Huart Hamoirlaan

De hellende Huart Hamoirlaan verbindt het Prinses Elisabethplein met de Helmetsesteenweg. Als ruggengraat van de wijk Monplaisir-Helmet vormt ze een van de langste wandellanen van de hoofdstad, naar het model van de Plantsoenwijk die enkele jaren eerder op het grondgebied van Brussel was aangelegd. Door een centraal plantsoen met bomen neemt de laan halfweg een ellipsvorm aan, waardoor haar breedte toeneemt van 60 tot 120 meter. Dit plantsoen vormt een square die door verscheidene verkeerswegen wordt doorkruist; hij is met rotspartijen versierd, en in het midden bevindt zich een speelplein voor kinderen. Vandaaruit vertrekken symmetrisch de belangrijkste verkeerswegen van de wijk. Links monden de Albert Giraudlaan en de Sleeckxlaan erop uit, terwijl rechts de Jean Jaurèslaan en de Maurice Maeterlincklaan vertrekken. De laan, die vanaf hier opnieuw recht is, kruist dan de François Rigasquare, als een tweede rustpunt op haar parcours. Op het plantsoen in het laatste straatdeel staat de Heilige Familiekerk, die het panorama vanaf het station van Schaarbeek afsluit.

De laan is de belangrijkste verkeersweg in de wijk Monplaisir-Helmet, waarvan het stratenplan werd getekend door Octave Houssa, ingenieur der gemeentelijke Openbare Werken, goedgekeurd tijdens de gemeenteraadszitting van 03.11.1904 en dan bij K.B. van 21.04.1906, samen met dat van drie andere nieuwe Schaarbeekse wijken – Mont-Rose, Linthout en Josaphatvallei. Haar aanzienlijke breedte veroorzaakte heel wat discussies. Het was oorspronkelijk de bedoeling een panoramisch zicht op het koninklijk domein van Laken te scheppen. De laan werd aangelegd in 1908-1909.

Op het tracé van de toekomstige laan, net onder de ellipsvormige square, stond vroeger het buitenhuis Monplaisir. Het werd rond 1690 gebouwd voor Pierre Ferdinand Roose en begin 19e eeuw wederopgebouwd. Zijn beroemdste bewoner was Karel van Lotharingen, die het van 1752 tot 1780 huurde en er jachtpartijen en feesten organiseerde. Van 1786 tot 1790 bevond er zich een porseleinfabriek. Het domein werd onteigend in het kader van de aanleg van de wijk en het huis en zijn aanhorigheden werden in 1907 afgebroken.

De laan kreeg haar naam tijdens de gemeenteraadszitting van 23.03.1906. Tijdens diezelfde zitting werd een gelijknamige straat in de wijk Mont-Rose herdoopt tot de Joseph Coosemansstraat. Achille Huart Hamoir (1841-1913), liberaal politicus en vrijmetselaar, was burgemeester van Schaarbeek van 1903 tot 1909.


De laan was bedoeld als promenade, en het plantsoen is versierd met verscheidene beeldhouwwerken. Op een onregelmatige sokkel in rocaille staat een bronzen medaillon met het profiel van Jacques Georgin (beeldhouwer Gustave Fischweiler, zonder datum), een francofoon militant die in 1970 door Vlaamse extremisten werd vermoord. Verderop staat een buste in carraramarmer op een hoge witstenen sokkel waarop silhouetten van jongeren zijn gegraveerd; het beeld werd in 1964 ontworpen door beeldhouwer Idel Ianchelevici en is een eerbetoon aan Henri Jaspar (Schaarbeek, 1870 – Sint-Gillis, 1939), advocaat en katholiek Belgisch staatsman die onder meer bekendheid verwierf door zijn strijd voor de kinderbescherming. Tot slot is er een monument in een cirkelboog, in hardsteen versierd met brons, als hulde aan de Afrikacampagnes van 1885 tot 1960. Het is van de hand van beeldhouwer Willy Kreitz. Negen kleine hardstenen blokken vormen een cirkel rond het monument.

Op de ellipsvormige square bevinden zich twee abri's in rocaille, met palen die boomstammen imiteren en een dak dat vroeger met stro was belegd. De eerste abri is rechthoekig, onder schilddak, en heeft wanden van imitatieplanken. De tweede is zeshoekig, onder een kegelvormig dak, en bevat de oorspronkelijke banken met hun structuur van imitatietakken. Tot voor kort stonden hier niet ver vandaan twee tafels in rocaille met kleine stoelen; het geheel is thans door eigentijds meubilair vervangen.

Langs de laan groeien talrijke bomen, sommige als opmerkelijk aangeduid. Op de trottoirs wisselen Ginkgo biloba fastigiata en Japanse kerselaar elkaar af. Op het plantsoen staan onder meer gewone es, Fraxinus biltmoreana, gewone kastanje, beuk, gewone plataan, linde en hulst.

De residentiële laan is bebouwd met eengezinswoningen, zoals nr. 160 tot 164 (1921), of met opbrengsthuizen en kleine appartementsgebouwen. Tussen de F. Rigasquare en de Helmetsesteenweg zijn er huizen met commerciële benedenverdieping. De monumentaliteit van de laan laat niet vermoeden dat er zich ook talrijke werkplaatsen en fabrieken binnen het bouwblok bevinden, waaronder een fotolaboratorium (zie nr. 18-20) en een lingeriefabriek (zie nr. 136-138).


De laan werd vrij traag bebouwd. De eerste fase werd gekenmerkt door het eclecticisme, zoals op nr. 14 en 16 (ca. 1913), de Vlaamse Renaissance, zoals nr. 61 (n.o.v. architect A. Dankelman, 1913), en de art nouveau; ze begon in 1908 en eindigde met de Eerste Wereldoorlog. Tussen 1922 en 1935 vond een tweede bouwfase plaats, gekenmerkt door het laat eclecticisme, de Beaux-Artsstijl, de art deco en, schaarser, het modernisme (nr. 90, n.o.v. architect V. Lievens, 1936). Tijdens de eerste twee fasen ontwierp architect J. Van Den Eng zes huizen langs de laan, waaronder nr. 50, 73 en 140 (zie deze nummers). Na de Tweede Wereldoorlog werden de weinige braakliggende percelen bebouwd met huizen of kleine modernistische appartementsgebouwen. Architect G. Nauts bouwde er tien, waarvan acht voor dezelfde opdrachtgever, tussen 1950 en 1957.