie ongelijke venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. met sleutelsSluitsteen van een opening; weerhoudt de gewelfstenen in een boog of gewelf. en neutenpanelenU-vormig sierpaneel.. Drie aansluitende traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) symmetrisch opgebouwd: op benedenverdieping centrale poort tussen hoge venstersLicht- en/of luchtopening in een muur., allen onder zware archivoltGeprofileerde of versierde omlijsting van een boog. met sleutelSluitsteen van een opening; weerhoudt de gewelfstenen in een boog of gewelf.; op verdieping hoog ateliervenster met gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. gebuikteMet een buik staand; welvend oppervlak dat een ongelijkmatige boogwerking vertoont. borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. tussen blindeZonder opening; blind venster, schijnopening. venstersLicht- en/of luchtopening in een muur.. Eenvoudige kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). op consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief.. Bewaard schrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ... , onder andere deels opengewerkteOpengewerkt, voorzien van een stelsel van kleine, decoratieve openingen. deur met getralied paneel1. Dunne (houten) plaat, gevat in een omlijsting van stijlen en regels van deuren, lambriseringen en plafonds; - 2. Gevelversiering in de vorm van een in- (spiegel) of uitspringende (paneel) rechthoekige omlijsting., op benedenverdieping grote venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. gevuld met glas tussen metalen roedenDunne houten of metalen staaf in een kozijn waarin glasruiten worden bevestigd. en verdiepingen houten ramenVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn..
Interieur. Enkel muuropeningen aan noordwestelijk georiënteerde voorgevel. Achter toegangstraveeTravee waarin de toegang is ondergebracht., hal met achterliggend trappenhuisGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht. en op verdiepingen voor aan kleine kamers. Achter centrale traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) oorspronkelijk in beide bouwlagen één grote atelierruimte, telkens met (later ingebrachte?) duplex. Enkel ruimte op eerste verdieping goed bewaard. Oorspronkelijk tot onder dak, maar plafond later verlaagd.
Op bewaarlijst sinds 23.10.1997.
Bronnen
Archieven
GAE/DS 170-15.
Publicaties en studies
Gevrijwaarde monumenten en landschappen, Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Mardaga, 1999, p. 73.
VAN SANTVOORT, L., Het 19de-eeuwse kunstenaarsatelier in Brussel (doctoraal proefschrift, sectie Kunstwetenschappen en Archeologie, VUB), Brussel, 1995-1996.
