Gutenbergsquare

Driehoekig plein. Het meest westelijke van de squares van de wijk. Grenst aan de noordwestelijke hoek van de Maria-Louizasquare en ligt in het verlengde van de Filips de Goedestraat. Grenst in het noorden aan het kruispunt gevormd door de Gildenstraat, Willemsstraat, Bonneelsstraat en Eburonenstraat, dat op de grens van Sint-Joost-ten-Noode ligt.

In tegenstelling tot de andere squares die de hoofdas vormen van de Noord-Oostwijk, was de Gutenbergsquare niet voorzien op het rooilijnenplan ontworpen door architect Gédéon Bordiau en goedgekeurd bij K.B. van 20.12.1875.


Op dit plan is inderdaad ten noorden van de Maria-Louizasquare, een groot huizenblok voorzien begrensd door het verlengde van de Filips de Goedestraat, de toekomstige Eburonenstraat en de Kardinaalsstraat. De Maria-Louiza moest met de Pacificatiestraat worden verbonden door de Gutenbergstraat, waarvan de verlenging tot aan het Madouplein in stippellijn was aangegeven.

Om de circulatie van de stoomtram op deze plaats te vergemakkelijken (Bulletin communal, 1891, t. I, pp. 344-346), werd de westelijke kant van het voorziene huizenblok afgesneden en als square ingericht. De aanleg hiervan werd goedgekeurd bij collegebesluit van de Stad Brussel van 06.04.1891 (Bulletin communal, 1891, t. I, p.480). In 1896 was de aanleg ervan voltooid.


Gezien de eerste bebouwing dateert van 1886-1887 in wat toen nog de Gutenbergstraat en het verlengde van de Filips de Goedestraat was, was het niet mogelijk om een insprong van vijf meter ten opzichte van de rooilijn te voorzien, zoals dat voor de huizen op de andere squares het geval was.

Zoals meerdere straten in de wijk, verwijst de naam van de straat naar een historisch personage. Hij werd goedgekeurd bij de collegebesluiten van de Stad Brussel van 14.04 en 15.05.1877, en refereert aan Johannes Gensfleisch, bijgenaamd Gutenberg, de befaamde Duitse drukker uit de 15e eeuw. Pas op 23.12.1898 besliste de Gemeenteraad om dezelfde naam aan de nieuwe square te geven. Voor deze datum droegen de huizen die in het verlengde van de Filips de Goedestraat lagen, pare nummers van laatstgenoemde straat, en die ertegenover onpare nummers van dezelfde straat.

De Gutenbergsquare is voornamelijk bebouwd met grote huizen in eclectische stijl of met neoclassicistische inslag, waarvan het laatste werd gebouwd in 1900. In 1897 ontwierp architect Armand Van Waesberghe hier drie huizen, waarvan één als geheel met een huis in de Filips de Goedestraat, op een L-vormig doorlopend perceel (zie nr. 5 en Filips de Goedestraat 55, nr. 8 en 19).


Op de hoeken van de Maria-Louizasquare werden de oorspronkelijke huizen vervangen door twee appartementsgebouwen. De voormalige nr. 1 tot 4 maakten plaats voor een gebouw van 1973 (architecten J. Trion eb H. A. Kennis, van het studie- en architectuurbureau Iota), dat het nr. 18 vormt van de Maria-Louizasquare. Het tegenoverliggende nr. 28 op dezelfde square (architect Frank L. Jansen, 1965) vervangt de nr. 35 en 36, die als geheel werden ontworpen met het aanpalende huis (zie nr. 34), dat nog bestaat, en ook de eveneens gesloopte nr. 28 tot 30 op de Maria-Louizasquare.


In het midden van de square werd een driehoekig tuintje aangelegd. Op de punt hiervan bevindt zich een Nationaal monument voor de slachtoffers van het Belgische bezettingsleger, van 1947. Het hardstenen monument is gesigneerd door de architecten E. P. Mathieux en J. Fink en door de beeldhouwer Frans Lamberechts. In het midden van een stervormige beplante parterre, bevindt zich een ronde sokkel belijnd met een bronzen guirlande; daaruit rijst een soort obelisk op versierd met opgerichte zwaarden en leeuwen die naar de Belgische wapens verwijzen.