![Leuvenseweg 15 tot 21. Voormalig Ministerie van de Spoorwegen, Post, Telegrafie en Zeevaart, binnenblok Leuvenseweg, Drukpersstraat, Hertogstraat en Henri Beyaertstraat, [s.d.]](https://monument.heritage.brussels/medias/buildings/10001055/10001055_0015_M01.jpg)
Typologie(ën)
kantoorgebouw
Spoorwegerfgoed
Spoorwegerfgoed
Ontwerper(s)
Henri BEYAERT – architect – 1887
Juridisch statuut
Ingeschreven in de wettelijke inventaris op 19 augustus 2024
Stijlen
Neo-Vlaamse renaissance
Inventaris(sen)
- Urgentie-inventaris van het bouwkundig erfgoed van de Brusselse agglomeratie (Sint-Lukasarchief 1979)
- Permanente actualisatie van de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (DPC-DCE)
- Bouwen door de eeuwen heen in Brussel. Stad Brussel (1989-1993)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Artistiek Het ontwerp van een onroerend goed (gebouw) door een gerenommeerde kunstenaar (architect) kan maar zeer zelden als criterium worden beschouwd. Om het belang van de selectie van dit onroerend goed te beoordelen, en de plaats dat het inneemt in het oeuvre van een kunstenaar (architect), is dit een criterium dat moet worden afgewogen met de architectonische kwaliteit (compositie en interne structuur), de uitvoering (materialen, technische beheersing), de plaats in de architectuurgeschiedenis dewelke een getuigenis zijn van een fase of aspect van landschapsarchitectuur of de bouwkunst in het verleden. Zodoende gelden koppelingen naar volgende criteria: zeldzaamheid (typologie, stijl, materiaalgebruik, bronnen), representativiteit (idem), authenticiteit (idem + de kwaliteit van de uitvoering) en integriteit (bewaringstoestand, oorspronkelijke elementen)). Een goed bevat ook artistieke waarde als het kunstwerken omvat (beeldhouwwerken, reliëfs ontworpen voor het goed, enz.) of decoratieve elementen uit de oorspronkelijke bouwperiode of met bijzondere kwaliteit (gesigneerd glasramen, sgraffito, lichtbeuk, enz.).
- Esthetisch Historisch gezien werd die waarde aangewend om waardevolle groene ruimten en natuurlijke of halfnatuurlijke gebieden aan te duiden. De waarde kan ook gelden voor grote gehelen van gebouwen in een stedelijk gebied, met of zonder natuurlijke elementen, of monumenten die het stadslandschap markeren. Een afweging met andere waarden dringt zich tevens op: de artistieke, de landschappelijke (integratie van het werk in het stedelijk landschap, oriëntatiepunten in de stad) en de stedenbouwkundige waarde (spontane of rationele stedelijke gehelen). De volgende selectiecriteria worden er eveneens aan gekoppeld: de ensemblewaarde en de contextuele waarde.
- Historisch Het onroerend goed heeft een historische waarde : - als het getuigt van een bijzondere periode in de geschiedenis van de streek of de gemeente; - of als getuigenis van een periode en/of een zeldzame ontwikkeling van een periode (bv. tuinstad die representatief is voor een bouwwijze die werd toegepast in het kader van de grote bouwcampagnes na de Tweede Wereldoorlog; dorpskernen die de eerste gegroepeerde bouwwerken van de gemeenten van de tweede ring illustreren; de Hallepoort als overblijfsel van de tweede omwalling; - of als getuigenis van een bepaalde stedelijke (en/of landschappelijke) ontwikkeling van de stad (bv. gebouwen aan de centrale lanen of in de Leopoldswijk); - of wanneer het een band vertoont met een belangrijke historische figuur – met inbegrip van persoonlijke huizen van architecten en kunstenaarsateliers (bv. het geboortehuis van Constantin Meunier, het huis van Magritte); - of in verband kan worden gebracht met een belangrijke historische gebeurtenis (bv. huizen van de wederopbouw na het bombardement van 1695, de Congreskolom); - of een typologische representativiteit vertoont die kenmerkend is voor een commerciële of culturele beroepsactiviteit (bv. kerken, bioscopen, industriële architectuur, apotheken); - of als het representatief is van het oeuvre van een belangrijke architect in de architectuurgeschiedenis op internationaal, nationaal, regionaal of lokaal niveau (dit betreft zowel befaamde architecten als V. Horta, V. Bourgeois, M. Polak als secundaire architecten, die lokaal verbonden worden aan een gemeente zoals Fernand Lefever in Koekelberg of Emile Hoebeke in Sint-Agatha-Berchem).
- Stedenbouwkundig Sommige bouwkundige goederen of landschappen hebben in het verleden een prominente rol gespeeld in de planmatige inrichting van de bebouwde ruimte en de stedelijke ruimte. Meestal bepalen zij andere stedenbouwkundige (plan)vormen zodat er zich een wisselwerking voortdoet tussen bebouwde en niet-bebouwde (of open) ruimte. Die inrichting omvat ook de samenhang tussen verschillende schaalniveaus. Een onroerend goed heeft stedenbouwkundige waarde wanneer het daarin een rol speelt, bijvoorbeeld : - hoekgebouwen; - coherente pleinen of homogene huizenrijen (gevels die een ensemble vormen van dezelfde stijl, periode en volume); - tuinwijken, - deskundig ingeplante torens (hoogbouw) en hun relatie tot hun onmiddellijke kwaliteitsvolle omgeving die coherent kan zijn, maar ook contrastrijk, - relicten van stedenbouwkundige concepten en hoe die architecturaal (en typologisch) zijn of werden ingevuld, zoals bijvoorbeeld de nog bewaarde eclectische stadspaleizen en/of herenhuizen in de Leopoldswijk.
Onderzoek en redactie
2016
id
Urban : 30314
Beschrijving
Omvangrijk gebouwencomplex in het binnenblok Leuvenseweg,
Drukpersstraat, Hertogsstraat en Henri Beyaertstraat, opgetrokken in 1889-1892,
naar ontwerp van architect Henri Beyaert van 1887; heden betrokken door het
Parlement waarvoor renovatie en aanpassing van de vleugels en bouw van een
ondergrondse parking onder de Henri Beyaertstraat, aangevat in 1980.
Originele inplanting van vier parallelle noordzuidvleugels - waaronder drie op geknikte rooilijn -, aansluitend op een rechthoekige oost-west georiënteerde hoofdvleugel (Leuvenseweg), met afgeschuindeSchuine vlakke kant aan een houten of stenen bouwonderdeel. hoek en ronde hoektoren als blikvangers respectievelijk vanuit de Drukpersstraat en de Koningsstraat, en twee risalietpartijen refererend naar de twee loodrecht aansluitende middenvleugels; drie binnenplaatsen opgevat als “binnenstraten”, toegankelijk vanuit de Henri Beyaertstraat. Vleugels met drie bouwlagen + souterrainHoge kelder of half verzonken verdieping. overeenkomstig de terreinhelling, onder gecombineerde mansardebedaking; hoek- en risalietpartijen met bijkomende bouwlaag en afgeknotte tentbedaking, toren onder klokvormige helm met lantaarn1. Bovenste, opengewerkte bekroning van een dakkoepel of toren; schrijlings op nok van een dak gelegen wordt het dakruiter genoemd. - 2. Lichtbron met glazen ruiten..
Gevels opgetrokken in neo-Vlaamse-renaissancestijl, met karakteristiek en picturaal materialengebruik - combinatie van rode bak-, blauwe hard- en witsteen - en ornamentatie geïnspireerd op het repertorium van Hans Vredeman de Vries. Regelmatige ordonnantie met horizontale lijnvoering : omlopende druiplijsten en kordonsUitspringende, horizontale geleding over de hele breedte van een gevel, om verdiepingen te markeren of als verlenging van de (lek)dorpels. als aflijning van de sokkelvormende onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen. in rusticaIn oorsprong een gevelbehandeling waarbij ruwgehakte, rechthoekige blokken natuursteen uit de loodlijn steken en de gevel op die manier een fors, rustiek (rustica) karakter verleent; later op gevel vormelijk geïmiteerd door middel van uitspringend al dan niet bepleisterde bakstenen blokken of banden (doorlopende schijnvoegen). en de twee hoofdverdiepingen, en de beëindiging met een breed hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. met overkragende kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). met klossenKraagstuk van een kroonlijst met verfijnd uitgesneden en/of gefreesd hangend element of drop. en uitgelengde consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief.. Verticaal gevelritme bekomen door de twee verdieping hoge rechthoekige vensternissen en de pilastervormende, al of niet versierde penantenParement tussen twee muuropeningen (vensters of deuren) in dezelfde bouwlaag. op de bovenste verdiepingen, ter hoogte van de bedaking nog geaccentueerd door de drukke afwisseling van smalle dakkapellenUit het dakvlak opgaand venster; meestal in hout en vaak onder spitse kap. en bredere dakvenstersUit het dakvlak opgaand stenen venster dat met de gevel in verbinding staat of er enkel door een kroonlijst van gescheiden is. met twee- of drielichtenGroep van drie smalle vensters binnen dezelfde omlijsting, onderling gescheiden door deelzuiltjes of stijlen/monelen; centraal venster soms hoger dan beide andere. en de hoog en talrijk uitstekende schoorstenen. Rechthoekige venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. in vlakke of geriemde omlijsting, in de twee hoofdverdiepingen boven panelendecor. Rijker uitgewerkte risaliet- en hoekpartijen onder meer door de bekronende driehoekige en boogvormige frontonsDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening. boven de venstersLicht- en/of luchtopening in een muur., en de bijkomende attiekvormende bovenste verdieping met balustradeHekwerk van spijlen of balusters., portiekvenster en tweelichtenTweedelige lichtopening, door deelzuiltje gesplitst. met zuilen- en pilasterdecor. Schuine hoekgevel met hoofdingang in vlakke rechthoekige bandomlijsting, met palmetvormige schampstukken en acanthussleutel, onder druiplijst en entablementHoofdgestel of onderdeel ervan (vb. kroonlijst) als bekroning van muuropening; entablement vaak op consoles. waarop vermelding “ingang der bureelen/entree des bureaux”; aansluitend rijk geornamenteerd bovenvenster met balustradeHekwerk van spijlen of balusters. en boogfonton, gevelplaat met opschrift “huis der parlementsleDEN/MAISON DES PARLEMENTAIRES” in plaats van oorspronkelijk “bestuur der staatsSPOORWEGEN/ADMINISTRATION DES CHEMINS de fer de l’Etat”, en hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. met jaartal 1891; erboven loggiaOverdekte, halfopen ruimte; schaduwrijke inham in de gevel van een gebouw. met zelfde balusterleuning en centraal uurwerk. Torenpartij afgelijnd door œil-de-bœufs en markante Venetiaanse drielichtenGroep van drie smalle vensters binnen dezelfde omlijsting, onderling gescheiden door deelzuiltjes of stijlen/monelen; centraal venster soms hoger dan beide andere. tussen flankeerzuilen, onder gebroken frontonbekroning met sierbol.
Vleugels oorspronkelijk door Beyaert geconcipieerd met metalen skeletstructuur en burelenopdeling door middel van verplaatsbare tussenschotten; kantoorlokalen in hoofdvleugel ten noorden en in haakse vleugels aan weerszij van lange smalle gang; trappenhuizenGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht. centraal in hoofd- (Leuvenseweg) en loodrecht op oostelijke zijvleugel (Hertogsstraat) en ter hoogte van de afgeschuindeSchuine vlakke kant aan een houten of stenen bouwonderdeel. hoekpartij; verder, representatiefDe representativiteit verwijst naar het feit dat het onroerend goed een of meer significante kenmerken heeft in vergelijking met andere onroerende goederen in dezelfde categorie (bijvoorbeeld een typologie): het moet een “goed voorbeeld” zijn dat tal van betekenisvolle kenmerken in zich verenigt. De representativiteit van een goed wordt geëvalueerd in functie van zijn geografische context (lokaal, regionaal, nationaal), zijn chronologische context (is betekenisvol in de sociale, religieuze, politieke, industriële of wetenschappelijke geschiedenis, in de esthetiek), zijn historische architecturale context (bijvoorbeeld, het vertaalt op significante wijze een kenmerk van een desbetreffend tijdperk. Net als voor het bepalen van de zeldzaamheid, is het voor de representativiteit noodzakelijk het goed te vergelijken met andere goederen die tot dezelfde categorie behoren. Een onroerend goed kan representatief zijn voor een bepaalde stijl, typologie, stedenbouwkundig concept of het oeuvre van de ontwerper, enz. voor de toenmalige technologische vernieuwingen, uitgerust met een verwarmingssysteem met warme lucht, waarvan de toestellen ondergebracht waren in een hoge losstaande schoorsteen centraal in de middenste binnenstraat, heden verdwenen.
Originele inplanting van vier parallelle noordzuidvleugels - waaronder drie op geknikte rooilijn -, aansluitend op een rechthoekige oost-west georiënteerde hoofdvleugel (Leuvenseweg), met afgeschuindeSchuine vlakke kant aan een houten of stenen bouwonderdeel. hoek en ronde hoektoren als blikvangers respectievelijk vanuit de Drukpersstraat en de Koningsstraat, en twee risalietpartijen refererend naar de twee loodrecht aansluitende middenvleugels; drie binnenplaatsen opgevat als “binnenstraten”, toegankelijk vanuit de Henri Beyaertstraat. Vleugels met drie bouwlagen + souterrainHoge kelder of half verzonken verdieping. overeenkomstig de terreinhelling, onder gecombineerde mansardebedaking; hoek- en risalietpartijen met bijkomende bouwlaag en afgeknotte tentbedaking, toren onder klokvormige helm met lantaarn1. Bovenste, opengewerkte bekroning van een dakkoepel of toren; schrijlings op nok van een dak gelegen wordt het dakruiter genoemd. - 2. Lichtbron met glazen ruiten..
Gevels opgetrokken in neo-Vlaamse-renaissancestijl, met karakteristiek en picturaal materialengebruik - combinatie van rode bak-, blauwe hard- en witsteen - en ornamentatie geïnspireerd op het repertorium van Hans Vredeman de Vries. Regelmatige ordonnantie met horizontale lijnvoering : omlopende druiplijsten en kordonsUitspringende, horizontale geleding over de hele breedte van een gevel, om verdiepingen te markeren of als verlenging van de (lek)dorpels. als aflijning van de sokkelvormende onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen. in rusticaIn oorsprong een gevelbehandeling waarbij ruwgehakte, rechthoekige blokken natuursteen uit de loodlijn steken en de gevel op die manier een fors, rustiek (rustica) karakter verleent; later op gevel vormelijk geïmiteerd door middel van uitspringend al dan niet bepleisterde bakstenen blokken of banden (doorlopende schijnvoegen). en de twee hoofdverdiepingen, en de beëindiging met een breed hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. met overkragende kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). met klossenKraagstuk van een kroonlijst met verfijnd uitgesneden en/of gefreesd hangend element of drop. en uitgelengde consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief.. Verticaal gevelritme bekomen door de twee verdieping hoge rechthoekige vensternissen en de pilastervormende, al of niet versierde penantenParement tussen twee muuropeningen (vensters of deuren) in dezelfde bouwlaag. op de bovenste verdiepingen, ter hoogte van de bedaking nog geaccentueerd door de drukke afwisseling van smalle dakkapellenUit het dakvlak opgaand venster; meestal in hout en vaak onder spitse kap. en bredere dakvenstersUit het dakvlak opgaand stenen venster dat met de gevel in verbinding staat of er enkel door een kroonlijst van gescheiden is. met twee- of drielichtenGroep van drie smalle vensters binnen dezelfde omlijsting, onderling gescheiden door deelzuiltjes of stijlen/monelen; centraal venster soms hoger dan beide andere. en de hoog en talrijk uitstekende schoorstenen. Rechthoekige venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. in vlakke of geriemde omlijsting, in de twee hoofdverdiepingen boven panelendecor. Rijker uitgewerkte risaliet- en hoekpartijen onder meer door de bekronende driehoekige en boogvormige frontonsDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening. boven de venstersLicht- en/of luchtopening in een muur., en de bijkomende attiekvormende bovenste verdieping met balustradeHekwerk van spijlen of balusters., portiekvenster en tweelichtenTweedelige lichtopening, door deelzuiltje gesplitst. met zuilen- en pilasterdecor. Schuine hoekgevel met hoofdingang in vlakke rechthoekige bandomlijsting, met palmetvormige schampstukken en acanthussleutel, onder druiplijst en entablementHoofdgestel of onderdeel ervan (vb. kroonlijst) als bekroning van muuropening; entablement vaak op consoles. waarop vermelding “ingang der bureelen/entree des bureaux”; aansluitend rijk geornamenteerd bovenvenster met balustradeHekwerk van spijlen of balusters. en boogfonton, gevelplaat met opschrift “huis der parlementsleDEN/MAISON DES PARLEMENTAIRES” in plaats van oorspronkelijk “bestuur der staatsSPOORWEGEN/ADMINISTRATION DES CHEMINS de fer de l’Etat”, en hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. met jaartal 1891; erboven loggiaOverdekte, halfopen ruimte; schaduwrijke inham in de gevel van een gebouw. met zelfde balusterleuning en centraal uurwerk. Torenpartij afgelijnd door œil-de-bœufs en markante Venetiaanse drielichtenGroep van drie smalle vensters binnen dezelfde omlijsting, onderling gescheiden door deelzuiltjes of stijlen/monelen; centraal venster soms hoger dan beide andere. tussen flankeerzuilen, onder gebroken frontonbekroning met sierbol.
Vleugels oorspronkelijk door Beyaert geconcipieerd met metalen skeletstructuur en burelenopdeling door middel van verplaatsbare tussenschotten; kantoorlokalen in hoofdvleugel ten noorden en in haakse vleugels aan weerszij van lange smalle gang; trappenhuizenGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht. centraal in hoofd- (Leuvenseweg) en loodrecht op oostelijke zijvleugel (Hertogsstraat) en ter hoogte van de afgeschuindeSchuine vlakke kant aan een houten of stenen bouwonderdeel. hoekpartij; verder, representatiefDe representativiteit verwijst naar het feit dat het onroerend goed een of meer significante kenmerken heeft in vergelijking met andere onroerende goederen in dezelfde categorie (bijvoorbeeld een typologie): het moet een “goed voorbeeld” zijn dat tal van betekenisvolle kenmerken in zich verenigt. De representativiteit van een goed wordt geëvalueerd in functie van zijn geografische context (lokaal, regionaal, nationaal), zijn chronologische context (is betekenisvol in de sociale, religieuze, politieke, industriële of wetenschappelijke geschiedenis, in de esthetiek), zijn historische architecturale context (bijvoorbeeld, het vertaalt op significante wijze een kenmerk van een desbetreffend tijdperk. Net als voor het bepalen van de zeldzaamheid, is het voor de representativiteit noodzakelijk het goed te vergelijken met andere goederen die tot dezelfde categorie behoren. Een onroerend goed kan representatief zijn voor een bepaalde stijl, typologie, stedenbouwkundig concept of het oeuvre van de ontwerper, enz. voor de toenmalige technologische vernieuwingen, uitgerust met een verwarmingssysteem met warme lucht, waarvan de toestellen ondergebracht waren in een hoge losstaande schoorsteen centraal in de middenste binnenstraat, heden verdwenen.
Bronnen
Publicaties en studies
De eclectische bouwkunst van Hendrik Beyaert, Brussel, 1978.
Poelaert en zijn tijd, Brussel, 1980, pp. 215-220. Travaux d’architecture exécutés en Belgique par Henri Beyaert, gravés par J. & F. Neirinck, I, pl. 1 en 6.
Opmerkelijke bomen in de nabijheid
