Onderzoek en redactie
2020-2022
Bekijk de weerhouden gebouwenDe Schmitzstraat verbindt de Gentsesteenweg met de Jean Jacquetstraat.
De straat volgt het tracé van de voormalige buurtweg nr. 1, die reeds lang voor het ontstaan van de gemeente Koekelberg in 1841 naast de Paruckbeek liep. Deze weg vormde de scheiding tussen de beek en twee vijvers en leidde naar het kasteel op een eiland in het midden van een van die vijvers en eveneens naar de kasteelkapel Sint-Anna. Soms wordt hij vermeld als "steenweg op de kasteeldijk" en "Koekelbergdreef", later als "Brusselsesteenweg van Ganshoren naar Koekelberg".
Rond 1860 waren de overblijfselen van het kasteel van Koekelberg al verdwenen. De voormalige dreef leidde voortaan naar twee belangrijke leerhandelszaken (de ene op de Gentsesteenweg, de andere in de Ganshorensestraat) maar ook naar de spinnerij Van Hoegaerde; ze werd verhard en kreeg de naam Fabrieksstraat. Langsheen de Paruckbeek werd ze toen verkaveld. De beek zelf werd op initiatief van de eigenaars geleidelijk overwelfd. In 1875 werd bij koninklijk besluit het nieuwe rooilijnplan van de straat goedgekeurd, waarbij de Paruckbeek (over de lengte van dat straatgedeelte) overwelfd werd en opgenomen in het rioleringsnet.
In 1872 was de belangrijkste fabriek die van Frédéric Schmitz – wiens eigendom in de Ganshorensestraat momenteel nog steeds bestaat (zie Ganshorensestraat nr. 4-6-8 ) – en werd de straat naar hem vernoemd.
Voordien werd het begin van de straat gedomineerd door het eigendom van de Van Hoegaerdes, dat in 1824 werd gebouwd en uit een huis, een tuin en een spinnerij bestond. Het gaat om een groot eigendom, dat zich uitstrekt tot de huidige Sint-Juliaanstraat. Na een brand die de spinnerij in de as legde, besloten de Van Hoegaerdes hun gronden niet langer via nijverheid te laten opbrengen maar met een vastgoedoperatie: zij kregen de toelating om er twee straten en een plein aan te leggen (zie Van Hoegaerdestraat en Van Hoegaerdeplein). De huizen en de tuin van het eigendom werden opgekocht door de gebroeders Deschampheleer, die eveneens de verkaveling van de nieuwe straten voortzetten. Het eigendom van toen is intussen verdwenen. De appartementsgebouwen aan de onpare straatkant zijn in de plaats gekomen van de arbeidershuizen die er waren opgetrokken op de plaats van de installaties van de Van Hoegaerdes. Op het einde van de 19de eeuw en in de eerste helft van de 20ste gaf de onpare straatkant toegang tot een doodlopende straat (Beekgang) en een arbeiderswijk (De Donckerwijk).
Ook aan de pare straatkant vonden vanaf de 19de eeuw industriële activiteiten plaats. De meeste werkplaatsen op binnenterreinen zijn intussen ingrijpend verbouwd. Aan de straatkant zijn na een nieuw plan van 1875 meerdere huizen afgebroken en heropgebouwd binnen de nieuwe rooilijn (zie meer bepaald nr. 46 tot 52).
Bronnen
Publicaties en studies
CULOT, M. (o.l.v.), Koekelberg. Inventaire visuel de l'architecture industrielle à Bruxelles, AMA, Brussel, 1980, fiche 25-31.
STEPMAN, C., VERNIERS, L., Koekelberg dans le cadre de la région nord-ouest de Bruxelles, De Boeck, Brussel, 1966.
SUTTER, D., Koekelberg. Au fil du temps… Au cœur des rues…, Drukker, Parijs, 2012.
TONDEUR, F., Koekelberg, CFC-Éditions, Brussel, 2000.