Pacificatiestraat

Van het Sint-Joostplein naar de Filips de Goedestraat en de Gutenbergsquare. Ze bestaat uit twee straatdelen gearticuleerd rond het kruispunt gevormd door de Artisjokstraat, de Spastraat en de Gildenstraat. Het noordelijk straatgedeelte ligt op het grondgebied van Sint-Joost-ten-Node, het zuidelijke straatgedeelte op Brussel, de Prieelstraat mondt er in uit.

De straat werd aangelegd in het kader van het rooilijnenplan van de Noord-Oostwijk ontworpen door architect Gédéon Bordiau en goedgekeurd bij K.B. van 20.12.1875. Net als het oostelijk gedeelte van de Maria-Louizasquare en de Livingstonelaan, werd ze aangelegd op de bedding van de oude Etterbeeksesteenweg.

Deze steenweg was oorspronkelijk een aarden weg die tussen Etterbeek en Sint-Joost-ten-Node het kronkelige tracé van de vallei van de Maalbeek volgde. De weg bediende vooral de domaniale molens (SAB/Bulletin communal, 1861, dl. I, p. 163), en liep langs verschillende waterpartijen, waaronder het oostelijk gedeelte van de grote vijver van Sint-Joost-ten-Node. In 1721 stelden de bewoners van de gehuchten Sint-Joost en Etterbeek voor om bij te dragen aan de bestrating van de aarden weg. Zo ontstond vier jaar later de Etterbeeksesteenweg (SAB/Bulletin communal, 1861, t. I, p. 161). Bij K.B. van 06.12.1852 werd zijn rooilijn geüniformeerd op twaalf meter breed (Bulletin communal, 1903, dl. I, p. 143).

Een van de molens langs de steenweg, gelegen aan het uiterste noordwestelijke punt van de vijver, op de hoek van de huidige Pacificatiestraat en Spastraat, werd tussen 1601 en 1603 door George Muller d'Augsbourg verbouwd tot hydraulische installatie. Deze bestond uit een wiel dat aangedreven werd door de Maalbeek en dat het water van de Broebelaer, één van de zijrivieren van de beek, naar een torenreservoir op de stadswallen, ter hoogte van de Hertogstraat, voerde. Van daaruit vertrok een aantal leidingen die de fonteinen in de tuin van het hertogelijk paleis voedden en verder een groot deel van de bovenstad van water voorzagen. De installatie werd in 1855 definitief stilgelegd.

Zoals de meeste straten in de wijk verwijst de naam van de Pacificatiestraat naar de geschiedenis van onze streken. Hij werd goedgekeurd bij de collegiale besluiten van de stad Brussel van 14.04 en 15.05.1877 en refereert aan de Pacificatie van Gent op 08.11.1576, waarmee de provinciën van de Nederlanden zich aaneensloten tegen de Spaanse bezetter.


Het straatgedeelte van de Etterbeeksesteenweg dat overeenkomt met het Brusselse stuk van de toekomstige Pacificatiestraat, werd aan de westelijke kant in 1836 bebouwd met enkele constructies. Deze waren geconcentreerd ter hoogte van de hoek van toekomstige Artisjokstraat en Spastraat en ook die van de Prieelstraat, tegenover de vijver. Toen de steenweg in 1859 werd verbreed, ten gevolge van het K.B. van 06.12.1852, werden de gebouwen in de buurt van de hoek van de Spastraat, waartoe vermoedelijk ook de hydraulische installatie behoorde, gesloopt. Van de gebouwen op de hoek van de Prieelstraat, is er vandaag nog slechts één bewaard. Het betreft een huis in neoclassicistische stijl van twee bouwlagen op het nr. 73 in de Pacificatiestraat. Het nr. 41 van de Prieelstraat, dat rechts ligt van eerder genoemd gebouw op nr. 73, werd in 1872 gebouwd op een moeilijk driehoekig perceel, dat resulteerde uit de rechttrekking van deze straat in 1868.


Na de rechttrekking van de Etterbeeksesteenweg werd de straat geleidelijk bebouwd. De nr. 45 tot 51-53 werden gebouwd tussen 1859 en 1866, het nr. 69 in 1868. Nadat de steenweg werd omgedoopt in Pacificatiestraat, werden hier vier in 1894 door architect Édouard Elle ontworpen huizen gebouwd (zie nr. 55, 57). In 1907 werden plannen ingediend voor de vervanging van nr. 75 door een elegant opbrengsthuis met torentje met bolvormige koepel. Ze werden nooit uitgevoerd.


In de eerste helft van het tweede straatgedeelte aan pare kant werd in 1889, op een groot terrein op de hoek met de Gildenstraat, door de Société générale des Chemins de fer économiques een depot van paardentrams gebouwd. Deze infrastructuur werd tot in 1898 meermaals uitgebreid. In 1909, na de invoering van de elektrische tram op de lijn ‘Beurs – Sint-Joost-Plaats' werd de site grondig gereorganiseerd. Het depot werd in 1911 gesloopt en maakte plaats voor gebouwen die in datzelfde jaar werden ontworpen (zie nr. 38 tot 42 en 46, 48) en ook voor een in 1928 ontworpen huis in art deco (zie nr. 50).
De tweede helft van dit straatgedeelte werd bebouwd met tussen 1894 en 1900 ontworpen huizen. Daartoe behoort een huis met art-nouveauelementen ontworpen door Armand Van Waesberghe (zie nr. 62).