Graystraat

 

Bekijk de weerhouden gebouwenVan het Jourdanplein naar de Zwanenstraat in Elsene. Haar tracé is rechtlijnig tot aan het viaduct van de Kroonlaan en vervolgens gebogen. Alleen de nr. 81 tot 239 en 126 tot 312 bevinden zich op het grondgebied van Elsene. Op Elsene komen de Snoekstraat, de Wayenbergstraat, de Zwemkunststraat en de Tweebruggenstraat er op uit, dan loopt ze door onder de spoorweg en kruist vervolgens de de Kerckxstraat, de Wérystraat, de Giststraat, de Maria-Hendrikastraat, de Spiraalbuisstraat, de Dillensstraat en de Damstraat.

Oorspronkelijk was de Graystraat slechts een pad van 1,65 m breed langs de Maalbeek – sinds 1873 overwelfd – vertrekkend in de Damstraat. Het was toen het verlengde van deze straat in de richting van Etterbeek en had ook haar naam (Damstraet).
Het tracé werd goedgekeurd bij K.B. van 26.05.1857, op het grondgebied van Etterbeek onder de naam van Elsensesteenweg. Na de overwelving van de Maalbeek (die toen het hoofdriool werd van Laag-Elsene), werd de Graystraat vaak overstroomd. Om hieraan te verhelpen werd de doorsnede van het riool meerdere keren vergroot en werd een onweerbekken gegraven onder het Flageyplein. Niettemin hebben de buurtbewoners ook thans nog last van overstromingen van de Maalbeek.
In de jaren 1930 verloor de straat zijn laatste gedeelte, gelegen tussen de Dillensstraat en het Eugène Flageyplein, dat dan Zwanenstraat werd genoemd.


De straat werd korte tijd officieus Vandersmissensteenweg genoemd, naar de minister van Openbare Werken die weigerde het tracé van de straat te veranderen, ondanks de vraag van de lokale overheid.
Sinds 1864 is de straat genoemd naar de Brit Thomas Gray, die in Etterbeek woonde en in 1821 een petitie richtte aan Willem I, koning van Nederland, om de aanleg te vragen van een spoorlijn tussen Brussel en Charleroi. Hij argumenteerde dat dit transportmiddel superieur was aan transport langs het water. Gray had voordien Observations sur un chemin de fer à travers l'Europe geschreven. Zijn visionaire projecten werden nooit erkend: Thomas Gray stierf in armoede en vergetelheid.

De straat werd overwegend bebouwd tussen 1864 en 1915. In 1900 was alleen de onpare kant tussen het Flageyplein en de brug van de Kroonlaan, bebouwd. Het betrof arbeiderswoningen zoals de nr. 201 tot 209, in 1884-1886 gebouwd door Ferdinand Met den Ancxt. Deze wilde een volledige arbeiderscité in vierkante vorm bouwen, maar daarvan werd uiteindelijk alleen het gedeelte aan de straat uitgevoerd. De pare kant werd vanaf 1905 bebouwd met bescheiden huizen in eclectische stijl, soms met handelsruimte op de benedenverdieping (zie de huizenrij op de nr. 208 tot 220). Een andere reeks arbeiderswoningen werd in 1915 gebouwd op de nr. 180 tot 198. Het huizenblok werd in 2005 volledig heringericht. Thans zijn alleen nog de gevels van deze huizen bewaard.