Vilain XIIII-straat

 

Bekijk de weerhouden gebouwenRechtlijnige, hellende straat van de Louizalaan naar de Generaal de Gaullellaan. Ze wordt doorkruist door de Dalstraat en de Meerstraat. Ze ligt op de westelijke oever van de vijvers van Elsene, deels op het grondgebied van Elsene (nr. 1 tot 19 en nr. 20 tot 34), deels op dat van Brussel Uitbreiding Zuid.

Ze werd aangelegd in het kader van het Plan d'expropriation par zones pour l'aménagement des abords des étangs et pour l'ouverture de plusieurs rues aboutissant à l'avenue Louise, à la chaussée de Boondael, à la place Sainte-Croix et à l'ancienne abbaye de la Cambre dat werd goedgekeurd bij K.B. van 22.08.1873 (opgesteld door inspecteur der wegen van de buitenwijken van Brussel Victor Besme en directeur van Openbare Werken van Elsene Louis Coenraets). De aanleg van de wegen en de vijvers werd uitgevoerd door de Société de l'Avenue Louise – eigenaar van de terreinen beneden de rotonde van de Louizalaan –, en dit volgens een akkoord met de stad Brussel en de gemeente Elsene, die sinds 1871 de meeste van deze gronden in hun bezit hadden.

De straat kreeg haar naam op de gemeenteraad van Brussel van 23.11.1879. Hij refereert aan graaf Charles Vilain XIIII (1803-1878), lid van het Nationaal Congres, voorzitter van de Kamer van Volksvertegenwoordigers, minister van Buitenlandse Zaken en later minister van Staat. Er zijn talrijke hypothesen geformuleerd over de oorsprong van het getal XIIII. Een daarvan zou de gelijkenis kunnen zijn met het woord veertien en verdien (dienen), wat aansluit bij het devies van talrijke adellijke families.



Op het grondgebied van Elsene, tussen de Generaal de Gaullelaan en de Dalstraat, is de oorspronkelijke architectuur bewaard. Deze bestaat uit burgerwoningen gebouwd tussen 1887-1888 (pare kant) en in het begin van de jaren 1900 (onpare kant).
Aan pare kant bevindt zich een opmerkelijke huizenrij in eclectische stijl met elementen in art nouveau (zie nr. 5 tot nr. 13). Sommige daarvan werden ontworpen door befaamde architecten, zoals Franz Tilley (zie nr. 7), Léon Delune (nr. 15, van 1893: gevel beschadigd tijdens Tweede Wereldoorlog en in 1946 heropgebouwd door architect Jean van Halle) en Ernest Blérot die twee aanpalende huizen ontwierp (zie nr. 9, 11). De voormalige eigen woning met aanpalend atelier (1901–1908) van Blérot bevond zich vlakbij, op de hoek van de Generaal de Gaullelaan. Dit opmerkelijke huis in art nouveau wordt algemeen beschouwd als het meest symbolische werk van de architect. Het werd in 1960 helaas gesloopt.



Op de hoek met de Dalstraat stond vroeger een herenhuis in art nouveau dat in 1903 was ontworpen door architect Ernest Delune, broer van Léon. Dit huis is slechts gedeeltelijk bewaard, want in 1932 werd het verbouwd tot appartementsgebouw (zie nr. 17A). De burgerwoning ontworpen door architect Ernest Blérot (1903-1904), op de hoek daartegenover onderging in 1934 hetzelfde lot (architect G. Quertainmont) (zie Vilain XIIII-straat nr. 22, op het grondgebied van Brussel Uitbreiding Zuid).



Aan pare kant begint de straat met een gebouw in Beaux-Artsstijl (zie nr. 2-4), dat vroeger werd bewoond door Émile Vandervelde (1866-1938), een van de belangrijke figuren van het Belgische socialisme.
Het appartementsgebouw dat in 1972 op het nr. 14 werd gebouwd naar de plannen van architect Jacques Cuisinier, doorbreekt door zijn volume en modernistische stijl de homogeniteit van de oude bebouwing.