Voltairelaan

 

Bekijk de weerhouden gebouwenDe lange, brede, geknikte en met bomen beplante Voltairelaan begint aan de Maarschalk Fochlaan en wordt verlengd door de Paul Deschanellaan; onderweg ontmoet ze de Camille Impensstraat rechts, de Metsysstraat, de Generaal Eenensstraat en de Helmetsesteenweg, de Van Ysendyckstraat links, de Haachtsesteenweg en tot slot de Ernest Laudestraat en de Ernest Renanlaan. In haar laatste deel doorkruist ze het brede plantsoen van de Louis Bertrandlaan.

De laan volgt grotendeels het oude tracé van de ringspoorlijn die het station van de Leopoldwijk verbond met het Noordstation, in 1866 aangelegd door de Grande Compagnie du Luxembourg en in 1873 aan de Belgische staat overgedragen. Deze enkele lijn kwam bovengronds op de plaats van de huidige Deschanellaan en Voltairelaan, boog dan halfweg het tweede stuk van de Voltairelaan naar het Verboekhovenplein af en liep door naar het Noordstation. Op grondgebied Schaarbeek telde de laan maar liefst acht overwegen. Deze toestand was niet alleen gevaarlijk, hij belemmerde ook de goede ontwikkeling van de gemeente. Vanaf 1877 probeerde de regering dit te verhelpen. Na talrijke ontwerpen en een overeenkomst tussen Schaarbeek en de staat ondertekend op 03.03.1900, werd uiteindelijk bij K.B. van 10.02.1902 beslist de lijn enkele tientallen meters oostwaarts te verplaatsen en ze in een geul te laten lopen. Bijgevolg moesten over het hele traject bruggen worden gebouwd. Deze werken, ten laste van de regering, werden begin jaren 1910 voltooid. Op het door de spoorlijn vrijgemaakte tracé werd een brede boulevard gepland.

De Voltairelaan vertoont verscheidene uitzichten op haar parcours. Het eerste gedeelte (nr. 2 tot 16c en 3 tot 19) volgt de bedding van wat het tweede deel van de Fraikinstraat was, verordend bij K.B. van 02.07.1880. De oorspronkelijke 12 meter werd verbreed tot 22 meter bij K.B. van 14.12.1897, terwijl het centrale plantsoen werd aangeplant met Virginische vogelkers. Hetzelfde besluit verordende de aanleg van een marktplein tussen het Verboekhovenplein, de Metsysstraat en de Generaal Eenensstraat, ter vervanging van dat gelegen rond het gemeentehuis, alsook de aanleg van de ringspoorlijn en die van een boulevard, het tweede deel van de huidige laan, genoemd naar Emile Vande Putte, toenmalig schepen van Openbare Werken. Deze geknikte boulevard vormde het breedste deel van de Voltairelaan, met 50 meter, onder meer gevormd door verplichte achteruitbouwstroken van 5 meter en door een centraal plantsoen van 15 meter, oorspronkelijk beplant met Hollandse linde, later vervangen door platanen. De riolen werden in 1903 aangelegd, toen de eerste huizen er al stonden. Om de hoeken met de Metsysstraat een monumentaler uitzicht te geven, vaardigde de gemeente voorschriften uit voor de gevels van de hoekgebouwen; voor hun bouw kende de gemeente een subsidie van 4000 frank toe (zie Voltairelaan nr. 18-18a en Metsysstraat 73-75). Het marktplein bleef in het ontwerpstadium steken en de ontwikkeling van de boulevard werd lange tijd, tot omstreeks 1910, belemmerd door de aanwezigheid van de spoorlijn op een deel van haar pare zijde (van nr. 52 tot nr. 88).


Het was bij K.B. van 26.08.1900, bekrachtigd door dat van 10.02.1902, dat de verlenging van de Emile Vande Puttelaan naar het zuiden werd vastgelegd, via het oude tracé van de ringspoorlijn – die nu meer oostwaarts liep – dat het vervolg van de Voltairelaan en de Paul Deschanellaan vormde. Deze koninklijke besluiten verplichtten geen achteruitbouwstrook meer voor de gebouwen en beperkten de breedte van de laan tot 40 meter. De verlenging van de Voltairelaan, die tussen 1911 en 1914 gedeeltelijk werd aangeaard en bestraat, werd pas begin jaren 1920 definitief voltooid. Tijdens diverse gemeenteraadszittingen in 1911, 1912 en 1913 werden sommige rooilijnen in de omgeving van de Louis Bertrandlaan herzien om mooie panorama's op deze laan te scheppen. Deze veranderingen werden pas bekrachtigd bij K.B. van 04.01.1919. Waar de Voltairelaan het plantsoen van de Louis Bertrandlaan doorkruist, wordt ze in het oosten afgeboord door diverse infrastructuren van het Josaphatpark (sportterreinen, speelpleinen).

Tijdens de gemeenteraad van 02.09.1908 kreeg het deel van de Vande Puttelaan dat met de Voltairelaan overeenstemde zijn definitieve naam.


De residentiële laan heeft haar oorspronkelijke uitzicht in grote mate bewaard. De eerste gebouwen dateren uit 1902, de laatste uit 1964, behalve een appartementsgebouw uit 2002 op nr. 83a (n.o.v. architect Bruno Erpicum & Partners). De eerste twee delen worden door het eclecticisme gekenmerkt en bevatten talrijke homogene huizenrijen van burgerwoningen, zoals die van nr. 9 tot 19 (zie nr. 9 tot 13, 17, 19) – de nr. 15 met neoclassicistische inslag gebouwd ca. 1900 – ontworpen in 1903 voor aannemer Camille Simoens, of die van nr. 21 tot nr. 59 en nr. 18-18a tot nr. 42 (zie deze nummers). In de volgende delen, die hoofdzakelijk in de jaren 1920, 1930 en 1950 werden bebouwd, bevinden zich eengezinswoningen en kleine opbrengstgebouwen. Sommige zijn in art-decostijl, zoals nr. 144 (n.o.v. architect Louis Leemans, 1925), of het geheel van architect Paul Posno uit 1922 (nr. 158, 160 en 162). Andere zijn in modernistische stijl, heel sober in het geval van nr. 93, de atelierwoning van schilder Georges Latinis ontworpen door architect Victor Bourgeois in 1926, maar vaker met invloed van de pakketbootstijl, zoals op nr. 174 (n.o.v. architect C. Desmaré, 1936) en 176 (n.o.v. architect J. Gerin, 1934). Aan de het einde van de laan aan pare zijde bevindt zich een reeks opbrengstgebouwen n.o.v. architect Michel Vidy: nr. 170 (1936), 172 (1937), 178 tot 184 (1936) en 186 tot 190 (1927).