Onderzoek en redactie
Bekijk de weerhouden gebouwenDe Emile Delvastraat verbindt de Leopold I-straat, op het kruispunt met de Prudent Bolslaan, met de Prins Leopoldsquare. Ze kruist verscheidene verkeersassen: de Breeschstraat, de Jacobs Fontainestraat, de Steylsstraat, ter hoogte waarvan ze een bocht en twee halfronde vlakken vormt aan de oostkant, en dan de Fineaustraat en de Victor Mabillestraat. De weg kruist dan de spoorlijn Brussel-Gent, gevolgd door de Gasstraat, en hij overspant ze allebei via een brug (zie notitie).
Het eerste straatdeel – tot aan de Steylsstraat – en het laatste werden verordend bij K.B. van 18.02.1899. De eerste straatdelen vormen de symmetrische tegenhanger van het eerste deel van de Prudent Bolslaan, waarmee ze een scherp hoek vormen, terwijl het laatste deel uitmaakt van de stervormige wijk ontworpen rond de Prins Leopoldsquare. Net als de andere wegen die de noord-zuidas of de oost-westas van deze stervormige wijk vormen, gelden voor de straat achteruitbouwstroken bestemd voor voortuintjes. Bij K.B. van 21.09.1903 werd de gehele straat echter tijdens de tweede helft van de jaren 1900 geopend. Haar naam, die vóór 1904 werd toegekend, is een eerbetoon aan Emile Alexis Delva (1847-1914), schepen van Laken tussen 1894 en 1911.
Het uitgestrekte bouwblok afgebakend door de Steylsstraat en de spoorweg was ingenomen door een hippodroom, beheerd door de maatschappij Hippodrome de Laeken-Jette, die in 1896 voor een periode van tien jaar was opgericht. De piste was 1000 meter lang en de hoofdingang bevond zich aan de Steylsstraat, op de grens tussen Laken en Jette. Na grote stedenbouwkundige werken in de wijk rond 1905 werd de site in 1907 verkocht aan de Compagnie Anonyme du Gaz de Sint-Josse-ten-Noode, die er een gasfabriek vestigde die tot in 1963 in dienst bleef. Het gebogen deel van de Delvastraat gelegen tussen de Fineaustraat en de spoorweg werd pas rechtgetrokken volgens een plan van ingenieur P. Gillet uit 1908, dat in 1909 door het College werd goedgekeurd. In dit bouwblok vestigde zich na de Eerste Wereldoorlog, aan de kant van de Delvastraat (nr.100), een steenhouwersbedrijf, vanaf 1930 Nouveaux Chantiers de Laeken genaamd, dat zijn deuren rond 2016 sloot. Op de site staan nog een loods met metalen gebinte van vóór 1930 en diverse hefwerktuigen.
Tussen 1905 en 1914 werd de straat bebouwd met burgerhuizen en opbrengstpanden met neoclassicistische inslag of in eclectische stijl, sommige met commerciële benedenverdieping. Vermelden we nr.3 (1912), nr.24 en 26 (1909) of de huizenrij gevormd door nr.28 (1908), 30, 32 (1907) en 34 tot 44 (1907). Deze bebouwing werd tijdens het interbellum en de naoorlogse periode aangevuld met huizen en appartementsgebouwen in art-decostijl, zoals nr.86 (n.o.v. architect Pierre Netels, 1937), of in modernistische stijl. In 1920 bestelde de Lakense Haard bij verschillende architecten de bouw van een groot geheel van sociale woningen in het bouwblok gelegen tussen de Victor Mabillestraat, de Fransmanstraat en de Fineaustraat (zie nr.75 tot 87).
Het laatste straatdeel werd pas na de oorlog bebouwd. Aan onpare zijde, op de hoek met de Gasstraat en de Alfred Stevensstraat, bevond zich tot midden jaren 1970 het in 1898 opgerichte zuivelbedrijf La Nutricia, gespecialiseerd in babyvoeding. Rond 1950 kreeg het bedrijf de naam Nutrella, en in de jaren 1960 verhuisde het naar Bornem. In 1998 vertrouwde dat Stad Brussel aan het Atelier d’Architecture de Genval de bouw op die plaats toe van het Institut Paul-Henri Spaak, een boemerangvormig gebouw achter een ronde binnenplaats dat in 2002 werd ingehuldigd. Het noordelijke deel van het bouwblok (nr.113 tot 119) werd ingenomen door een geheel van sociale woningen dat in 1951 werd ontworpen i.o.v. de Lakense Haard door architect Constant Desmaré. De pare zijde wordt gevormd door huizen uit de jaren 1950-1960 achter een hellende garage-inrit, en door een laatste geheel van de Lakense Haard (nr.154 tot 158), dat in 1989 werd ontworpen (Architecture et Urbanisme A.& M. Vanden Bossche).
Merken we tot slot op dat de Lakense Haard in 2004 op het trottoir van nr.75 tot 87 van de straat het Straatlantaarnmuseum inhuldigde, een idee ontsproten aan de verbeelding van de Nathalie Mertens en Christophe Terlinden. Het gaat om zestien straatlantaarns uit verschillende periodes en in verschillende stijlen, op gas of op elektriciteit, die de geschiedenis van de openbare verlichting schetsen.
Bronnen
Archieven
SAB/PP 3374 (ca. 1900), 3474 (1904).
SAB/OW 57104 (1908-1909), 105783 (1998); 3: Laken PV Reg. 131 (25.01.1912); 24, 26: Laken 6105 (1909); 28: Laken 4511 (1908); 32: Laken 1815 (1907); 34 tot 44: Laken 1789 (1907); 86: 48548 (1937); 100: 50482 (1922), 44948 (1936); 113 tot 119: 63357 (1952); 154 tot 158: 92332 (1989).
Publicaties en studies
ABEELS, G., “Laken: in de schaduw van het vredegerecht”, Liber Amicorum Robert Van den Haute, Ons Graafschap. Annalen van de Geschied- en Heemkundige Kring van het Graafschap Jette en Omgeving vzw, 27, 1998-2000, pp. 193-196.
CEL HISTORISCH ERFGOED VAN DE STAD BRUSSEL, Brusselse wandelingen. 3. Arbeiderswoningen en sociale huisvesting in Laken, 1998, pp. 15-16.
CULOT, M. [red.], Bruxelles Hors Pentagone. Inventaire visuel de l’architecture industrielle à Bruxelles, AAM, Brussel, 1980, fiche 43.
VAN KRIEKINGE, D., Essai de toponymie laekenoise, Laken, 1995, s. p.
VAN NIEUWENHUYSEN, P., Toponymie van Laken (doctoraatsverhandeling in de Germaanse Filologie), UCL, Louvain-la-Neuve, 1998, pp. 789-790.
Tijdschriften
Almanach du Commerce et de l’Industrie, “Emile Delva (rue)”, 1907.
VAN KRIEKINGE, D., “Het I.P.H.S.– Institut Paul-Henri Spaak”, Laca Tijdingen, jaargang 14, 3, 2003, pp. 23-24.
Kaarten / plannen
STERCKX, Commune de Laeken. Résidence Royale. Plan général des voies publiques existantes et à créer, 01.10.1900 (SAB/OW 53097).