Onderzoek en redactie
2016
Bekijk de weerhouden gebouwenDe Vilvoordsesteenweg is een lange verkeersas die op de westelijke oever van het Kanaal van Willebroek loopt. Hij begint aan het kruispunt van de Koninginnelaan en de Paleizenstraat over de Bruggen en loopt dan, voorbij de Albertstraat, onder de spoorwegbrug van de lijn Brussel-Gent. De steenweg boordt dan het Koninklijk Domein af, tot aan de Van Praetbrug, waar hij een rond kruispunt vormt. Hij splitst zich dan en vormt het beginpunt van de Van Praetlaan, die een bocht naar het noorden maakt; dan loopt hij door langs het kanaal, maar meer in het noorden, evenwijdig aan de Heembeekkaai. De steenweg loopt dan door op de oever, tot aan de Budabrug, waar hij een nieuwe bocht naar het westen maakt, vooraleer de grens met het Vlaamse Gewest over te steken en plaats te maken voor de Brusselsesteenweg, tot in Vilvoorde.
Oorspronkelijk was dit de Steenweg of de Weg van Brussel naar Vilvoorde, die in 1704 op de westelijke oever van het kanaal werd aangelegd. Hij heette toen ook Route de l’Etat de Bruxelles à Anvers [Steenweg van Brussel naar Mechelen], waar hij in het westen werd afgeboord door de loop van de Kleine Zenne. In 1856 werd de straat doorkruist door de nieuwe spoorlijn Dender-en-Waas, die Brussel met Gent verbond via een brug gebouwd ten noorden van de huidige Albertstraat. Dit kunstwerk werd rond 1900 vervangen door een nieuwe brug – waarvan nog overblijfselen bestaan – die in 1942-1946 op haar beurt door de huidige brug werd vervangen (zie notitie).
In de jaren 1900, in het kader van de aanleg van de haveninrichtingen van Brussel, werd het kanaal verbreed, werd de Kleine Zenne gedempt en werd de rooilijn van de hele Vilvoordsesteenweg herzien, net als die van de Van Praetlaan, voorbij de rotonde waarop de gelijknamige brug aansluit. Om de Sluis van de Drie Fonteinen in Vilvoorde te kunnen elimineren, werd het waterpeil van het kanaal met verscheidene meters verlaagd, wat nieuwe steunmuren vereiste voor de kaai die langs de steenweg liep. Deze muren moesten gedeeltelijk worden hersteld na bombardementen tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Voor en achter de Van Praetbrug, en op de Heembeekkaai, bestaan nog altijd de steunmuren in hardsteen en witte parementsteen die hoorden bij de oude brug die werd ontworpen door ingenieur Jules Zone in 1897 en gebouwd in 1904. Het ging om een draaibrug met een metalen structuur op een brugpijler die de oostelijke oever raakte. De steunmuren hebben een gebogen vlak dat ze verbond met het landhoofd van de oorspronkelijke brug. De schuine steunmuren worden bekroond door een hoofdgestel met architraaf met rustica en een boogfries, onderbroken door steunberen. De balustrade die ze bekroonde, is slechts gedeeltelijk bewaard. Stroomopwaarts is in de muur een trap ingewerkt die parallel loopt met het kanaal en naar de kaai leidt. Stroomafwaarts loopt de muur langs het terrein van de Bruxelles Royal Yacht Club (zie nr.3), waarop een tunnel uitgeeft die naar het Koninklijk Domein leidde. De ingang van deze tunnel, onder een rondboog versierd met het monogram van Leopold II, is bewaard gebleven; hij bevat thans een transformatorhuisje. De Van Praetbrug, die aan het begin van de Tweede Wereldoorlog beschadigd raakte, werd vervangen door een voorlopige vaste brug, die op haar beurt plaats moest maken voor een nieuw kunstwerk in gewapend beton, gebouwd in 1954-1957.
Oorspronkelijk had Leopold II het Koninklijk Domein met smeedijzeren hekken laten omheinen, maar die werden in 1956 door een bakstenen muur vervangen. Aan de kant van het kanaal wordt de kaai afgeboord door een buisreling waarvan het model tot de jaren 1900 teruggaat.
Bronnen
Publicaties en studies
CULOT, M. [o.l.v.], Bruxelles Hors Pentagone. Inventaire visuel de l'architecture industrielle à Bruxelles, AAM, Brussel, 1980, fiche 8.
VALCKE, S., “Ponts métalliques sur le canal au nord de Brussel”, Thema & Collecta, 5, ICOMOS Wallonie-Bruxelles, 2016, pp. 58-65.
VAN NIEUWENHUYSEN, P., Toponymie van Laken (doctoraatsverhandeling in de Germaanse Filologie), UCL, Louvain-la-Neuve, 1998, p. 1855.
Tijdschriften
“Bruxelles: un canal, des usines et des hommes”, Les Cahiers de la Fonderie, 1, 1986, p. 27.
VAN DER ELST, W., “Vilvoordsesteenweg”, Laca Tijdingen, jaargang 24, 2, april-juni 2013, pp. 33-36.