Onderzoek en redactie
2020-2022
Bekijk de weerhouden gebouwenDe Sint-Annakerkstraat is een lange, bochtige straat die de Leopold II-laan verbindt met het kruispunt gevormd door de Schmitzstraat, Léon Autriquestraat en Jean Jacquetstraat. Ze kruist daarbij de Herkoliersstraat, loopt langs het Henri Vanhuffelplein en heeft de Émile Sergijselsstraat, de François Delcoignestraat, de Ganshorensestraat en de Weverstraat als zijstraten.
De Sint-Annakerkstraat volgt het tracé van de vroegere buurtweg nr. 3, die in 1830 vermeld werd als Holle Straet. Later kreeg het eerste straatgedeelte, thans gelegen tussen de Leopold II-laan en de Herkoliersstraat, de naam Blokstraat terwijl het gedeelte in de omgeving van de Sint-Annakapel de naam Kapellestraat droeg, tot waar zich nu de Schmitzstraat bevindt. De straat werd rond 1833-1835 verhard. Rond 1870 kreeg het straatgedeelte tussen de Herkoliersstraat en de kerk de nieuwe naam Kerkstraat. Bij KB van 03.07.1871 werd beslist de Blokstraat te verbreden en te hertekenen; het KB van 20.08.1875 legde dan weer de rooilijn van de Kerkstraat vast. In 1879 werd de rooilijn in de omgeving van de kerk gewijzigd in het kader van de aanleg van de wijk met het gemeentehuis. Rond 1890 bleven alleen de benamingen Kerkstraat (tracé van de huidige Sint-Annakerkstraat) en Kapellestraat over (het verlengde van de straat richting Gentsesteenweg, de huidige Jean Jacquetstraat). Het definitieve rooilijnplan van de Kerkstraat werd in 1903 goedgekeurd (hertekening, verbreding en nivellering).
Haar definitieve naam kreeg de straat in 1911. Terwijl de naam Kapellestraat verwees naar de 17e-eeuwse kapel die tot het begin van de 20e eeuw ter hoogte van nr. 93 stond, verwijzen Kerkstraat en Sint-Annakerkstraat naar de kerk in dezelfde straat, waarvan de bouw in 1839 begon (zie nr. 66).
De Sint-Annakerkstraat werd hoofdzakelijk bebouwd in de loop van het laatste kwart van de 19e eeuw en het begin van de 20e. Voor het merendeel gaat het om relatief bescheiden woningen (bijvoorbeeld nr. 59 uit 1889), opbrengsthuizen met werkplaats of met commerciële benedenverdieping (meer bepaald het geheel van nr. 25, 27 en 29 uit 1886). Veel gebouwen zijn intussen grondig verbouwd, sommige zijn afgebroken en vervangen door recente appartementsgebouwen. In de Sint-Annakerkstraat begonnen vroeger meerdere doodlopende stegen: nr. 4A, 4B, 4C en 4D (zie aldaar) zijn de laatste getuigen van de vroegere Verspechtgang. Een opvallend gebouw in de straat is de postmodernistische Sint-Annakerk (zie nr. 66) tegenover het gemeentehuis. De huidige kerk dateert van 1989 en het is op deze plaats al de derde kerk die aan de heilige Anna is gewijd.
Vroeger stond ter hoogte van nr. 93 de voormalige kasteelkapel van de heren van Koekelberg; hun kasteel zelf stond een steenworp verder, op een eiland in het midden van een vijver (waar zich nu de Weversstraat bevindt). Deze kapel werd al in de 14e eeuw vermeld. Ze werd meermaals verbouwd en zelfs heropgebouwd en deed voor de inwoners van Koekelberg dienst als eredienstplaats tot in 1839 de eerste Sint-Annakerk werd gebouwd, op de plaats waar de huidige kerk staat. Toen Koekelberg in 1841 een zelfstandige gemeente werd, deed de voormalige kapel dienst als school en daarna als gemeentehuis. Na de bouw van het eigenlijke gemeentehuis, werd ze omgebouwd tot werkplaats en nog later tot herberg. In 1960 werd de kapel gesloopt om er het gebouw op te trekken dat er nu staat.
Rond de eerste twee Sint-Annakerken (uit 1839 en 1909) bevond zich de begraafplaats van Koekelberg, die sinds 1916 werd overgebracht naar Dilbeek en in 1931 voorgoed werd ontruimd. Op de vrijgekomen grond kon een nieuwe wijk worden aangelegd die de Fakkelloopstraat, de Veiligheidsstraat en de Émile Sergijselsstraat omvat (zie bij deze straten).
Bronnen
Archieven
GAK/DS 25, 27 en 29: 6 (1886); 59: 21 (1889), 1124-8 (1920), 7302-71 (2003).
Publicaties en studies
CABUY, Y., DEMETER, S., Atlas van de archeologische ondergrond van het Gewest Brussel: 11, Koekelberg, MRBC-MRAH, Brussel, 1995.
STEPMAN, C., VERNIERS, L., Koekelberg dans le cadre de la région nord-ouest de Bruxelles, De Boeck, Brussel, 1966.
SUTTER, D., Koekelberg. Au fil du temps… Au cœur des rues…, Drukker, Parijs, 2012.
TONDEUR, F., Koekelberg, CFC-Éditions, Brussel, 2000.