Onderzoek en redactie
1997-2004
Bekijk de weerhouden gebouwen
Oudste gedeelte van Betlehemplein naar Sint-Gilliskerkstraat, aangelegd volgens rooilijnenplan van 07.01.1863 en geopend in 1872. Verlengd tot Waterloosesteenweg – sindsdien sprak men van verlengde Vanderschrickstraat – volgens rooilijnenplan van 17.04.1898, dat eveneens het tracé van de loodrecht kruisende Jean Voldersstraat bepaalt.
Gelegen binnen de oudste kern van de gemeente, eiste de verfraaiing en sanering van de toentertijd verloederde wijk zware onteigeningskosten.
Genoemd naar befaamde familie van Sint-Gillis. De Vanderschricks (of Van der Schrick) waren grondeigenaars en politici. Égide Vanderschrick was burgemeester van Sint-Gillis (1825-1840), zijn zoon Jean – naar wie de straat mogelijk verwijst – was eveneens burgemeester (1840-1860), net als zijn kleinzoon Fernand (1896-1899). Onder hun bestuur onderging de gemeente drastische stedenbouwkundige veranderingen. De familie bezat in deze straat meerdere gronden, die ze liet bebouwen door architect-aannemer Jean-Baptiste Carsoel (nr. 66, 68, 70, 72, 74). Zij was tevens eigenaar van een distilleerderij-azijnstokerij (zie nr. 83, 85).
Huidig straatbeeld kan in twee afzonderlijk entiteiten worden opgesplitst. Het oudste en langste gedeelte, bebouwd tijdens jaren 1870 met voornamelijk gevels in neoclassicistische stijl, maar grotendeels tussen 1940 en 1960 met briketten bekleed. Aan onpare zijde van jongste gedeelte, opmerkelijk art-nouveau-ensemble bestaande uit veertien huizen n.o.v. arch. Ernest Blerot, gebouwd tussen 1900 en 1902 (zie nr. 1 tot 25, Jean Voldersstraat nr. 42-46, 48 en Waterloosesteenweg nr. 13, 15); aan pare zijde eerder eclectische huizen.
Restanten van industrieel verleden, onder meer fabriek voor kinderauto's André (nr. 27), nu omgevormd tot winkel voor babyartikelen, distilleerderij Vanderschrick (nr. 83, 85) en voormalige bieropslagplaats (nr. 107).
Niet geselecteerde nr.: 6: huis met neoclassicistische inslag n.o.v. arch. Hubert De Kock, 1901; 28, 30, 32 en Sint-Gilliskerkstraat nr. 36: ensemble van vier huizen met neoclassicistische inslag n.o.v. arch. Jean Maelschalck, 1901, handelsruimte, nr. 32 en Sint-Gilliskerkstraat nr. 36 met briketten bekleed; 29-31: opbrengsthuis in eclectische stijl n.o.v. arch. Pierre De Gieter, 1910, huidige winkelpui, 1970; 34, 36: ensemble van twee huizen, oorspronkelijk in neoclassicistische stijl, 1874, met briketten bekleed; 38: huis oorspronkelijk in neoclassicistische stijl, 1874, balkon en winkelpui toegevoegd (1900), mansardedak (1928) en met briketten bekleed; 40: huis oorspronkelijk in neoclassicistische stijl, 1874, winkelpui (1906) en met briketten bekleed; 42: huis oorspronkelijk in neoclassicistische stijl, 1874 (volgens De Keyser, G., 1996), met briketten bekleed; 43 tot 63: ensemble van elf huizen in neoclassicistische stijl, i.o.v. M. Van Riet, samen tussen 1869 en 1874 gebouwd met huizen in Andennestraat, bewaarde winkelpui op nr. 43, 53, 57 (1884), 59 en 61, op nr. 53 art-decopui (arch. Léon Suys, 1934) met fraai glasraam met geometrische motieven; alle gevels, nr. 57 uitgezonderd, met briketten bekleed (nr. 45 in 1949 en nr. 55 in 1970); hoekhuizen nu gecementeerd; 44: huis in neoclassicistische stijl, 1874, maar met briketten bekleed; 46-46a: groot huis in neoclassicistische stijl, 1874, maar benedenverdieping zeker in 1932 en waarschijnlijk later verbouwd en oorspronkelijke dakkapellen verwijderd; 48: huis in neoclassicistische stijl, gebouwd in ensemble met Praagstraat nr. 1-1a, 3, 1877; 50: huis in neoclassicistische stijl, 1872, garage (1984); 52, 54: ensemble van twee huizen, 1878, enkel nr. 52 met oorspronkelijk in neoclassicistische stijl ondanks verhoging (1936), nr. 54 eveneens verhoogd (1966), maar opnieuw bekleed; 56, 58, 60: ensemble van drie huizen in neoclassicistische stijl volgens repeterend schema, 1873, op nr. 69 nieuw uitstalraam (1952) en nieuwe gevelbekleding, net als op nr. 58 en waarschijnlijk van dezelfde datum; 63a en Andennestraat nr. 31: hoekgebouw met neoclassicistische inslag, benedenverdieping verbouwd; 64: huis in neoclassicistische stijl n.o.v. arch. Jean-Baptiste Carsoel, 1866, verhoogd (1937) en later herbekleed; 66: huis in neoclassicistische stijl, 1865, met achterhuis in neoclassicistische stijl, maar meermaals verbouwd en straatgevel met briketten bekleed; 67 tot 75: ensemble van vijf huizen oorspronkelijk in neoclassicistische stijl, 1866, maar enkel nr. 75 in oorspronkelijke staat ondanks toegevoegde vensters in hoofdgestel (1924), nr. 67 en 69 samengevoegd en gemoderniseerd (1973), nr. 71 verbouwd tot opbrengsthuis (1931) en gevel aangepast (1963), en nr. 73 met briketten bekleed; 68: huis oorspronkelijk in neoclassicistische stijl n.o.v. arch. Jean-Baptiste Carsoel, 1866, maar verhoogd (1933) en met briketten bekleed; 72, 74: ensemble van twee huizen met neoclassicistische inslag n.o.v. arch. J.B. Hoton, 1868, nr. 72 verhoogd en met briketten bekleed, lijstwerk op nr. 74 verwijderd, doch bewaard centraal gewelfd balkon met balusters; 76: op hoek met F. Gailliardstraat, groot gebouw in neoclassicistische stijl, 1872, verhoogd (1929); 77: huis in neoclassicistische stijl, 1872; 79: huis oorspronkelijk in neoclassicistische stijl, 1872, met briketten bekleed, verhoogd (1929 en 1936) en handelsruimte sinds 1962; 80: huis, 1896, met briketten bekleed (1953); 81: huis in neoclassicistische stijl, 1872; 82: huis in neoclassicistische stijl, 1869, verhoogd (1938); 86: huis in neoclassicistische stijl, 1897, uitstalraam (1924); 87: oorspronkelijk vier huizen in neoclassicistische stijl, met briketten bekleed en samengevoegd door gemeenschappelijke handelsruimte (1963) n.a.v. bouw van opslagruimte aan achterkant perceel; 88: klein huis in neoclassicistische stijl, 1894; 90: zie nr. 92; 96: zie nr. 94; 97, 99: ensemble van twee huizen in neoclassicistische stijl n.o.v. arch. Édouard Parys, 1873, verhoogd (respectievelijk 1908 en 1940) en stucwerk op nr. 99 verwijderd; 98: huis in neoclassicistische stijl, 1874, verhoogd (1928) en later met briketten bekleed, bewaarde luikkasten op benedenverdieping; 100: huis in neoclassicistische stijl, 1874, dakkapellen (1914); 101: huis in eclectische stijl met polychroom parement, 1888, met achtergebouw van 1891, maar meermaals uitgebreid; 102, 104: twee huizen in neoclassicistische stijl, 1873 (volgens De Keyser, G., 1996), allebei verhoogd, nr. 102 waarschijnlijk in jaren 1960 opnieuw bekleed, nr. 104 voorzien van garage; 105: huis oorspronkelijk in neoclassicistische stijl, 1873, verhoogd (1928) en met briketten bekleed; 109: huis oorspronkelijk in neoclassicistische stijl n.o.v. arch. Jean-Baptiste Carsoel, 1867, verhoogd (1956) en met briketten bekleed; 111-111a: oorspronkelijk biermagazijn, 1872, verbouwd tot woning en met briketten bekleed (1955), mansardedak (1990); 119: huis in neoclassicistische stijl waarschijnlijk n.o.v. metser Duhousse, 1873, later met briketten bekleed; 121: huis in neoclassicistische stijl, 1874, met briketten bekleed (1953) en verhoogd (1963); 123: hoekhuis, samen gebouwd met Vorstsesteenweg nr. 124, 1876, verhoogd (1947) en met briketten bekleed.
Gelegen binnen de oudste kern van de gemeente, eiste de verfraaiing en sanering van de toentertijd verloederde wijk zware onteigeningskosten.
Genoemd naar befaamde familie van Sint-Gillis. De Vanderschricks (of Van der Schrick) waren grondeigenaars en politici. Égide Vanderschrick was burgemeester van Sint-Gillis (1825-1840), zijn zoon Jean – naar wie de straat mogelijk verwijst – was eveneens burgemeester (1840-1860), net als zijn kleinzoon Fernand (1896-1899). Onder hun bestuur onderging de gemeente drastische stedenbouwkundige veranderingen. De familie bezat in deze straat meerdere gronden, die ze liet bebouwen door architect-aannemer Jean-Baptiste Carsoel (nr. 66, 68, 70, 72, 74). Zij was tevens eigenaar van een distilleerderij-azijnstokerij (zie nr. 83, 85).
Huidig straatbeeld kan in twee afzonderlijk entiteiten worden opgesplitst. Het oudste en langste gedeelte, bebouwd tijdens jaren 1870 met voornamelijk gevels in neoclassicistische stijl, maar grotendeels tussen 1940 en 1960 met briketten bekleed. Aan onpare zijde van jongste gedeelte, opmerkelijk art-nouveau-ensemble bestaande uit veertien huizen n.o.v. arch. Ernest Blerot, gebouwd tussen 1900 en 1902 (zie nr. 1 tot 25, Jean Voldersstraat nr. 42-46, 48 en Waterloosesteenweg nr. 13, 15); aan pare zijde eerder eclectische huizen.
Restanten van industrieel verleden, onder meer fabriek voor kinderauto's André (nr. 27), nu omgevormd tot winkel voor babyartikelen, distilleerderij Vanderschrick (nr. 83, 85) en voormalige bieropslagplaats (nr. 107).
Niet geselecteerde nr.: 6: huis met neoclassicistische inslag n.o.v. arch. Hubert De Kock, 1901; 28, 30, 32 en Sint-Gilliskerkstraat nr. 36: ensemble van vier huizen met neoclassicistische inslag n.o.v. arch. Jean Maelschalck, 1901, handelsruimte, nr. 32 en Sint-Gilliskerkstraat nr. 36 met briketten bekleed; 29-31: opbrengsthuis in eclectische stijl n.o.v. arch. Pierre De Gieter, 1910, huidige winkelpui, 1970; 34, 36: ensemble van twee huizen, oorspronkelijk in neoclassicistische stijl, 1874, met briketten bekleed; 38: huis oorspronkelijk in neoclassicistische stijl, 1874, balkon en winkelpui toegevoegd (1900), mansardedak (1928) en met briketten bekleed; 40: huis oorspronkelijk in neoclassicistische stijl, 1874, winkelpui (1906) en met briketten bekleed; 42: huis oorspronkelijk in neoclassicistische stijl, 1874 (volgens De Keyser, G., 1996), met briketten bekleed; 43 tot 63: ensemble van elf huizen in neoclassicistische stijl, i.o.v. M. Van Riet, samen tussen 1869 en 1874 gebouwd met huizen in Andennestraat, bewaarde winkelpui op nr. 43, 53, 57 (1884), 59 en 61, op nr. 53 art-decopui (arch. Léon Suys, 1934) met fraai glasraam met geometrische motieven; alle gevels, nr. 57 uitgezonderd, met briketten bekleed (nr. 45 in 1949 en nr. 55 in 1970); hoekhuizen nu gecementeerd; 44: huis in neoclassicistische stijl, 1874, maar met briketten bekleed; 46-46a: groot huis in neoclassicistische stijl, 1874, maar benedenverdieping zeker in 1932 en waarschijnlijk later verbouwd en oorspronkelijke dakkapellen verwijderd; 48: huis in neoclassicistische stijl, gebouwd in ensemble met Praagstraat nr. 1-1a, 3, 1877; 50: huis in neoclassicistische stijl, 1872, garage (1984); 52, 54: ensemble van twee huizen, 1878, enkel nr. 52 met oorspronkelijk in neoclassicistische stijl ondanks verhoging (1936), nr. 54 eveneens verhoogd (1966), maar opnieuw bekleed; 56, 58, 60: ensemble van drie huizen in neoclassicistische stijl volgens repeterend schema, 1873, op nr. 69 nieuw uitstalraam (1952) en nieuwe gevelbekleding, net als op nr. 58 en waarschijnlijk van dezelfde datum; 63a en Andennestraat nr. 31: hoekgebouw met neoclassicistische inslag, benedenverdieping verbouwd; 64: huis in neoclassicistische stijl n.o.v. arch. Jean-Baptiste Carsoel, 1866, verhoogd (1937) en later herbekleed; 66: huis in neoclassicistische stijl, 1865, met achterhuis in neoclassicistische stijl, maar meermaals verbouwd en straatgevel met briketten bekleed; 67 tot 75: ensemble van vijf huizen oorspronkelijk in neoclassicistische stijl, 1866, maar enkel nr. 75 in oorspronkelijke staat ondanks toegevoegde vensters in hoofdgestel (1924), nr. 67 en 69 samengevoegd en gemoderniseerd (1973), nr. 71 verbouwd tot opbrengsthuis (1931) en gevel aangepast (1963), en nr. 73 met briketten bekleed; 68: huis oorspronkelijk in neoclassicistische stijl n.o.v. arch. Jean-Baptiste Carsoel, 1866, maar verhoogd (1933) en met briketten bekleed; 72, 74: ensemble van twee huizen met neoclassicistische inslag n.o.v. arch. J.B. Hoton, 1868, nr. 72 verhoogd en met briketten bekleed, lijstwerk op nr. 74 verwijderd, doch bewaard centraal gewelfd balkon met balusters; 76: op hoek met F. Gailliardstraat, groot gebouw in neoclassicistische stijl, 1872, verhoogd (1929); 77: huis in neoclassicistische stijl, 1872; 79: huis oorspronkelijk in neoclassicistische stijl, 1872, met briketten bekleed, verhoogd (1929 en 1936) en handelsruimte sinds 1962; 80: huis, 1896, met briketten bekleed (1953); 81: huis in neoclassicistische stijl, 1872; 82: huis in neoclassicistische stijl, 1869, verhoogd (1938); 86: huis in neoclassicistische stijl, 1897, uitstalraam (1924); 87: oorspronkelijk vier huizen in neoclassicistische stijl, met briketten bekleed en samengevoegd door gemeenschappelijke handelsruimte (1963) n.a.v. bouw van opslagruimte aan achterkant perceel; 88: klein huis in neoclassicistische stijl, 1894; 90: zie nr. 92; 96: zie nr. 94; 97, 99: ensemble van twee huizen in neoclassicistische stijl n.o.v. arch. Édouard Parys, 1873, verhoogd (respectievelijk 1908 en 1940) en stucwerk op nr. 99 verwijderd; 98: huis in neoclassicistische stijl, 1874, verhoogd (1928) en later met briketten bekleed, bewaarde luikkasten op benedenverdieping; 100: huis in neoclassicistische stijl, 1874, dakkapellen (1914); 101: huis in eclectische stijl met polychroom parement, 1888, met achtergebouw van 1891, maar meermaals uitgebreid; 102, 104: twee huizen in neoclassicistische stijl, 1873 (volgens De Keyser, G., 1996), allebei verhoogd, nr. 102 waarschijnlijk in jaren 1960 opnieuw bekleed, nr. 104 voorzien van garage; 105: huis oorspronkelijk in neoclassicistische stijl, 1873, verhoogd (1928) en met briketten bekleed; 109: huis oorspronkelijk in neoclassicistische stijl n.o.v. arch. Jean-Baptiste Carsoel, 1867, verhoogd (1956) en met briketten bekleed; 111-111a: oorspronkelijk biermagazijn, 1872, verbouwd tot woning en met briketten bekleed (1955), mansardedak (1990); 119: huis in neoclassicistische stijl waarschijnlijk n.o.v. metser Duhousse, 1873, later met briketten bekleed; 121: huis in neoclassicistische stijl, 1874, met briketten bekleed (1953) en verhoogd (1963); 123: hoekhuis, samen gebouwd met Vorstsesteenweg nr. 124, 1876, verhoogd (1947) en met briketten bekleed.
Bronnen
Archieven
GASG/DS 6: 2351 (1901); 28, 30, 32: 211 (1901); 29-31: 122 (1910), 29 (1970); 34, 36: 2415 (1874); 38: 2748 (1874), 2177 (1900), 344 (1928); 40: 2936 (1874), 326 (1906); 43: 1951 (1873); 44: 2610 (1874); 45: 1187 (1871), 82 (1949); 46-46a: 2479 (1874), 210 (1932); 47, 49: 8156 (1871); 48: zie Praagstraat nr. 1-1a, 3: 4334 (1877); 50: 1763 (1872), 233 (1984); 51, 53: 7687 (1870); 52, 54: 5022 (1878); 52: 142 (1936); 53: 43 (1934); 54: 56 (1966); 55, 57: 7478 (1869); 55: 66 (1970); 56, 58, 60: 2024 (1873), 167 (1952); 57: 522 (1884); 59, 61: zie Andennestraat nr. 26-26a: 313 (1869); 64: 538 (1866), 300 (1937); 66: 4562 (1865); 67 tot 75: 531 (1866); 67-69: 110 (1973); 68: 537 (1866), 229 (1933), 44 (1960); 71: 22 (1931), 17 (1963); 75: 275 (1924); 72, 74: 6878 (1868); 76: 1800 (1872), 487 (1929); 77: 1725 (1872); 79: 1681 (1872), 397 (1929), 235 (1936), 39 (1962); 80: 541 (1896), 88 (1953); 81: 1682 (1872); 82: 375 (1869), 120 (1938); 86: 990 (1897), 173 (1924); 87 tot 93: 1706 (1872), 96 (1963); 88: 3556 (1894); 97: 1919 (1873), 338 (1908); 98: 2676 (1874), 403 (1928); 99: 46 (1940); 100: 2531 (1874), 3372 (1914); 101: 1928 (1888), 1727 (1891); 105: 1878 (1873), 41 (1928); 109: 607 (1867), 176 (1956); 111-111a: 1759 (1872), 53 (1955), 167 (1990); 119: 2069 (1873); 121: 2239 (1874), 57 (1953), 30 (1963); 123: 61 (1947), zie Vorstsesteenweg nr. 124: 3460 (1876).
Verzameling postkaarten Dexia Bank.
Publicaties en studies
Eylenbosch, A., et al., 1989, pp. 287-288.
Inventaire visuel de l'architecture industrielle à Bruxelles, Etterbeek, Archives d'Architecture Moderne, Brussel, 1980-1982, 1980-1982, fiche 57.
Mommens, G., 1905, pp. 8-10.
GASG/DS 6: 2351 (1901); 28, 30, 32: 211 (1901); 29-31: 122 (1910), 29 (1970); 34, 36: 2415 (1874); 38: 2748 (1874), 2177 (1900), 344 (1928); 40: 2936 (1874), 326 (1906); 43: 1951 (1873); 44: 2610 (1874); 45: 1187 (1871), 82 (1949); 46-46a: 2479 (1874), 210 (1932); 47, 49: 8156 (1871); 48: zie Praagstraat nr. 1-1a, 3: 4334 (1877); 50: 1763 (1872), 233 (1984); 51, 53: 7687 (1870); 52, 54: 5022 (1878); 52: 142 (1936); 53: 43 (1934); 54: 56 (1966); 55, 57: 7478 (1869); 55: 66 (1970); 56, 58, 60: 2024 (1873), 167 (1952); 57: 522 (1884); 59, 61: zie Andennestraat nr. 26-26a: 313 (1869); 64: 538 (1866), 300 (1937); 66: 4562 (1865); 67 tot 75: 531 (1866); 67-69: 110 (1973); 68: 537 (1866), 229 (1933), 44 (1960); 71: 22 (1931), 17 (1963); 75: 275 (1924); 72, 74: 6878 (1868); 76: 1800 (1872), 487 (1929); 77: 1725 (1872); 79: 1681 (1872), 397 (1929), 235 (1936), 39 (1962); 80: 541 (1896), 88 (1953); 81: 1682 (1872); 82: 375 (1869), 120 (1938); 86: 990 (1897), 173 (1924); 87 tot 93: 1706 (1872), 96 (1963); 88: 3556 (1894); 97: 1919 (1873), 338 (1908); 98: 2676 (1874), 403 (1928); 99: 46 (1940); 100: 2531 (1874), 3372 (1914); 101: 1928 (1888), 1727 (1891); 105: 1878 (1873), 41 (1928); 109: 607 (1867), 176 (1956); 111-111a: 1759 (1872), 53 (1955), 167 (1990); 119: 2069 (1873); 121: 2239 (1874), 57 (1953), 30 (1963); 123: 61 (1947), zie Vorstsesteenweg nr. 124: 3460 (1876).
Verzameling postkaarten Dexia Bank.
Publicaties en studies
Eylenbosch, A., et al., 1989, pp. 287-288.
Inventaire visuel de l'architecture industrielle à Bruxelles, Etterbeek, Archives d'Architecture Moderne, Brussel, 1980-1982, 1980-1982, fiche 57.
Mommens, G., 1905, pp. 8-10.