Onderzoek en redactie
Bekijk de weerhouden gebouwenDe Claessensstraat verbindt het kruispunt gevormd door de Maria-Christinastraat, de Koninginnelaan en de Vilvoordsesteenweg met de Dieudonné Lefèvrestraat en de Stapelhuisstraat. Ze kruist de de Cipletstraat en de Van Gulickstraat, de Havenlaan, de Tivolistraat en haar verlenging, de Olivier Brunelstraat, en tot slot de Zeevaartstraat.
De straat werd gedeeltelijk aangelegd op de bedding van een oude weg genaamd Groen Straet of Endrogelenweg, die de Tivolistraat verbond met de Bosch Wegel. Net als het eerste deel van de Maria-Christinastraat werd het eerste deel van de toekomstige Claessensstraat, tot aan de Tivolistraat, geopend op de terreinen van de Compagnie Immobilière de Belgique, waarmee op 27.03.1877 een overeenkomst werd afgesloten. De straat werd aangelegd bij de K.B.’s van 15.07.1874, 01.05.1875 en 15.06.1877, in het kader van de nieuwe wijk die rond de site van Tour & Taxis zou worden ontwikkeld. In de praktijk werd echter slechts de eerste helft van de weg aan onpare zijde daadwerkelijk aangelegd, in de jaren 1880. De rest van de weg kwam er pas begin jaren 1900, toen ook het goederenstation van Tour & Taxis werd gebouwd. Het eerste deel van de straat, langs het Vergotedok, is een dertigtal meter breed, maar voorbij de Havenlaan wordt haar breedte gehalveerd.
De weg heette aanvankelijk rue de Rib(e)aucourt, waarschijnlijk een verwijzing naar een graaf die eigendommen bezat in Molenbeek. In 1888 kreeg de straat haar nieuwe naam, als eerbetoon aan een pas overleden Lakens schepen, Jean-Charles Claessens (1826-1888), eigenaar van een landhuis in de Molenbeekstraat.
De onpare zijde van de straat werd hoofdzakelijk van de jaren 1880 tot de jaren 1900 bebouwd, met huizen in neoclassicistische of eclectische stijl, vaak met commerciële benedenverdieping en/of aangevuld met een werkplaats of magazijn achteraan. Vermelden we, op nr. 19, een gebouw uit 1902 met, oorspronkelijk, een café op de benedenverdieping dat een grote houten geveltop moest krijgen met de naam “IN ‘T SCHIPPERSHUYS”. Het tweede huizenblok wordt grotendeels ingenomen door de voormalige Gemeentescholen nr.1 en 4, die in 1882 werden geopend en gedeeltelijk werden heropgebouwd en vergroot in 1950-1952 (zie nr. 55 tot 59). In het laatste straatdeel werd een tiental huizen (nr. 105 tot 125) rond 1970 gesloopt door de Regie voor Telegraaf en Telefoon, die een werk- en stelplaats binnen het huizenblok had gevestigd. Tot in de jaren 1990 werd het einde van de straat aan onpare zijde ingenomen door de gebouwen van de firma Brabandt et Compagnie, gespecialiseerd in timmerhout. De fabriek werd in 1899 gevestigd op het voormalige landgoed Waefelaer, een eigendom dat al te zien is op de Ferrariskaart van 1777, en omvatte onder meer een stoomzagerij, een machinezaal, een conciërgewoning en hangars uit de jaren 1920, onder sheddaken.
Op het grootste deel van dit uitgestrekte huizenblok, afgebakend door de Dieudonné Lefèvrestraat, de Molenbeekstraat en de de Wautierstraat, moet een nieuwe duurzame wijk komen: Tivoli GreenCity, waarvoor de werken eind 2016 begonnen (Tijdelijke Vereniging ADRIANA – bureaux Atlante, CERAU, Atelier 55, YY Architecture, Atelier EOLE Paysagistes). Hij zal bestaan uit bijna 400 woningen, twee crèches en handelszaken rond nieuw aan te leggen verkeerswegen, waaronder een plein.
![Briefhoofd van de firma [i]Auto-Camion Industriel[/i], waarop het geheel gebouwd op de hoek van de Claessensstraat en de Havenlaan, SAB/OW 47503 (1924).](/medias/streets/10208036_Z02.jpg)
Aan pare zijde van de straat werden de bouwblokken die een driehoek tussen de Havenlaan en de Zeevaartstraat vormen begin 20e eeuw bebouwd met industriële gebouwen die na 1970 werden gesloopt, waaronder de firma Auto-Camion Industriel, die zich in 1924 aan het noordelijke uiteinde van de driehoek vestigde. Op de hoek met de Stapelhuisstraat bevindt zich nog altijd de voormalige Provinciale Binnenscheepvaartschool, ontworpen in 1916 (zie nr.10-12).
Vermelden we tot slot, op de hoek van de brug van de Koninginnelaan, de aanwezigheid van het Monument aan de Arbeid van Constantin Meunier, dat in 1954 werd opgesteld op een driehoekig terrein dat aan de kant van het kanaal door de Jachtenkaai wordt afgeboord (zie notitie).
Bronnen
Archieven
SAB/AR straten, doos 36-53, cote 45, nr. 3 (11.04.1888).
SAB/PP 3440 (1877).
SAB/OW 19: Laken 4884 (1902); 127: Laken 5248 (1899), Laken PV Reg. 172 (27.02.1920); Havenlaan 142: 47503 (1924).
Publicaties en studies
Brusselse wandelingen. 4. Industrieel erfgoed in Laken, Cel Historisch Erfgoed van de Stad Brussel, Brussel, 1999, p. 9.
COSYN, A., Laeken Ancien & Moderne, Imprimerie scientifique Charles Bulens, Brussel, 1904, pp. 113, 138, 140.
CULOT, M. [o.l.v.], Bruxelles Hors Pentagone. Inventaire visuel de l’architecture industrielle à Bruxelles, AAM, Brussel, 1980, fiche 39.
DEBACKER, I., Aspecten van de stedenbouwkundige ontwikkeling van de gemeente Laken circa 1830-1921 (licentieverhandeling in de Kunstgeschiedenis), VUB, Brussel, 1997-1998, p. 46.
PLATTON, R., Laeken. De Nekkersdal - La Vallée des Nutons (Quartier Drootbeek), 1989-1990, pp. 38-40.
VAN KRIEKINGE, D., Essai de toponymie laekenoise, Laken, 1995, s. p.
VAN NIEUWENHUYSEN, P., Toponymie van Laken (doctoraatsverhandeling in de Germaanse Filologie), UCL, Louvain-la-Neuve, 1998, p. 1210.
Kaarten / plannen
FERRARIS, J. J. F., Carte de Cabinet des Pays-Bas autrichiens et de la Principauté de Liège, 1777.
Bruxelles et ses environs, Militair Cartografisch Instituut, 1881.
Bruxelles et ses environs, Militair Cartografisch Instituut, 1893.
Nouveau Plan de Bruxelles industriel avec ses Suburbains, uitg. Jules De Waele, 1910.