Inventaris(sen)
- Inventaris van koloniale sporen (DPC-DCE 2024-2025)
Onderzoek en redactie
2024
De Patrice Lumumbasquare situeert zich op het grondgebied van de stad Brussel, tegenover de Bolwerksquare, op de grens met de gemeente Elsene. Het is een betonnen plein dat wordt gebruikt als fietsenstalling en taxistandplaats, vlakbij het metrostation Naamse poort en de Matonge wijk. Er zijn geen straatnummers op deze weg.
Het plein werd op 30.06.2018 ingehuldigd ter gelegenheid van de 58e verjaardag van de onafhankelijkheid van de Republiek Congo. Al meer dan tien jaar vragen verschillende verenigingen van Afrodescendenten in België om de aanleg van een weg als eerbetoon aan Patrice Lumumba in Elsene. Uiteindelijk heeft de stad Brussel de verantwoordelijkheid op zich genomen.
Patrice Lumumba (Onalua, 1925 - Mwadingusha, 1961) was een Afrikaans politiek leider en de eerste premier van de Republiek Congo van juni tot september 1960. Hij was een van de belangrijkste figuren achter de onafhankelijkheid van Belgisch Congo. Op de dag van de onafhankelijkheid hield P. Lumumba een gedenkwaardige toespraak waarin hij de Belgische koloniale wantoestanden aan de kaak stelde. Dit wekte de woede van de Belgische autoriteiten in het algemeen en van Koning Boudewijn in het bijzonder.
De dekolonisatie van Congo was een complete mislukking. Kort na de onafhankelijkheid stortte Congo in chaos, niet in het minst omdat de nieuwe staat geen administratief, wettelijk of militair apparaat had om te blijven functioneren. Congolese soldaten kwamen in opstand tegen de nog aanwezige Belgische officieren. De rijke provincie Katanga riep haar afscheiding uit op 11.07.1960 en Zuid-Kasaï op 08.08.1960. De Congolese Republiek kreeg niet de hulp die P. Lumumba had gevraagd aan de Verenigde Naties, deels omdat het Westen hem als een communist beschouwde. P. Lumumba werd op 05.09.1960 afgezet door President Joseph Kasa-Vubu en onder huisarrest geplaatst door het leger onder leiding van Kolonel Mobutu. Hij werd op 17.01.1961 vermoord door een groep Belgische, Congolese en Westerse betrokkenen.
Op 17.01.1961 werden ook twee van Patrice Lumumba's strijdcompanen vermoord in Katanga. Maurice Mpolo (Inongo, 1930 - Mwadingusha, 1961) was Minister van Jeugd en Sport in de Lumumba-regering. Joseph Okito (Lusambo, 1910 - Mwadingusha, 1961) was vicevoorzitter van de Congolese Senaat van juni tot september 1960. Het plein is ook aan hen gewijd. Net als dat van Patrice Lumumba, werden hun lichamen door Belgische gendarmes in zwavelzuur gesmolten.
In 2001 concludeerde het parlementaire onderzoek naar de precieze omstandigheden van de moord op Patrice Lumumba en de mogelijke betrokkenheid van Belgische politici dat “bepaalde leden van de Belgische regering en andere Belgische actoren verantwoordelijk waren voor de omstandigheden die leidden tot de dood van Lumumba”.
De tand van Patrice Lumumba, het enige lichaamsdeel dat door zijn moordenaars als trofee werd bewaard, werd tijdens een ceremonie in het Egmontpaleis op 20.06.2022 teruggegeven aan zijn familie. Tijdens de ceremonie erkende de Belgische premier Alexander De Croo dat “een man werd vermoord om zijn politieke overtuigingen, zijn woorden en zijn idealen” en bood “de Belgische regering haar excuses aan voor de manier waarop zij de beslissing om een einde te maken aan het leven van de eerste premier van het land heeft beïnvloed”.
Bronnen
Publicaties en studies
DE WITTE, L., L’assassinat de Lumumba, Parijs, Karthala, 2000.
Tijdschriften
DIKIZEKO, E., RAMONDY, K., «Global Lumumba : Une figure internationale et africaine pour penser l’histoire globale», Revue d’histoire contemporaine de l’Afrique, no5, 2023.
Websites
SOIRESSE NJALL, K., «Square Lumumba : décoloniser les espaces et les esprits», Politique. Revue belge d’analyse et de débat, 9 juli 2018 (geraadpleegd op 5 november 2024).