Onderzoek en redactie
2019
Bekijk de weerhouden gebouwenDe Clemenceaulaan verbindt het Baraplein met de Bergensesteenweg, waarachter ze wordt verlengd door de Ropsy Chaudronstraat. Ze kruist de Brogniezstraat en de Kliniekstraat.
De laan werd rond 1865 aangelegd volgens het algemeen rooilijnenplan van de nieuw aan te leggen straten nabij het Zuidstation dat wegeninspecteur Victor Besme in 1863 opstelde. Ze heette toen Pruisenstraat en verbond de Bergensesteenweg met Zuidlaan (de huidige Hallepoortlaan). Ze kruiste de Zenne, die de grens met Sint-Gillis vormde, ter hoogte van het toekomstige Baraplein, en liep dan langs de hoofdgevel van het Zuidstation en het ertegenover liggende Grondwetplein, tot aan de Zuidlaan. Tijdens de gemeenteraadszitting van 30.03.1874 werd het Anderlechtse gedeelte van de laan omgedoopt tot Duitslandstraat.
Vanaf 1866 werd een verlenging van de Duitslandstraat voorbij de Bergensesteenweg gepland volgens het Plan d’ensemble pour l’extension et l’embellissement de l’Agglomération bruxelloise van Victor Besme. Het ontwerp werd uiteindelijk uitgevoerd bij K.B. van 22.05.1888, in het kader van de bouw van het slachthuizencomplex (zie Ropsy Chaudronstraat nr. 24). De verlenging, aanvankelijk Verlengde Duitslandstraat genoemd, werd omstreeks 1896 een volwaardig deel van de Duitslandstraat. De nummering van de gebouwen van de oorspronkelijke straat werd toen ook omgekeerd: de straat begon niet langer aan de Bergensesteenweg maar aan het Baraplein en eindigde aan de Nijverheidskaai, en de pare en onpare zijde werden omgewisseld. In 1918 werd de oude Verlengde Duitslandstraat omgedoopt tot Ropsy Chaudronstraat, terwijl de oorspronkelijke Duitslandstraat de Clemenceaulaan werd, vernoemd naar de Franse staatsman Georges Clemenceau (1841-1929); op grondgebied Sint-Gillis werd het straatdeel dat Pruisenstraat was gebleven tot Argonnestraat omgedoopt.
De huidige Clemenceaulaan werd vanaf 1865 en tot ongeveer 1890 bebouwd met woningen overwegend in neoclassicistische stijl en, voor de huizen uit de tweede periode, soms in eclectische stijl. Vermelden we daaronder nr. 96 (1871), 101 en 103 (1883) of nog 10 (1875), dat in 1934 van een bow-window werd voorzien (ingenieur J. Janssen). Verscheidene huizen werden als geheel ontworpen, zoals dat van twintig huizen dat een groot deel van het tweede straatdeel aan pare zijde inneemt (zie nr. 45, 61 tot 65 en 79, 81). Vermelden we, ertegenover, nr. 48, ontworpen in 1869 als geheel met nr. 44 tot 52 maar wellicht in de jaren 1900 opnieuw betegeld; het balkon is versierd met een keramiekpaneel met een medaillon met vrouwenhoofd.
Sommige huizen werden onmiddellijk of op latere datum voorzien van een commerciële benedenverdieping. Dat was het geval voor nr. 95 en 97 (1875), waarvan de benedenverdieping thans is gewijzigd, of nr. 28, ontworpen als geheel met nr. 30 (1877), waar zich vroeger het door arcades verlichte café À la Cour d’Allemagne bevond. Tal van woningen werden ontworpen met een achtergebouw gebruikt als atelier of magazijn. Vermelden we, op nr. 90, een imposant herenhuis, wellicht in 1867 ontworpen voor een stoffenfabrikant, waarvan de grote tuin, die op de Sergeant De Bruynestraat uitgaf, tot net na de Eerste Wereldoorlog bewaard bleef. Het gehele perceel is thans bebouwd. Op de hoek met de Bergensesteenweg, aan pare zijde, bevond zich herberg La Tête de Mouton, die tot de 18e eeuw terugging en rond 1910 werd gesloopt.
Bronnen
Archieven
GAA/DS Registre des rues [Stratenregister].
GAA/DS 10: 993 (17.06.1875), 26811 (11.12.1934); 28, 30: 1388 (19.04.1877); 44 tot 52: 156 (18.10.1869); 90: 572 (10.07.1867); 95, 97: 995 (17.06.1875); 96: 334 (01.12.1871); 101, 103: 2709 (07.04.1883).
SAB/Fonds des rues 3-5 (1874).
Publicaties en studies
VAN AUDENHOVE, J., Les rues d’Anderlecht, Herdenking van de twintigste verjaardag van de oprichting van Anderlechtensia, C.A.F.H.A, 1995, pp. 15-16, 76-77, 210, 236.
Tijdschriften
Almanachs du Commerce et de l’Industrie, “Allemagne (rue d’)”, 1895, 1897, 1900.
Almanach du Commerce et de l’Industrie, “Prusse (rue de)”, 1868.
Kaarten / plannen
Plan de Bruxelles et environs, Etablissement Géographique Ph. Vandermaelen, ca. 1865.
BESME, V., Plan d’ensemble pour l’extension et l’embellissement de l’Agglomération bruxelloise, 1866.
ROSSCHAERT, J., Projet d’un nouveau quartier à Cureghem avec bassin pour bains publics, 01.05.1877.
Bruxelles et ses environs, Militair Cartografisch Instituut, 1881.
Bruxelles et ses environs, Militair Cartografisch Instituut, 1893.