Inventaris(sen)

  • Inventaris van koloniale sporen (DPC-DCE 2024-2025)

Onderzoek en redactie

2019

 

Bekijk de weerhouden gebouwen

De Sergeant De Bruynestraat verbindt de Bergensesteenweg met de de Fiennesstraat; ze kruist de Kliniekstraat en de Brogniezstraat.

Net als de Kliniekstraat werd deze straat aangelegd bij besluit van 03.05.1864. Oorspronkelijk, in de tweede helft van de jaren 1860, liep ze maar tot aan de Kliniekstraat. Ze werd tot aan de Brogniezstraat verlengd in het kader van het plan voor de nieuwe wijk dat wegeninspecteur Victor Besme voor Kuregem opstelde en dat werd bekrachtigd bij K.B. van 01.05.1872. Het straatdeel dat aan de de Fiennesstraat uitmondt was niet voorzien volgens dit plan en werd rond 1880 aangelegd.

De straat heette aanvankelijk Rue (de la) Tête de Mouton, verwijzend naar de gelijknamige herberg die een beetje meer oostwaarts lag, op de hoek met de Bergensesteenweg en de huidige Clemenceaulaan. Deze herberg, die tot de 18e eeuw terugging, werd rond 1910 gesloopt. De straat kreeg haar huidige naam op 30.06.1922, als eerbetoon aan Henri-Auguste De Bruyne (Blankenberge, 1868 – Kasongo, 1892). De Bruyne vervoegde als militair de Onafhankelijke Congostaat in 1889. Hij stierf tijdens de oorlog tegen de Swahili-arabieren (Bantoe-moslims) die de Europeanen voorafgingen in de bezetting van het gebied en de lokale bevolking tot slaaf maakten. Luitenant Lippens en zijn adjudant, sergeant De Bruyne, werden gedood als vergelding voor een slag die door de Belgische troepen werd gewonnen.
Op verzoek van de bewoners werd de straatnaam in 1922 veranderd. Zij wilden dat hun straat een "weldoener van de mensheid" zou herdenken, en kozen voor sergeant De Bruyne. Het naambord noemt de sergeant als "gestorven als held in Belgisch Congo voor de beschaving". Bij het overlijden van de sergeant in 1892 bestond Belgisch Congo nog niet. Het was de Onafhankelijke Congostaat, eigendom van Leopold II. De termen op het bord behoren tot de koloniale propaganda van het interbellum, waarbij het anti-slavernijvoorwendsel werd benadrukt om de kolonisatie te rechtvaardigen.


De twaalf meter brede straat werd vanaf 1868 en tot in de jaren 1880 bebouwd, op terreinen waarvan de meeste in 1892 door de Compagnie Immobilière de Belgique waren verkaveld. Het ging overwegend om neoclassicistische huizen, sommige als geheel ontworpen, sommige met commerciële benedenverdieping. De meeste hebben een magazijn of atelier achterin, zoals nr. 24-26 (1877), met een winkel links en een magazijn en stallingen aan de achterzijde van het perceel. Op nr. 74 (1885) werd een klein magazijn in eclectische stijl ontworpen dat een geheel vormt met drie neoclassicistische woningen in de Kliniekstraat (nr. 106 tot 110).

Aan straatzijde waren ook diverse bedrijven gevestigd, zoals bierdepots, waarvan er een bewaard is in het tweede straatdeel (zie nr. 58). In het eerste huizenblok aan onpare zijde bevonden zich diverse industriële gebouwen die tot aan de Jorezstraat reikten, waaronder schrijnwerkerij Damman & Washer; dit huizenblok werd midden jaren 1980 met de grond gelijkgemaakt en door een square vervangen. Aan het noordelijke uiteinde ervan bevindt zich nog de Ecole Sainte-Marie, die daar in 1874 werd gevestigd (zie Bergensesteenweg nr. 176).

Bronnen

Archieven
GAA/DS
 24-26: 1479 (04.08.1877); 74: 3327 (20.11.1885).
SAB/PP 2878 (s.d.), 2879 (ca. 1865). 

Publicaties en studies
VAN AUDENHOVE, J., Les rues d’Anderlecht, Herdenking van de twintigste verjaardag van de oprichting van Anderlechtensia, C.A.F.H.A, 1995, pp. 90, 236.

VANTHEMSCHE, G., La Belgique et le Congo. L’impact de la colonie sur la métropole 1885-1980, Brussel, Le Cri, 2010 (Nouvelle histoire de Belgique, 4).

Tijdschriften
Almanachs du Commerce et de l’Industrie, “Tête de Mouton (rue)”, 1868, 1880, 1881.

Kaarten / plannen
POPP, P. C., Plan parcellaire de la commune de Anderlecht. Développement du village et des Hameaux de Cureghem, de Vee Weide et het Eiland, begin jaren 1860. 
Plan de Bruxelles et environs, Etablissement Géographique Ph. Vandermaelen, ca. 1865. 
BESME, V., Plan d’ensemble du Quartier de Cureghem, 01.12.1871 en 30.01.1872. 
ROSSCHAERT, J., Projet d’un nouveau quartier à Cureghem avec bassin pour bains publics, 01.05.1877. 
Bruxelles et ses environs, Militair Cartografisch Instituut, 1881.

Websites
Mémoire coloniale - Recherche Anderlecht
Anderlecht - bewustmakingsactiviteit
Biographie Coloniale Belge, 1951