Onderzoek en redactie
De Boudewijnlaan loopt naast de Antwerpselaan en verbindt het IJzerplein
met de Bolwerklaan, waarop ze ter hoogte van de Koning Albert II-laan aansluit.
De Boudewijnlaan vormt een van de buitenste secties van de ringlanen die werden
aangelegd ter vervanging van de tweede stadsomwalling van Brussel (14e eeuw). De
laan werd in 1810 door Napoleon I verordend en werd uitgevoerd door architect
Jean-Baptiste Vifquain. De aanleg begon vanaf de Antwerpselaan in 1819 en ging dan
oostwaarts voort, tot de laan in 1840 werd voltooid.
De nog niet ingerichte verkeersweg op de plaats van de toekomstige
Boudewijnlaan werd van de Antwerpselaan gescheiden door een afsluiting
waarlangs een gracht liep. Vanuit de stad bereikte men de laan via de
Antwerpsepoort, die toegang gaf tot de gelijknamige steenweg. De toekomstige
laan kreeg in de loop der jaren talrijke benamingen, waaronder die van “weergang”.
In de jaren 1830 werd het gedeelte gelegen tussen de Zenne (de toekomstige Koning
Albert II-laan) en de Antwerpsepoort de Marché
aux Bêtes [Beestenmarkt] genoemd, terwijl het deel tussen de Antwerpsepoort
en de Groendreef de naam Wandeling Straet
kreeg. Rond 1850 kreeg het de naam buitenste
Antwerpselaan. Na de afschaffing van het octrooi in 1860 werd de scheiding
tussen de twee evenwijdige lanen verwijderd. Het westelijke deel van de
toekomstige Boudewijnlaan werd toen de Groendreefweg of Groendreefstraat
genoemd, en het oostelijke de rue des
Nouveautés. Die benaming verwees naar Théâtre
des Nouveautés dat in 1843 was gevestigd in het huizenblok gevat tussen de rue du Théâtre [Theaterstraat] en de
Zenne, thans geïntegreerd in de Koning Albert II-laan. Het was vóór 1879 dat de
Boudewijnlaan haar definitieve naam kreeg, verwijzend naar de in 1869 geboren prins
Boudewijn van België.
In 1956-1957 werd de kleine Brusselse ring heraangelegd met het oog op Expo 58.
De Antwerpselaan en de Boudewijnlaan, die tot dan toe met bomen waren beplant,
werden uitgerust met een snelwegviaduct, het Leopold II-viaduct, dat begon ter
hoogte van de toekomstige Koning Albert II-laan. In 1978 werd het metrostation
IJzer ontworpen dat zich diagonaal uitstrekt onder de twee lanen tussen de
Antwerpsesteenweg en de Helihavenlaan.
Het viaduct werd in 1984 gesloopt en door een tunnel vervangen.
De
Boudewijnlaan werd vooral in de jaren 1820 tot 1840 bebouwd, met huizen in
neoclassicistische stijl. Het eerste bouwblok van de laan werd doorkruist door
de spoorweg van de Groendreef, waarvan het station in 1835 langs de
gelijknamige lijn werd gebouwd. Het bleef gedeeltelijk onbebouwd tot aan de
bouw, vóór 1893, van een lang gebouw dat evenwijdig aan de Groendreef lag en bestemd
was voor de goederenontvangst. Kort nadien werd het aangevuld met een toegangspaviljoen
voor de reizigers, in hout en met drie topgevels, achter een afsluiting met
pijlers.
De gebouwen langs de laan ondergingen ingrijpende wijzigingen in de loop der
jaren, en de meest werden in de jaren 1980 tot 2000 vervangen door grote
kantoor- of appartementsgebouwen. Vermelden we op nr.30, op de hoek met de
Koning Albert II-laan, het
gebouw van het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, dat tussen 1987 en 1990 werd
gebouwd (bureaus Jaspers en Vander Elst, 1986).
Het eerste straatdeel, tegenover het IJzerplein, omvat het zuidelijke deel van
het Maximiliaanpark, een geheel van groene ruimten dat zijn naam kreeg bij
besluit van het College van de Stad van 06.11.1987. In het park bevindt zich de
Boerderij van het Maximiliaanpark (nr.2 Schipperijkaai), een pedagogische boerderij die in 1988 werd
opgericht. Aan de uitgang van het metrostation IJzer aan deze kant werd een beeldhouwwerk
in cortenstaal geplaatst, Les animaux de
la ferme (Pierre Martens, 1999).
Bronnen
Archieven
SAB/OW 32179-32182 (1816-1839), 32187-32188 (1819-1851), 32190-32193 (1816-1826), 32923-32926 (1817-1831), 25491 (1843), 90664 (1978); 30: 90611 (1986), 96923 (1987).
Publicaties en studies
CULOT, M. [o.l.v..], Bruxelles Hors Pentagone. Inventaire visuel de l’architecture industrielle à Bruxelles, AAM, Brussel, 1980, fiche 63.
DEROM, P., Les sculptures de Bruxelles. Catalogue raisonné, Galerie Patrick Derom, Brussel, 2002, p. 70.
Le Patrimoine monumental de la Belgique, Bruxelles, Pentagone A-D, 1A, Pierre Mardaga, Luik, 1989, pp. 66-67.