Kardinaalsstraat

Van Leuvensesteenweg naar Maria-Louizasquare. Doorkruist door Eburonenstraat, ter hoogte van begin van Grevelingenstraat. De gemeentegrens loopt midden door het eerste deel van de straat; de nr. 1 tot 29 bevinden zich op Sint-Joost-ten-Node.

De Kardinaalsstraat is thans slechts een korte straat en een ver overblijfsel van wat vroeger een lange weg was langs de oostelijke oever van de grote vijver van Sint-Joost, de toekomstige waterpartij van de Maria-Louizasquare; deze weg splitste zich in zuidoostelijke richting om dan, via de huidige Renaissancelaan het einde van de Notelaarsstraat te vervoegen.


Ter hoogte van de huidige Karel Martelstraat, liep de weg rond een landgoed dat in de jaren 1560 (WAUTERS, A., 1973, p. 39) toebehoorde aan kardinaal de Granvelle. De controversiële politicus Antoine Perrenot de Granvelle, die zijn naam gaf aan de straat, was minister van Karel V en daarna van Filips II. In 1813 werd het landgoed verkaveld (WAUTERS, A., 1973, p. 39) en kwam de Granvellewijk hier tot ontwikkeling. Dit was een volkswijk die op haar beurt zou verdwijnen bij de aanleg van de wijk van de squares in de jaren 1880.


In het begin van de Kardinaalsstraat, op de hoek met de Leuvensesteenweg, op het grondgebied van Sint-Joost-ten-Node, bevond zich een ander kasteel, waar Filips de Goede in 1465 verbleef. Het hoofdgebouw van dit kasteel verdween in de 18e eeuw, maar het bijgebouw in de Kardinaalsstraat bleef bestaan en werd verbouwd tot woning. Omwille van zijn twee ronde hoektorens kreeg het de naam ‘kasteel met Twee Torens' (CABUY, Y., et al., 1994, pp. 41-43).

Vanaf 1857 verschenen meer en meer bescheiden arbeidershuizen en stegen langs de straat en steeg de nood aan een ‘definitieve en regelmatige rooilijn' (Bulletin communal, 1857, t. I, p. 369). Het plan voor de rechttrekking en verbreding van de straat werd goedgekeurd door de Gemeenteraad van 28.04.1863 (Bulletin communal, 1864, t. I, p. 472) en bekrachtigd bij K.B. van 22.06.1863 (SAB/PP 1199). Alleen het kasteel met Twee Torens sprong uit ten opzichte van dit nieuwe tracé; het werd gespaard omwille van ‘de historische herinnering die met dit gebouw verbonden is' (SAB/OW 29040).


Door het rooilijnenplan voor de Noord-Oostwijk van architect Gédéon Bordiau dat werd goedgekeurd bij K.B. van 20.12.1875, werd het grootste deel van de Kardinaalsstraat afgeschaft en bleef alleen maar het begin over dat werd doorgetrokken tot de nieuwe Maria-Louizasquare. Het kasteel met Twee Torens bleef bestaan en ook de tussen 1862 en 1866 op basis van het rooilijnenplan van 1863 ontworpen eerste huizen aan pare kant.

De oude benaming van de straat werd bevestigd door de collegebesluiten van de Stad Brussel van 14.04 en 15.05.1877. De straat is weergegeven op het in 1881 opgestelde plan van Brussel van het Institut cartographique militaire, maar er werden pas vanaf het midden van de jaren 1890 nieuwe gebouwen geconstrueerd.

In 1927 werd het kasteel met Twee Torens, dat intussen verbouwd was tot brasserie, gesloopt om de verbreding van dit straatgedeelte mogelijk te maken (CABUY, Y., et al., 1994, p. 43).


De bescheiden huizen van de jaren 1860 zijn thans sterk gewijzigd. In 1862 liet de metselaar J.A. Ruttiens op een terrein waar zich tot dan toe een pachthoeve bevond, drie huizen bouwen in neoclassicistische stijl: nr. 8, met gevel met symmetrische compositie, en nr. 10 en 12, twee huizen met één verdieping. Twee jaar later vervolledigde dezelfde metselaar dit geheel met vijf identieke huizen met de nr. 14 tot 22. In 1904 werden ze bepleisterd met schijnvoegen en kregen ze een balkon en een mansardedak.

Het tweede straatgedeelte is grotendeels bebouwd met tussen 1894 en 1905 ontworpen huizen in eclectische stijl, waarvan er sommige erg verzorgd zijn. Onder meer een opmerkelijk huis met art-nouveauelementen ontworpen door de architecten Josse Van Kriekinge en Benjamin De Lestré-De Fabribeckers (zie nr. 46).

Meerdere gebouwen van de straat werden gewijzigd of gesloopt. Het gebouw van 1926 op nr. 6 is het resultaat van de grondige verbouwing door architect Pierre De Gieter, van een klein huis van de jaren 1860. Het huis op nr. 37 dat in 1894 als geheeld werd ontworpen met nr. 35, werd in 1934 verbouwd. Het door architect Louis Hoebeke ontworpen modernistische appartementsgebouw van 1936 op nr. 31-33, een perceel dat door de gemeentegrens wordt doorkruist, vervangt een huis van 1905.

In het gebouw op nr. 32 van 1991 (architecten Da Vinci sprl en Gildo Gorza) bevinden zich lokalen van de Franstalige kleuterschool en basisschool van Le Sacré-Cœur. Deze instelling betrekt tevens gebouwen op nr. 28 van dezelfde straat en twee vleugels op terreinen van voormalige achterhuizen van de John Waterloo Wilsonstraat nr. 17 en 19 (zie deze straat).


Op de hoeken gevormd door de Maria-Louizasquare bevinden zich twee indrukwekkende appartementsgebouwen. Het gebouw met het nr. 40 op de Maria-Louizasquare (1965) vervangt twee huizen, in 1895 als geheel ontworpen met Kardinaalsstraat nr. 54, dat gespaard bleef. Het gebouw aan de overkant met het nr. nr. 34-35 op de square (1967) vervangt drie mooie herenhuizen in eclectische stijl, in 1896 ontworpen voor de aannemer Joseph Maeck.