Fonsnylaan

Van Grondwetplein naar Drukkerijstraat om vervolgens verder te lopen op Vorst. Rechtlijnig tracé langs spoorlijnen.

Genoemd naar Jean-Toussaint Fonsny (1801-1884), burgemeester van Sint-Gillis van 1861 tot 1870 en van 1872 tot 1881.

Aangelegd bij K.B. van 21.09.1865 en passend binnen algemeen rooilijnenplan voor nieuwe zuidwijk n.o.v. Victor Besme (1863). Wijk volgens dambordpatroon met regelmatige huizenblokken langs twee parallelle verkeersaders evenwijdig met spoorweglijnen, namelijk de Merodestraat en Fonsnylaan.

Gedeelte tussen Ruslandstraat en Engelandstraat stemt overeen met vroegere Beemstraete die naar Nieuwmolen leidde (molen langs Zenne voor eerst vermeld in 1262; zie Frankrijkstraat). Langs Beemstraete, ter hoogte van huidige Engelandstraat, stond destijds een tweede molen, Slijpmolen, aangedreven door Elsbeke. Derde molen, Hondennestmolen, genoemd naar gelijknamige vijver. Molen aangekocht door stad en gesloopt in 1848. De vijver, gevoed door Elsbeke, werd omstreeks 1860 drooggelegd.

Bebouwd tussen 1865 en 1881 met herenhuizen en opbrengsthuizen in neoclassicistische stijl. Nabijheid van eerste Zuidstation, gebouwd tussen 1864 en 1869, speelde doorslaggevende rol in snelle ontwikkeling van laan. Drukke reizigersverkeer geeft aanleiding tot bloeiend handelsleven. Naast verschillende hotels, restaurants en cafés, veel ambachtelijke en industriële nijverheid, af te leiden uit vele achterbouwen: o.m. bronsgieterij (zie nr. 87), bierwinkel van 1887 (zie nr. 58) en weefatelier van 1947 (zie nr. 114). Sinds 1869 tramlijn door laan. Laatste weggedeelte, voorbij Koningslaan, grotendeels ingenomen door gebouw van Tramways Bruxellois, nu herstelplaats van MIVB (zie nr. 122-124). Laan sinds 1894 beplant met bomen.

Wijk werd onderwerp van diverse stedenbouwkundige plannen. Het oudste plan is Bijzonder Bestemmingsplan (BBP) goedgekeurd bij K.B. van 16.09.1959. Plan bepaalde constructie van gebouwen met gelijke hoogte en plat dak aan Fonsnylaan, maar werd niet uitgevoerd.


Overzichtsplan van de Bijzondere Bestemmingsplannen: BBP "Fonsny 1", BBP "Fonsny 2" en BBP "Frankrijk" (Zuidwijk. Gemeente Sint-Gillis, Gemeente van Sint-Gillis, 2001, pp. 6-7).

Tijdens jaren 1990 en 2000 onderging laan ingrijpende veranderingen door goedkeuring van twee Bijzondere Bestemmingsplannen, Wijk van Fonsnylaan, door Executieve van Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het eerste plan (nr. 2) goedgekeurd volgens besluit van 27.05.1993, het andere (nr. 1) volgens besluit van 14.09.1995. Plannen, evenals dat voor Frankrijkstraat (zie die straat), concentreren zich op de modernisering van de wijk in de onmiddellijke omgeving van het station. Plannen legden tevens omvang en bestemming van gebouwen vast. Verschillende zones werden voor huisvesting voorbehouden. BBP's moedigden renovatie aan, maar lieten niettemin ook sloop en wederopbouwen toe ‘voor zover dit het eigen karakter van de wijk niet in het gedrang brengt'. Nieuwe woningen dienen volgens BBP's naar oorspronkelijk architectuur van wijk te verwijzen, o.m. door middel van hellende dakvlakken, rechtopstaande rechthoekige muuropeningen en gebruik van traditionele materialen zoals baksteen, natuursteen of simili-natuursteen en pleister.

Zones met kantoren of gebouwen met gemengde functie (winkels, horeca, kantoren), zijn echter niet aan deze bepalingen onderworpen en mogen o.m. hoger zijn en moderne materialen gebruiken.

BBP Wijk van de Fonsnylaan 1 beperkt tot vier bouwblokken tegenover Zuidstation, met name tussen Ruslandstraat en Joseph Claesstraat. Ze dienen worden gesloopt op grond van onteigeningsplan goedgekeurd volgens besluit van Regering van Brussels Hoofdstedelijk Gewest van 18.07.1996. De bebouwing wordt vervangen door kantoorgebouwen of woningen. Het geplande rechthoekige plein aan begin van Hollandstraat, zal Marcel Broodthaersplein heten. BBP, dat bovendien afschaffing van korte Noorwegenstraat omvat, wordt momenteel (oktober 2004) uitgevoerd. Bebouwing tussen Ruslandstraat en Joseph Claesstraat wordt stelselmatig gesloopt. Nr. 38 tot 45 hebben al plaatsgemaakt voor groot kantoorgebouw n.o.v. Atelier d'Art Urbain (zie nr. 38). Het vervangt o.m. kleuterschool (1876) op hoek met Zwedenstraat (vml. nr. 2). Onder gesloopte of te slopen gebouwen vermelden we indrukwekkend herenhuis n.o.v. arch F. Abeels op nr. 15-17, origineel huis in neo-Vlaamse renaissancestijl met paviljoentorentje op nr. 39 (1879) en fraai ensemble van drie huizen in eclectische stijl met polychroom parement op nr. 42, 43, 44.

BBP Wijk van Fonsnylaan 2 heeft betrekking op de hele wijk tussen Fonsnylaan, Théodore Verhaegenstraat, Emile Feronstraat en Hallepoortlaan, met uitzondering van vier bouwblokken van BBP Wijk van Fonsnylaan 1. Plan bepaalt renovatie van woningen of wederopbouw in harmonie met oorspronkelijk architectuur. Zones langs Hallepoortlaan, grotendeels bestemd voor kantoren, vb. driehoekig bouwblok tussen Ruslandstraat en de Merodestraat met sinds 2002 groot kantoorcomplex (zie Hallepoortlaan, nr. 40-41).


Fonsnylaan, 'le restaurant automatique à la Gare du Midi' (Verzameling postkaarten Dexia Bank, s.d.).

Niet geselecteerde nr.: 1 en Argonnestraat 25: opbrengsthuis in neoclassicistische stijl, 1866, herhaaldelijk verbouwde handelsruimte; 4: opbrengsthuis, 1866, volledig verbouwd (arch. Guillaume de Croix, 1912) en verhoogd met attiekverdieping in 1953. Oorspronkelijk winkelpui met schuifraam deels bewaard, evenals fraai glas-in-loodraam in achterruimte, voorstelling: haan; 8, 9: twee huizen, vroeger in neoclassicistische stijl, 1867, met briketten bekleed in 1952 en met op nr. 8 brede rechthoekige vensters (arch. J. De Mesmaeker, 1952); 11 en Ruslandstraat 4: gebouw met brikettenbekleding (1952), resulterend uit samenvoeging van drie huizen in neoclassicistische stijl, één (1882) op hoek met Fonsnylaan (nr. 11), twee andere gekoppelde huizen (1885) in Ruslandstraat (vroeger nr. 2 en 4). Fonsnylaan nr. 11 verhoogd met bouwlaag (1893); 38: groot kantoorgebouw i.o.v. promotor SA Espace Midi en n.o.v. architectenkantoor Atelier d'Art Urbain, ter vervanging van verschillende huizen en een kinderverblijf op hoek met Zwedenstraat, geopend in 1876; 64, 65 en Joseph Claesstraat 1: twee huizen in neoclassicistische stijl, wellicht als ensemble ontworpen in 1878 (zie De Keyser, G., 1996); 66, 67: twee huizen in neoclassicistische stijl, wellicht als ensemble ontworpen in 1878 (zie De Keyser, G., 1996), op nr. 67 met briketten bekleed; 68: huis in neoclassicistische stijl, 1879, met achterhuis van 1876, gewijzigd in 1957; 69: huis in eclectische stijl met polychroom parement n.o.v. arch. William Decroué, 1898, grote dakkapel van 1954; 71, 72: twee huizen in neoclassicistische stijl, 1878, verhoogd in 1929; 73: huis in neoclassicistische stijl, 1885; 75, 76, 77 en Coenraetsstraat 1, 3, 5: ensemble van vijf huizen met neoclassicistische inslag, 1879, omvat twee huizen met twee traveeën aan weerszijden van hoekhuis, op nr. 76 handelsruimte sinds 1907; 78: huis, vroeger in neoclassicistische stijl, 1880, verhoogd en grondig gewijzigd in eclectische stijl met polychroom parement (arch. Henr.i Van Massenhove, 1907); 79: opbrengsthuis in neoclassicistische stijl, 1879; 81: huis, vroeger in neoclassicistische stijl, 1883, begin XX met briketten bekleed, metalen uithangbord op gevel had vroeger opschrift ‘CUIRS' en nu ‘Mosquée Assalam'; 82: groot huis in neoclassicistische stijl, 1878, voorzien van mansardedak in 1935 en later met briketten bekleed; 83: huis in neoclassicistische stijl, 1876 (zie De Keyser, G., 1996), met briketten bekleed; 84: huis in neoclassicistische stijl, 1872, later bekleed; 85: huis in neoclassicistische stijl, 1879, inspringende rooilijn, met muurtje met hekken, later met briketten bekleed; 86, 87 en Denemarkenstraat 1: ensemble van drie huizen in eclectische stijl n.o.v. arch. Joseph Papleux, 1883, hoekgebouw (nr. 86) nu met briketten bekleed en voorzien van blinde travee waarop groot paneel, nr. 87 en Denemarkenstraat 1 vroeger identiek, maar nr. 87 nu bepleisterd. In 1902 was er een kunstbronsgieterij ondergebracht; 88, 89, 90: ensemble van drie oorspronkelijk identieke huizen met neoclassicistische inslag, nr. 88 en 89 volgens spiegelbeeldschema (1895), nr. 90 van 1894. Benedenverdieping van nr. 88 gewijzigd in 1942. Nr. 89 en 90 met briketten bekleed; 91: huis van 1898, later met briketten bekleed, dakvenster (1906); 93: huis van 1896, benedenverdieping gewijzigd in 1952 en balkon wellicht toen verwijderd; 94: appartementsgebouw n.o.v. arch. Eug. Hottois, 1952, vervangt huis van 1888; 95: huis in neoclassicistische stijl, 1888, verhoogd in 1941 (arch. Éloi Drake) en gewijzigde benedenverdieping; 97, 98: twee huizen in neoclassicistische stijl, 1889, op nr. 97 gewijzigde benedenverdieping (1952), op nr. 98 handelsruimte in modernistische stijl en verdiepingen later met briketten bekleed; 99: huis in neoclassicistische stijl, 1895, gewijzigde benedenverdieping (1926); 100: huis in neoclassicistische stijl, 1894, gewijzigde benedenverdieping (1926); 101: huis met neoclassicistische inslag, 1893, verhoogd in 1906, mansarde (1928); 103 en Koningslaan 1, 3: op hoek, drie opbrengsthuizen met neoclassicistische inslag n.o.v. Marie Vincent Stecke (zie De Keyser, G., 1996), 1897, onlangs verhoogd, gewijzigd en verenigd; 104: huis met neoclassicistische inslag, 1897, mansardedak (1944); 107: huis met neoclassicistische inslag, 1898, interessante handelsruimte in modernistische stijl (arch. Prosper Lippers, 1934); 108: huis met neoclassicistische inslag, 1894, verhoogd (1934); 110: huis van 1899, verhoogd (1930) en later met briketten bekleed, gewijzigde benedenverdieping in Beaux-Artsstijl (1922); 111: huis met neoclassicistische inslag, 1899, verhoogd (1935); 114: huis, oorspronkelijk in eclectische stijl, 1889, later verhoogd en gewijzigd in industriegebouw, weverij in achterhuis (arch. Léon Smets, 1947); 115: huis in neoclassicistische stijl, 1894, nu met briketten bekleed; 116: huis met neoclassicistische inslag, 1899, nu met briketten bekleed; 117: huis met neoclassicistische inslag, 1899; 119: huis in eclectische stijl met polychroom parement met achterhuis, 1895; 120: huis van 1894, nu met briketten bekleed; 121: huis in neoclassicistische stijl, 1884, gewijzigde benedenverdieping (1948); 125: huis in neoclassicistische stijl, 1882, grondig gewijzigd (muuropeningen en benedenverdieping); 126: huis met neoclassicistische inslag, 1896, garage (1960); 127, 128, 129, 130: vier huizen met neoclassicistische inslag n.o.v. aannemer Jean-Joseph De Wit, 1894, resp. verhoogd in 1937, 1936, 1935, 1934.