Onderzoek en redactie
Bekijk de weerhouden gebouwenDe Besmelaan start in een tweeledige straat enerzijds vanuit het Dudenpark en de Gabriel Faurélaan en anderzijds vanuit de Jupiterlaan waarmee ze vervolgens evenwijdig loopt, naar de Verlossingssquare die uitgeeft op het Albertplein en de Albertlaan. Vanaf het rondpunt met de twee takken van de Besmelaan, de Koningin Marie-Henriettelaan en het vervolg van de Besmelaan geeft de straat uit op het hoger gelegen gedeelte van het park van Vorst. Hiervoor grenst ze aan het Jupiterpark. De pare zijde vanaf nr. 78 bevindt zich in het verlengde van de Kemmelberglaan.
De laan volgt een deel van het tracé van de oude Postweg die reeds in de zeventiende eeuw bestond en tot één van de voornaamste verbindingswegen tussen Brussel, Vorst en Ukkel behoorde. Deze weg verbond de Hallepoort met Ukkel-Stalle (huidige Garibaldistraat, deel van Kemmelberg en Besmelaan), de Krekelstraet (huidige Domeinlaan), de Bosstraet en de Bergstraet (Gatti de Gamondlaan).
De Besmelaan maakt deel uit van het «zuidpark en de omliggende villawijk» vastgelegd volgens K.B. van 15.03.1876 en getekend door de wegeninspecteur Victor Besme, naar wie de laan ook genaamd wordt. Het project houdt het nieuw openbaar park van Sint-Gillis – Vorst, de omliggende straten en de verbinding naar het Zuidstation in.
Het steile weggedeelte van de Besmelaan tussen het park van Vorst en de Jupiterlaan werd in 1912 toegevoegd. Het hoort bij het aanlegplan uitgewerkt door de Belgische staat en de gemeente Vorst met als doel de verbinding tussen de reeds bestaande parkenwijk (getekend door wegeninspecteur Victor Besme in 1875) en de Sint-Augustinuswijk (getekend door de Société Anonyme des Villas de Forest in 1899) te verbeteren. Dit project werd vastgelegd volgens het K.B. van 08.02.1912.
De eerste gebouwen langs de Besmelaan – die vandaag verdwenen zijn - waren een tachtigtal arbeiderswoningen voor de «habitations à bon marché» die zich aan de zuidzijde van de straat bevonden uitgevend op het Dudenpark en de Gabriel Faurélaan. Deze sociale woningwijk werd rond 1880 opgericht door Victor Limauge, directeur van de «Société immobilière du Parc». Langs de onpare zijde van de bouwblok bevond zich de gemeentelijke school nr. 3 die in 1887 werd opgericht (VERNIERS, 1949, p. 249). In 1936 kocht de gemeente de arbeiderswoningen. Met het oog op de uitbreiding van het «parkenproject» dat ‘esthetische zone’ bevorderde omgeven door groene gebieden, werden de arbeiderswoningen en school afgebroken om te vervangen door rijkere villa’s (huidige nr. 6 t.e.m. 22). De school werd enkele jaren later herop gebouwd in de Timmermansstraat nr. 51-55.
Het gebouwenbestand vanaf het park van Vorst tot aan het Albertplein, gebouwd tussen 1896 en 1909, is heterogeen en bestaat voornamelijk uit burgerwoningen in eclectische stijl waarin soms elementen ontleend uit de art nouveau en de neo-Vlaamse neorenaissancestijl. Voorbeelden hiervan zijn nr. 95 n.o.v. arch. Joseph Diongre (1909), de beschermde art nouveauwoning op nr. 103 n.o.v. arch. Alphonse Boelens (1903) en de twee woningen n.o.v. arch. Arthur Nelissen op nr. 78 en 80 resp. 1905 en 1907 (zie deze nrs.). Het gebouw nr. 88 had oorspronkelijk een neoclassicistisch uitzicht (1900), maar werd in 1951 voorzien van een nieuw bakstenen parement.
Uit dezelfde periode dateerde tevens een vrijstaande villa in neogotische stijl, gebouwd rond 1890 terugwijkend van de rooilijn en n.o.v. architect Edouard Parys. Het gebouw werd afgebroken om plaats te maken voor de nr. 105 t.e.m. 113.
De neogotische villa op nr. 74 is wellicht het oudste gebouw van de straat en werd in de laatste kwart van de 19de eeuw gebouwd (zie dit nr.).
Twee huizenrijen langs de onpare zijde dateren van uit het interbellum en vallen tevens op door hun hoogstaande kwaliteit (nr. 65 t.e.m. 71-73 en 107 t.e.m. 113, zie deze nr.). Zo citeren we de woning in Cottagestijl n.o.v. arch. Charles Rifflart op nr. 73, 1920 (zie dit nr.), de modernistische opbrengstwoning n.o.v. arch. Robert Decerf op nr. 105 uit 1933 en de herenwoning in art deco n.o.v. arch. C. Huberty op nr. 111 (zie dit nr.), gebouwd voor aannemer René Gillion in 1932.
Het zuidelijk stuk van de Besmelaan bestaat voornamelijk uit Villa’s uit de late jaren 1930 en 1940, in een sobere stijl. Vermeldenswaardig zijn de modernistische villa’s met geelgekleurde bakstenen parement op nr. 6 - 8 en nr. 10 respectievelijk n.o.v. architecten Joseph Kerckx (1939-1946) en E. Poupko (1941).
Bronnen
Archieven
GAV/OW 45, AR 08.02.1912 en dossier 49, AR 15.03.1876.
GAV/OW 28 (niet geklasseerd fonds).
GAV/DS 6-8 13989 (1939), 14679 (1946), 25107 (2013), 10 14113 (1941), 88 1685 (1900), 15814 (1951), 18493 (1964), 20420 (?), 23436 (2005), 24226 (2011), 105 11685 (1932), 11959 (1933).
Geschied-en patrimoniumkring van Vorst, ‘Rues Quartiers Avenues de Forest: Avenue Besme’.
Publicaties en studies
CABUY, Y., DEMETER, S., LEUXE, F., Atlas van de archeologische ondergrond van het Gewest Brussel, 4, Vorst, MRBC – MRAH, Brussel, 1993.
DONS, R., «Les voies de communication à Obbrussel-Saint-Gilles jusqu’au début de 1840», Le Folklore brabançon, 269, 1991, pp.75-77.
DUBREUCQ J., Forest en cartes postales anciennes. Vorst in oude prentkaarten, Bibliothèque européenne, Zaltbommel, 5e ed., 1981: ill.20, 26-28.
FRANCIS J., La chanson des rues de Forest, Louis Musin uitgever, Brussel, 1976: p.41.
HUSTACHE A., Forest, CFC-Éditions, Brussel, 2001: pp.57-58 (Guide des communes de la Région bruxelloise).
PIRLOT, A.-M., De Hoogte Honderdwijk, GOB, Brussel 2014 (Brussel, stad van kunst en geschiedenis, 53), p. 8-17.
VERNIERS, L., Histoire de Forest les Bruxelles, Brussel, A. De Boeck, 1949: p.199-200, 249, 268.
VOKAER J.-P., Par les rues de Forest. Études sur la toponymie locale, Imp. Cantrin, Brussel, 1954: p.97.
Tijdschriften
«Maison bourgeoise à Saint-Gilles, architecte décorateur Robert Decerf», Bâtir, 39, 1936: p. 557.