Onderzoek en redactie
2020-2022
Bekijk de weerhouden gebouwenDe Sint-Agatha-Berchemselaan is een brede laan die het Elisabethpark (Pantheonlaan) verbindt met de Kasteellaan. Ze kruist de Vredelaan. De Handelskantoorstraat en de Steengroefstraat zijn er zijstraten van.
Ze behoort tot de Koekelbergse Koningswijk. In het kader van zijn projecten ter verfraaiing van Brussel nam koning Leopold II zich voor het plateau van Koekelberg te verstedelijken. Al in 1862 stelde Victor Besme, wegeninspecteur van de Brusselse buitenwijken, voor de Antwerpselaan door te trekken in de richting van het plateau van Koekelberg. Het koninklijk besluit van 10.08.1864 keurde de realisatie van het project dat de Leopold II-laan zou worden goed. Het doortrekken van de laan was de basis voor een uitgebreid stedenbouwkundig plan om een nieuwe wijk aan te leggen op het plateau van Koekelberg. Voor de aanleg van de Koningswijk in Koekelberg zouden ettelijke ontwerpen worden gemaakt. Het nieuwe plan van aanleg voor het plateau van Koekelberg, uitgewerkt door Victor Besme, werd uiteindelijk op 28.07.1880 goedgekeurd. Het omvatte een uitgestrekt park in het verlengde van de Leopold II-laan, met als blikvanger een nationaal pantheon op het hoogste punt. Rond het park lopen mooie gebogen lanen met bebouwing aan één kant; symmetrisch aan weerszijden van het park vormen kaarsrechte straten, waaronder de Sint-Agatha-Berchemselaan, een visgraatpatroon. Het geheel strekt zich uit over vier gemeenten: Koekelberg, Sint-Jans-Molenbeek, Jette en Ganshoren. De gemeentegrenzen tussen Koekelberg en Sint-Jans-Molenbeek moesten hertekend worden en werden op 03.03.1890 vastgelegd.
De laan kreeg haar naam kort na 1880. Ze liep toen over het grondgebied van Sint-Jans-Molenbeek door tot de Gentsesteenweg in Sint-Agatha-Berchem. De naam van de gedeelten op het grondgebied van Molenbeek en Berchem is nadien meermaals gewijzigd.
Weliswaar werden er in de jaren 1930 al enkele gebouwen opgetrokken, meer bepaald nabij het park, aan de onpare kant – het gebouw dat de scherpe hoek met de Emile Bossaertlaan vormt (Sint-Agatha-Berchemselaan 1 - Emile Bossaertlaan 2-4, zie dat nummer), ontworpen door architect Arthur Pladet in 1934 –, maar de bebouwing langs de laan dateert hoofdzakelijk uit de jaren 1940 en 1950. Het gaat om appartementsgebouwen met drie tot vijf bouwlagen, zoals nr. 15 (1952), 19 (1951) en 21 (1952) die zijn ontworpen door architect Jean Delhaye, en het nr. 70 (1959) van architect Raoul Brunswyck (zie deze nummers). Opvallend zijn de twee onderwijsinstellingen in deze laan: de secundaire afdeling van het Koninklijk Atheneum van Koekelberg op nr. 34 (zie dat nummer) en de kleuterafdeling en lagere afdeling op nr. 49-51 (zie dat nummer). De eerste is opgetrokken in art deco en strekt zich uit van de Omer Lepreuxstraat tot de Sint-Agatha-Berchemselaan; ze werd in meerdere fasen gebouwd tussen 1933 en 1950, naar het ontwerp van de architecten Henri en Henri-Aimé Jacobs. De tweede is gebouwd in 1979 en valt onder het brutalisme.
Op het kruispunt van de Sint-Agatha-Berchemselaan en de Vredelaan staat sinds 2004 een bronzen beeld van Annie Jungers; het stelt een persoon voor die zichzelf uit steen houwt en heet Le sage se façonne lui-même. Het beeld is gericht naar de ingang van het Koninklijk Atheneum van Koekelberg.
Bronnen
Publicaties en studies
PIRLOT, A.-M., Koekelberg à la carte, MBHG, Brussel, 2013.
STEPMAN, C., VERNIERS, L., Koekelberg dans le cadre de la région nord-ouest de Bruxelles, De Boeck, Brussel, 1966.
SUTTER, D., Koekelberg. Au fil du temps… Au cœur des rues…, Drukker, Parijs, 2012.
TONDEUR, F., Koekelberg, CFC-Éditions, Brussel, 2000.