Onderzoek en redactie

2014-2016

 

Bekijk de weerhouden gebouwenMet zijn ongeveer 100 meter boven de zeespiegel vormt het cirkelvormig Hoogte Honderdplein het hoogste punt van Brussel. Het plein is tevens het centrale punt van de Sint-Augustinus- of Hoogte Honderdwijk. Van hieruit waaieren acht straten in stervorm uit.

Het plein maakt deel uit van een stervormig stedenbouwkundig geheel waarin acht rechte straten naar het Hoogte Honderdplein reiken met de Sint-Augustinuskerk als centraal punt. Het ontwerpplan dateert van 1899 en behelst een vastgoedoperatie dat grotendeels tot stand kwam dankzij de Société Anonyme des Villas de Forest en zijn spilfiguur Alexandre Bertrand. Het project omhelst de nieuwe Sint-Augustinuswijk waarvan de kern het cirkelvormig plein vormt en de grenzen worden afgelijnd door het park van Vorst (noordzijde), de Alsembergse steenweg (oostzijde), de huidige Joseph Bensstraat (zuidzijde) en het Dudenpark en huidige Domeinlaan (westzijde). De gronden aangekocht door de Société Anonyme waren grotendeels afkomstig van het domein Zaman waaronder Zevenbunder en Galgeveld. De gemeente Vorst keurde het plan in 1901 goed en de definitieve rooilijnen werden bekrachtigd bij K.B. van 04.05.1901.
Om de verbinding tussen de reeds bestaande parkenwijk (getekend door wegeninspecteur Victor Besme in 1875) en de nieuwe Sint-Augustinuswijk te verbeteren werd een nieuw plan uitgewerkt door de Belgische staat en de gemeente Vorst. Dit plan werd goedgekeurd bij K.B. van 08.02.1912.

Alexandre Bertrand vestigde zich aan de noordoostzijde van het plein waar hij een groot domein had met landhuis. Van dit gebouw blijven vandaag nog twee torens over op het achterliggend perceel van het appartementsgebouw 13-14 (zie nr. 13-14). In 1912 schonk de Société Anonyme des Villas de Forest het cirkelvormig terrein van het Hoogte Honderdplein aan de kerkfabriek om er de nieuwe en definitieve parochiekerk te bouwen. Een tijdelijke kapel bestond al sinds 1900 in de Sint-Augustinusstraat maar werd snel te klein bevonden voor het groeiende aantal inwoners in de nieuwe wijk. In 1914 startten de werken van de neoromaanse kerk ontworpen door Edmond Serneels. Door de Eerste Wereldoorlog en financiële problemen werden de bouwplannen echter stopgezet en werden enkel de funderingswerken verwezenlijkt. In 1933 werd besloten een nieuwe en goedkopere kerk op te richten in beton. De architecten Léon Guiannotte en André Watteyne maakten het ontwerp van het gebouw in art deco, getekend op een Grieks plattegrond en voorzien van een centrale toren die vanuit alle assen van het plein zichtbaar is. Het plein zelf werd aangelegd als een graszone met enkele populieren.

De gebouwen rond het plein werden opgetrokken in drie verschillende bouwfasen: voor WO I, tijdens het interbellum en na WO II. De bebouwing bestaat hoofdzakelijk uit opbrengstgebouwen voor de eerste bouwfase en appartementen voor de recentere periodes. Met uitzondering van de nr. 9, 17 en 21 beschikten alle ander gebouwen over een commerciële benedenverdieping. Weliswaar zijn vele van de oorspronkelijk zeer waardevolle houten winkelpuien vervangen door ordinaire winkelpuien in pvc. De nog bewaarde exemplaren bevinden zich in de huisnummers 1, 2 en 19-21 (zie deze nr.).

De eerste gebouwen rond het plein - opgetrokken tussen 1903 en 1914 - bevonden zich tussen de Everardlaan en de Alexandre Bertrandlaan. Ze bestonden uit opbrengstwoningen in eclectische of neoclassicistische stijl van drie verdiepingen, daaronder zijn nr. 5, 6, 7 en 8 (zie nr. 6). Uitzondering hierbij zijn de nr. 9 (n.o.v. Fernand Diseailles, 1903) en 17 die werden opgericht als burgerhuizen.

Een tweede, meer succesvolle, bouwperiode vond plaats tijdens het interbellum en bestond uit gebouwen in laat eclectische, art deco of modernistische stijlen. Voortaan werden omvangrijke appartementsgebouwen opgetrokken van vier tot zeven bouwlagen. De appartementen werden voorzien van zorgvuldig uitgewerkte gemeenschappelijke ruimtes met trap en lift die leidden naar de individuele woningen met minimum een hal, eetkamer, slaapkamer, badkamer en keuken. Ook waren de ruimtes voorzien van centrale verwarming. De hoeken van de gebouwen werden afgesneden of afgerond en vaak verlicht door horizontale vensterpartijen in licht overstek ten opzichte van de openbare weg zodoende meer licht in het gebouw te krijgen. Een voorbeeld van deze gebouwen is het appartementsgebouw op nr. 13-14 n.o.v. architect S. Mathys i.o.v. bouwpromotor Herman Bertrand, 1935. De attiekverdieping werd in 2000 toegevoegd.

Befaamde architecten die op het Hoogte Honderdplein actief waren zijn o.a. René Delbecq (zie nr. 21 en 23), Jules Petit-Bois (zie nr. 18) en Marcel Spittael (zie nr. 24). Isidore Henrotay bouwde drie gebouwen op het plein die veeleer aansluiten bij de opbrengstwoningen in de straten uitgevend op het plein: ze bestaan slechts uit drie verdiepingen en zijn telkens voorzien van een erker, balkon en halfrond of schuin afgesneden fronton (nr. 22, 25-26 en 29-30).

De laatste gebouwen op het plein dateren van de periode 1952-1965 . Hierbij hoort nr. 10-12, gebouwd in 1965 n.o.v. J. Mignolet en i.o.v. bouwpromotor Amelinckx, dat opvalt door zijn monumentale afmeting. Het appartementsgebouw vervangt twee woningen van 1914 (?) en 1922 , het laatste n.o.v. architect Gaston Ide.

Bronnen

Archieven
GAV/OW dossier 45, AR 08.02.1912.
GAV/OW 100 (niet geklasseerd fonds).
GAV/DS 5: 6562 (1914); 7-8: 5413 (1911), 5703 (1911), 20461 (), 22835 (2002); 9: 3391 (1903); 10-12: 6701 (1900), 18719 (1965), 18782 (1965), 18850 (1966), 22105 (1997), 22251 (1999); 13-14: 9044 (1926), 12778 (1935), 13574 (1937), 21337 (), 22641 (2000), 23380 (2005), 23632 (2006), 23667 (2006); 17: 5798 (1912), 21037 (1989); 22: 12465 (1934), 23084 (2003); 25-26: 12038 (1933), 20205 (), 20619 (), 21851 (1996); 29-30: 11935 (1933), 12787 (1935), 19846 (1973), 23592 (2005). 
KIKIRPA, foto’s van de parochiekerk Sint-Augustinus uit 1935, objectnummer 20005657.
http://balat.kikirpa.be/photo.php?path=E36795&objnr=20005657
Geschied-en patrimoniumkring van Vorst, ‘Rues Quartiers Avenues de Forest: Place Altitude 100’.
Geschied-en patrimoniumkring van Vorst, ‘Personnages forestois. Alexandre Bertrand.

Publicaties en studies
FRANCIS, J., La chanson des rues de Forest, Louis Musin éditeur, 1976: p.33.
HUSTACHE, A., Forest, Brussel, 2001 (Guide des communes de la Région bruxelloise), p.69-.
LAMBRICHTS, A., «Religieuze Art Deco», Art Deco Architectuur Brussel 1920-1930, Brussel, 1996: p.61.
PIRLOT, A.-M., De Hoogte Honderdwijk, GOB, Brussel 2014 (Brussel, stad van kunst en geschiedenis, 53), pp.8-48.
VAN DIJK P., Appartementsgebouwen uit het interbellum, Ministerie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Brussel, 2006 (Brussel, stad van kunst en geschiedenis, 43),pp. 6-7.
VOKAER, J.P., Par les rues de Forest, étude sur la toponymie locale, Brussel, 1954: pp.16-18.

Tijdschriften
«Maison Place de l’Altitude , 17, Forest-Bruxelles», Album de la Maison Moderne, 5, 1912, pl. 47 en 48. 
VAN LIL, A., «La Paroisse de Saint Augustin à Forest», Le Folklore Brabançon’, 218, 1978.