Onderzoek en redactie
Bekijk de weerhouden gebouwen
Korte straat tussen Hoogte Honderdplein en Jupiterlaan. Aan het uiteinde van de Alexandre Bertrandlaan – in het Jupiterpark – werd een panoramisch terras opgericht dat een wijds uitzicht biedt op het park van Vorst, het Atomium, de basiliek van Koekelberg en het stadhuis van Brussel (zie ook Jupiterpark).
De laan maakt deel uit van een stervormig stedenbouwkundig geheel waarin acht rechte straten naar het Hoogte Honderdplein reiken met de Sint-Augustinuskerk als centraal punt. Het ontwerpplan dateert van 1899 en behelst een vastgoedoperatie dat grotendeels tot stand kwam dankzij de Société Anonyme des Villas de Forest en zijn spilfiguur Alexandre Bertrand. Het project omhelst de nieuwe Sint-Augustinuswijk waarvan de kern het cirkelvormig plein vormt en de grenzen worden afgelijnd door het park van Vorst (noordzijde), de Alsembergse steenweg (oostzijde), de huidige Joseph Bensstraat (zuidzijde) en het Dudenpark en huidige Domeinlaan (westzijde). De gronden aangekocht door de Société Anonyme waren grotendeels afkomstig van het domein Zaman waaronder Zevenbunder en Galgeveld. De gemeente Vorst keurde het plan in 1901 goed en de definitieve rooilijnen werden bekrachtigd bij K.B. van 04.05.1901.
Om de verbinding tussen de reeds bestaande parkenwijk (getekend door wegeninspecteur Victor Besme in 1875) en de nieuwe Sint-Augustinuswijk te verbeteren werd een nieuw plan uitgewerkt door de Belgische staat en de gemeente Vorst. Dit plan werd goedgekeurd bij K.B. van 08.02.1912.
De laan heette oorspronkelijk de Auguste Borremanslaan maar werd in 1906 omgedoopt tot de Alexandre Bertrandlaan. Alexandre Bertrand (Kortrijk 1846 - Brussel 1920), zoon van een bankier, wisselagent en beursvoorzitter was een kapitaalkrachtige man met een buitenhuis te Vorst (vml. Alsembergsesteenweg 251) die mede-oprichter en aandeelhouder was van de Société Anonyme des Villas de Forest. Hij stond in voor de aanleg van de openbare wegen en het bouwklaar maken van de terreinen. Als vastgoedontwikkelaar liet hij een groot aantal opbrengsthuizen bouwen in de straten van de wijk Hoogte Honderd. Als overtuigd katholiek en voorzitter van de nieuwe Sint-Augustinusparochie, financierde hij de bouw van de noodkerk in de Sint-Augustinuslaan en de latere kerk op het Hoogte Honderdplein.
Gelijkaardige straatnamen die verwijzen naar medeoprichters en/of aandeelhouders van de Société Anonyme des Villas de Forest van de wijk Hoogte Honderd zijn de Timmermansstraat, Everardlaan en Oscar Van Goidsnovenlaan.
Het merendeel van de bebouwing in de Alexandre Bertrandlaan dateert van tussen 1906 en 1914. Hiermee maakt ze samen met de Sint-Augustinuslaan en de Wapenrustinglaan deel uit van de vroegste bebouwingen in de nieuwe Hoogte Honderdwijk. De grondwerken, bestrating, voetpaden en aanplanting van bomen vond naarmate de vordering van de huizenbouw plaats. De eerste woningen bevonden zich grotendeels in de bovenkant van de laan – nabij het Hoogte Honderdplein – en betreffen opbrengsthuizen in eclectische stijl al of niet met elementen ontleend van de neogotiek, art nouveau of later de art deco. Voorbeelden hiervan zijn de huizen naar ontwerp van de architecten Fernand Stiernet (nr. 6 van 1923, 8 en 10: zie deze nrs.); Gaston IDE (nr. 12 van 1911, 14 van 1911, 30, 32 en 34: zie deze nrs.) en Camille Damman (nr. 16 van 1911, 48 van 1909 en 21 zie dit nr.).
De hoekpercelen langs het Hoogte Honderdplein werden pas in de jaren 1930 bebouwd met twee modernistische appartementsgebouwen met commerciële benedenverdieping (zie Hoogte Honderdplein nr.1-3 n.o.v. architect Jules Petit-Bois en Hoogte Honderdplein nr. 2 n.o.v. architect Maurice Van Nieuwenhuyse). Deze typologie sluit aan bij de overige appartementsgebouwen van het cirkelvormig plein.
De gebouwen vanaf het midden van de onpare zijde tot aan de Jupiterlaan maken deel uit van een tweede bouwperiode die plaatsvond tussen 1932 en 1935. Zij wordt gekenmerkt door de bouw van veelal kleine modernistische of art deco appartementsgebouwen van vier tot zes bouwlagen hoog zoals de gebouwen op nr. 35 n.o.v. architecten Fernand en Armand de Saulnier uit 1935 en het nr. 39 n.o.v. architect Joseph Thomas uit 1933 dat in de eigentijdse tijdschriften werd geprezen omwille van zijn strenge geometrische lijn.
De drie laatste gebouwen in de laan (zie nrs. 51 en 65 van de Alexandre Everardlaan en nr. 131 van de Jupiterlaan) werden gebouwd tussen 1950 en 1967. Deze appartementsgebouwen – van acht bouwlagen hoog – vallen op door hun monumentaliteit, de nummer 51 (1951) is n.o.v. architecten René Dejeneffe en Joseph Thomas die een groot aantal monumentale appartementsblokken bouwden in de buurt.
Bronnen
Archieven
GAV/OW dossier 45, AR 08.02.1912.
GAV/OW 5 (niet geklasseerd fonds).
GAV/DS 6: 7900 (1923), 20132; 12: 5713 (1911), 6638 (1914), 8907 (1926), 25522 (2014); 14: 5568 (1911), 8208 (1924), 9364 (1927)14122 (1941); 16: 5536 (1911); 35: 12846 (1935); 39: 11980 (1933), 24530 (2010); 48: 4838 (1909), 11013 (1930), 16327 (1954); 51: 15746 (1951), 25081 (2012); 65: 15636 (1951).
Geschied-en patrimoniumkring van Vorst, «Rues Quartiers Avenues de Forest: Avenue Alexandre Bertrand».
Publicaties en studies
CABUY, Y., DEMETER, S., LEUXE, F., Atlas van de archeologische ondergrond van het Gewest Brussel, 4, Vorst, MRBC – MRAH, Brussel, 1993.
FRANCIS J., La chanson des rues de Forest, Louis Musin éditeur, Brussel, 1976, p.41
PIRLOT, A.-M., De Hoogte Honderdwijk, GOB, Brussel 2014 (Brussel, stad van kunst en geschiedenis, 53), p. 41.
VOKAER, J.-P., Par les rues de Forest. Études sur la toponymie locale, Imp. Cantrin, Brussel, 1954, p. 83.
Tijdschriften
A.H.V., «L’immeuble d’appartements. Roger Dejeneffe et Joseph Thomas, architectes», Le Document, 12, 6, 1936, pp. 83-87.