Typologie(ën)
ijskelder
Ontwerper(s)
SOMMERYNS – aannemer – 1863
Inventaris(sen)
- Permanente actualisatie van de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (DPC-DCE)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Artistiek
- Esthetisch
- Historisch
- Wetenschappelijk
- Technisch
Onderzoek en redactie
2022
id
Urban : 40314
Beschrijving
Onder
de woning bevindt zich een voormalige ijskelder die bekend staat als de glacière royale, gebouwd rond 1863 door
aannemer M. Sommereyns.
De functie is vergelijkbaar met die van de glacière d'Ixelles (1852), die vroeger dienst deed als koelhuis voor het nabijgelegen slachthuis (zie Jean Van Volsemstraat nr. 71), met toegang tussen nr. 62b en nr. 64 in de J. Van Volsemstraat (zie dit adres).
Het ijs werd geoogst in de vijvers van Elsene onder concessie van de gemeentelijke overheid.
Geschiedenis
In april 1862 dient grondeigenaar, de heer Heindryckx een vergunning in voor het bouwen van een stal met schuur en een ijskelder eronder, in de buurt van het slachthuis. Bij aanvang van de werken, overleed Heindryckx en werd het bouwproject overgenomen door de aannemer Sommereyns, die in april 1863 de plannen voor de ijskelder voorlegde.
De plannen uit 1863 geven een idee van de afmetingen: 18 meter lang en 7 meter breed, 8 meter hoog, rustend op 50 cm hoge muren en overdekt door een halfrond gewelf. De bodem was gebogen om het smeltwater op te vangen, dat moest worden afgevoerd.
Tijdens de bouw stortte het bouwwerk twee keer in en de gemeente beval dat de zijmuren, die minstens 70 cm hoog moesten zijn, versterkt moesten worden.
In 1874 vroeg de heer Sommereyns toestemming om een tweede ijskelder te bouwen, ditmaal langs de Waversesteenweg, in Oudergem (zie nr. 1013-1015), toen nog deel uitmakend van de gemeente Elsene - ontworpen door dezelfde aannemer, lijken de twee ijskelders erg op elkaar. De vennootschap nam toen de naam Glacières Royales aan en deze nieuwe gebouwen in Oudergem werden gebruikt om ijs uit de Mellaertsvijvers op te slaan. In 1895 werd het bedrijf overgelaten aan de kinderen Sommereyns, Georges en Corneille, die het runden tot 1909.
Ondertussen was het bedrijf gemoderniseerd en omdat de exploitatie van natuurijs op zijn einde liep, werd in 1898 boven de ijskelder, in het huis een stoommachine geïnstalleerd om bronwater in ijs om te zetten.
In 1909 fuseerden de Glacières royales met de S.A. Anglo-belge tot de Glacières Anglo-belges et Royales réunies, waar vanaf dan het hoofdkantoor gevestigd is in de Barastraat 68-82 in Anderlecht.
De ijskelder in de J. Van Volsemstraat nr. 58 in Elsene werd gedegradeerd tot filiaal. In 1914 werd er geen melding meer van gemaakt en het jaar daarop werd het bedrijf overgenomen door Glacières de Bruxelles in Sint-Gillis.
Beschrijving van de kelder
Toegankelijk via de kelder van het huis, waarvan de meeste scheidingsmuren voorzien zijn van ontlastingsbogenBoog boven een venster- of deuropening die druk van het muurwerk op de stijlen afwentelt en zo het linteel ontlast..
Een ijskelder die de hele breedte van het perceel beslaat en dezelfde diepte van de woning omvat. Hij ligt ongeveer 10 m onder het straatniveau en heeft de vorm van een grote rechthoekige ruimte van 17,23 m lang, 6,71 m breed en 6,81 m hoog (interne afmetingen). Het wordt overdekt door een tongewelf ondersteund door twee dubbele bogenConstructie waarvan de beschrijvende lijnen delen van cirkels of gebogen lijnen zijn en waarin alle drukkrachten optreden., het geheel gebouwd met bakstenen gevoegd met kalkmortel (afmetingen 18/18,5 x 8,5 x 4,5/5 cm). Huidige toegang in het gewelf (de oorspronkelijke toegangstrap werd afgekeurd).
Gebogen vloer om smeltwater af te voeren naar opvanggaten in de bakstenen vloer. De gemetselde voorraadbakken, bedekt met cement of beton, zijn bewaard.
De functie is vergelijkbaar met die van de glacière d'Ixelles (1852), die vroeger dienst deed als koelhuis voor het nabijgelegen slachthuis (zie Jean Van Volsemstraat nr. 71), met toegang tussen nr. 62b en nr. 64 in de J. Van Volsemstraat (zie dit adres).
Het ijs werd geoogst in de vijvers van Elsene onder concessie van de gemeentelijke overheid.
Geschiedenis
In april 1862 dient grondeigenaar, de heer Heindryckx een vergunning in voor het bouwen van een stal met schuur en een ijskelder eronder, in de buurt van het slachthuis. Bij aanvang van de werken, overleed Heindryckx en werd het bouwproject overgenomen door de aannemer Sommereyns, die in april 1863 de plannen voor de ijskelder voorlegde.
De plannen uit 1863 geven een idee van de afmetingen: 18 meter lang en 7 meter breed, 8 meter hoog, rustend op 50 cm hoge muren en overdekt door een halfrond gewelf. De bodem was gebogen om het smeltwater op te vangen, dat moest worden afgevoerd.
Tijdens de bouw stortte het bouwwerk twee keer in en de gemeente beval dat de zijmuren, die minstens 70 cm hoog moesten zijn, versterkt moesten worden.
In 1874 vroeg de heer Sommereyns toestemming om een tweede ijskelder te bouwen, ditmaal langs de Waversesteenweg, in Oudergem (zie nr. 1013-1015), toen nog deel uitmakend van de gemeente Elsene - ontworpen door dezelfde aannemer, lijken de twee ijskelders erg op elkaar. De vennootschap nam toen de naam Glacières Royales aan en deze nieuwe gebouwen in Oudergem werden gebruikt om ijs uit de Mellaertsvijvers op te slaan. In 1895 werd het bedrijf overgelaten aan de kinderen Sommereyns, Georges en Corneille, die het runden tot 1909.
Ondertussen was het bedrijf gemoderniseerd en omdat de exploitatie van natuurijs op zijn einde liep, werd in 1898 boven de ijskelder, in het huis een stoommachine geïnstalleerd om bronwater in ijs om te zetten.
In 1909 fuseerden de Glacières royales met de S.A. Anglo-belge tot de Glacières Anglo-belges et Royales réunies, waar vanaf dan het hoofdkantoor gevestigd is in de Barastraat 68-82 in Anderlecht.
De ijskelder in de J. Van Volsemstraat nr. 58 in Elsene werd gedegradeerd tot filiaal. In 1914 werd er geen melding meer van gemaakt en het jaar daarop werd het bedrijf overgenomen door Glacières de Bruxelles in Sint-Gillis.
Beschrijving van de kelder
Toegankelijk via de kelder van het huis, waarvan de meeste scheidingsmuren voorzien zijn van ontlastingsbogenBoog boven een venster- of deuropening die druk van het muurwerk op de stijlen afwentelt en zo het linteel ontlast..
Een ijskelder die de hele breedte van het perceel beslaat en dezelfde diepte van de woning omvat. Hij ligt ongeveer 10 m onder het straatniveau en heeft de vorm van een grote rechthoekige ruimte van 17,23 m lang, 6,71 m breed en 6,81 m hoog (interne afmetingen). Het wordt overdekt door een tongewelf ondersteund door twee dubbele bogenConstructie waarvan de beschrijvende lijnen delen van cirkels of gebogen lijnen zijn en waarin alle drukkrachten optreden., het geheel gebouwd met bakstenen gevoegd met kalkmortel (afmetingen 18/18,5 x 8,5 x 4,5/5 cm). Huidige toegang in het gewelf (de oorspronkelijke toegangstrap werd afgekeurd).
Gebogen vloer om smeltwater af te voeren naar opvanggaten in de bakstenen vloer. De gemetselde voorraadbakken, bedekt met cement of beton, zijn bewaard.
Bronnen
Publicaties en studies
MODRIE,
S., Rapport de visite de la glacière
bâtie sous le bien rue Jean Van Volsem 58 à 1050 Ixelles, Directie
Cultureel Erfgoed-Urban, Brussel, 20.10.2022.
Tijdschriften
De Block, G., Knubben, S., «si glace… hier m’était contée», Subterranea Belgica, 27, 1992.
Delaby, E., «Les anciennes
glacières d’Ixelles», Mémoire
d’Ixelles, Bulletin du cercle
d’histoire locale d’Ixelles, 33, maart 1989.
