Gulden-Vlieslaan

 

Bekijk de weerhouden gebouwenVan Elsense Steenweg naar Hallepoort. Brede boulevard met driedubbele rijbaan en beboomde middenbermen. Tot aan Louizapoort/Quatre-Brasstraat op Elsene, verder op Sint-Gillis. Overzijde heet Waterloolaan (Brussel).

Deel uitmakende van de ringlanen aangelegd n.o.v. ir. Jean-Baptiste Vifquain vanaf 1819 ter vervanging van de tweede stadsomwalling van Brussel die reeds vanaf 1785 werd geslecht. De werken tussen Naamse Poort en de Hallepoort werden in 1823 aangevat. Rooilijnen later aangepast in kader van aanleg van Louizawijk volgens plan van inspecteur van de voorsteden, arch. Charles Vanderstraeten van 30.08.1840.

Aanvankelijk ‘Esplanade' en ‘Glacis de Waterloo' genoemd en later ‘Boulevard extérieur de Waterloo' (buiten-Waterloolaan) en buiten-Regentschapslaan. Sinds 1851 huidige naam, verwijzend naar Orde van het Gulden Vlies, in 1430 te Brugge opgericht door Filips de Goede, hertog van Bourgondië.


Oorspronkelijk onregelmatig terrein door natuurlijke omstandigheden, maar evenzeer door de zes- en zeventiende eeuwse vestingwerken met bastions. Tussen Naamse Poort en Louizapoort lagen twee bastions, het bastion du Roy (op de Stassartstraat en Ridderstraat) en het bastion van Sinte-Goedele (Kapitein Crespelstraat en Louizalaan). De resten van het eerste bastion, ‘un affreux monticule, la butte de la porte de Namur', werden pas in 1863 gesloopt (LE ROY, P., p. 246). Eind van de jaren 1850 werd de promenade beplant met bomen.

Oude straatbeeld met eclectische burger- en herenhuizen nu grotendeels verdwenen en vervangen door banale winkelgalerijen met kantoren en appartementen op verdiepingen, hotels en groot braakliggend terrein (zie lager). Ook bomenrijen van voormalige promonade dienden in de jaren 1950 te wijken voor het toenemend autoverkeer.


Oudste bebouwing lag in de buurt van de Louizalaan op het Bastion van Sinte-Goedele en betrof de landhuizen van de families Fortamps (zie nr. 30 tot 38) en Graux (gesloopt, zie nr. 40, 49a-50), beiden uit het begin van de 19^e eeuw.
De echte verstedelijking kwam er pas na de afschaffing van de octrooien (1860) met een bouwwoede rond 1860-1870 met voornamelijk neoclassicistische burgerwoningen en eclectische herenhuizen. Het oudste gebouw van de laan is echter de Karmelietenkerk (zie nr. 46-46a-47) uit 1861.


Mede door de nabijheid van het oude en nieuwe justitiepaleis en de nabijheid van de Louizalaan trok de laan voornamelijk de hoge burgerij en vrij beroepen aan. Voor het ontwerp van hun statige huizen deden ze beroep op architecten als Désiré Dekeyser (nr. 21, i.o.v. vanden Corput, 1864), (Félix?) Janlet (23 en 24, i.o.v. Brumant, 1861), Wynand Janssens (zie lager) en Henri Macquet. Enkel het herenhuis naar een ontwerp van die laatste architect heeft de evolutie van de laan min of meer doorstaan (zie nr. 22-22a).

Vanaf eeuwwisseling ontwikkelt het residentieel karakter van de laan zich meer naar een ontspanning- en winkelas, met een rijk theater- en cinemaleven.
Op Guldenvlieslaan nr. 4-5 en de Stassartstraat nr. 9-11 lag de Cinéma L'Avenue. In oorsprong twee burgerwoningen op doorlopende percelen met de Stassartstraat, uit tweede helft negentiende eeuw. Beiden samengevoegd en verbouwd tot cinema (nr. 4) en patisserie (nr. 5) n.o.v. arch. Paul Hamesse, 1911. Aanvankelijk Cinéma Select Pathé genoemd, later herhaaldelijk verbouwd en herdoopt in Select/Agora (arch. Michel Polak, 1930) en Cinéma Actual, (arch. Paul Stevens, 1935). Sinds 1953 Cinéma L'Avenue en toevoeging van tweede zaal op nr. 5 (Le Studio), waardoor eerste duplex-cinema ter wereld ontstond. Derde zaal, Le Club, in 1956 toegevoegd. Cinema L'Avenue bleef actief tot midden jaren 1990. Onder invloed van stijgende interesse in internettoepassingen, in 1997 aangepast tot Cyber-Théâtre met vergaderzaal, spektakelzalen, horeca,.. (arch. Olivier Bastin, Olivier Messiaen en Vincent Szpirer). Dit multifunctioneel complex sloot echter na enkele jaren de deuren.
Iets verder, op Guldenvlieslaan nr. 8 en de Stassartstraat nr. 13-15, lag Cinéma Capitole. Ontstaan in 1918 n.o.v. arch. Gaston Ide, herhaaldelijk verbouwd en uitgebreid, thans cinema UGC Toison d'Or.
Op nr. 17 en 18, achter een fraaie gevel in neo-Lodewijk XVI-stijl n.o.v. Wynand-Janssens, 1864, was Palais de Trocadéro gelegen, een halfcirkelvormige concertzaal/cinema n.o.v. Léon Janlet, 1914. Later herhaaldelijk verbouwd en herdoopt (vanaf 1925, Le Casino en vanaf 1930, l'Acropole), om in 1969 volledig te worden afgebroken en vervangen door huidige Guldenvliesgalerij (i.o.v. aannemer Fernand Gillion en n.o.v. arch. Pierre Pirenne) met winkels, burelen en bioscoopcomplex UGC Acropole.

Eind jaren 1930 worden de eerste appartementsgebouwen geïntroduceerd. Het fraaie geheel van arch. (Félix Janlet, 1861) op de hoek van de Riddersstraat zou daarvoor wijken (zie nr. 23 en 24). Tegelijk ziet men het bestaan patrimonium degraderen door de uitbreiding van het winkeloppervlak op de verdiepingen en het stelselmatig verhogen van de winkelpui.


Vanaf eind jaren 1960 worden in navolging van het succes van de Louizagalerij talrijke huizen gesloopt en vervangen door modernistische winkelgalerijen met appartementen en/of bureelruimte op de verdiepingen.
Recent (2002) werd het neoclassicistisch bouwblok tussen Riddersstraat (nr. 1 tot 19), Guldenvlieslaan (nr. 24A tot 29) en Lakenweversstraat (nr. 2 tot 14) voor de helft gesloopt voor de bouw van zogenaamde Heron Plaza. Sindsdien echter braakliggend.