Verwée-Huis

Gelegen op een onregelmatig perceel in de vorm van een uitgerekte driehoek op de hoek met de Verwéestraat, huis in neo-Vlaamse renaissancestijl gebouwd in of na 1901, het jaar waarin de gemeente het terrein verkocht. De gevel werd 1897 ontworpen door de architecten Henri Van Massenhove en Guillaume Löw in het kader van de gevelwedstrijd die de gemeente Schaarbeek in 1897 organiseerde voor de huizen die tegenover het gemeentehuis moesten worden gebouwd. Voor deze wedstrijd ontwierpen dezelfde architecten verscheidene naburige huizen (zie nr. 1, 2 tot 8, 16-18, 17 en 20-22). De opdrachtgever was meetkundig schatter J. Matheussens, die ook opdracht gaf voor een ander hoekhuis in de Verwéestraat (zie nr. 22 tot 26) en die zijn kantoren op nr. 12 had. Op de hoek is in de gevel een fonteinmonument ingewerkt dat beeldhouwer Charles Van der Stappen ontwierp ter ere van de schilder Alfred Verwée, die in 1895 in de gemeente overleed. Na de beraadslaging van de gemeenteraad van 13.02.1900 werd een subsidie toegekend voor de uitvoering van dit monument. Het werk werd op 17.05.1903 ingehuldigd.


Einde van een bijzonder homogene huizenrij in dezelfde stijl, beginnend op nr. 2.

Bakstenen gevel met hardstenen en witstenen elementen, onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen. met rustica. Drie bouwlagen onder schilddakDak met twee driehoekige dakvlakken aan de smalle zijde en twee trapeziumvormige aan de lange zijde., oorspronkelijk met twee ongelijke traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) aan weerszijden van een hoektraveeTravee op de hoek (meestal 45°) van een gebouw.. In de Verwéestraat werd het gebouw verlengd met een volume van twee bouwlagen, het eerste in baksteen en natuursteen, het tweede als wintertuin in ijzer en glas. Deze wintertuin werd in 1946 vervangen door twee verdiepingen in dezelfde stijl als die van het gebouw (n.o.v. architect Marcel Porto). Deur met pilastervormige stijlen, onder timpaanMonumentaal driehoekig of segmentvormig boogveld, meestal besloten in een fronton; vaak rijkelijk versierd. met opschrift “VERWEE-HVIS” in een cartoucheOmlijsting van een uitspringend vlak in de vorm van ingesneden en omkrullend papier of leer; vaak met opschrift of intern versierd.. VenstersLicht- en/of luchtopening in een muur. overwegend met enkel of dubbel kruisraam. Borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. met balustersVaasvormige spijl van een borstwering. op de eerste verdieping. Lagere toegangstraveeTravee waarin de toegang is ondergebracht.. De drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) die de hoek vormen, zijn in risalietRisaliet (Italiaans, van risalto: uitstekend deel), vooruitspringend volume van een gevel dat over de hele hoogte doorloopt en soms hoger is; naar gelang de positie worden er midden-, zij- en hoekrisalieten onderscheiden., bekroond door een hoofgestel met talrijke consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief. die oorspronkelijk een decor moesten belijnen. Op de verdiepingen zijn de venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. op de zijtraveeën in een arcadeEén of meerdere bogen, steunend op zuilen of pijlers; kan ook blind zijn. gevat; elk van de traveevlakken is versierd met een paneel met een gegraveerd opschrift in het Nederlands ter ere van Alfred Verwée. Op de hoektraveeTravee op de hoek (meestal 45°) van een gebouw., trapezoïdale stenen erkerRechthoekig of veelhoekig uitbouwsel, als het ware op de gevel geplakt en daardoor deel uitmakend van de achterliggende ruimte; vaak over één of meer verdiepingen gestapeld. bekroond door een terras met balustradeHekwerk van spijlen of balusters.. Het volume aan de Verwéestraat bevat een secundaire ingang. Veelhoekig houten daklicht onder een koepelBolvormig gewelf op cirkelvormige, elliptische, vierkante of veelhoekige basis.. Op de hoek, gemetselde dakkapelUit het dakvlak opgaand venster; meestal in hout en vaak onder spitse kap. met vleugelstukken, frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening. en obeliskvormig topstuk. Kleine houten dakkapellenUit het dakvlak opgaand venster; meestal in hout en vaak onder spitse kap. met zichtbare dakstoelMeestal driehoekig samenstel van dragende onderdelen van een kap, in één vlak, haaks op het dakvlak en veelal opgebouwd uit één of meerdere elementen op elkaar (kapgebinten). of voorstevenvormig dak. KroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). en hoofddeur bewaard. Secundaire deur en raamwerkVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn. vervangen.
Interieur. Centraal trappenhuisGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht. met vierkant raam. Het decor in neo-Vlaamse renaissancestijl is goed geconserveerd: plafonds met profiellijsten, houten lambriseringWandbetimmering, meestal bestaande uit paneelwerk, aangebracht tegen een binnenmuur (vaak het onderste gedeelte ervan); later ook in marmer, stucwerk, …, deuromlijstingen met pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. en entablementHoofdgestel of onderdeel ervan (vb. kroonlijst) als bekroning van muuropening; entablement vaak op consoles., enz. Op de benedenverdieping, hoekvertrek met plafond met keellijst en een houten schoorsteen met zuilen en een boezemHet boven de stookplaats uitspringende en rookopvangende gedeelte van een schouw; of ook, het boven de schoorsteenmantel opgaande gedeelte van een schoorsteen tot aan de zoldering. versierd met een tapijtwerk.

In een hardstenen omlijsting met volutes en op een gebogen voetstuk, witstenen fonteinmonument dat de schilder in profiel en met zijn palet voorstelt, met daaronder een halfrond bassin. Aan weerszijden, vissen als waterspuwersUitstekende buis of gooteinde voor de afvoer van hemelwater, vaak in de vorm van een dierlijk of diabolisch monster. en distels in bas-reliëf. Erboven, een naakte vrouw die Vlaanderen belichaamt, tegen de achtergrond van een os in profiel, het lievelingsonderwerp van de schilder. Gesigneerd “CH VAN DER STAPPEN” onderaan links. Wegens vochtigheidsproblemen in de kelders van het gebouw werd het water in het bassin al snel door planten vervangen.

Aan de Verwéestraat, smal tuintje afgeboord door een afsluitingsmuur, met daarin de oorspronkelijke toegangsdeur die uitgaf op een gebogen serreBroeikast., en een inrijpoort uit 1939 die leidt naar een garage onder de speelplaats van de aanpalende school (zie nr. 108 Rubensstraat). Het weelderige rocailledecor van de achtermuur van de tuin is bewaard.