Onderzoek en redactie
2018
Bekijk de weerhouden gebouwenDe Heizelstraat is een bochtige verkeersader die het Sint-Lambertusplein verbindt met de Houba de Strooperlaan, ter hoogte van het uiteinde van Reper-Vrevenstraat. Ze kruist de Spreeuwstraat.
De straat vindt haar oorsprong in een langere verkeersader die al voorkwam op de kaart van Ferraris uit 1777 en die begon aan de Meisesesteenweg (de huidige Meiseselaan), in de omgeving van de Dikke Linde; ze liep dan langs de gehuchten Heizel en Ossegem, tot aan Jette, waarbij ze het laatste deel van de huidige Théophile De Baisieuxstraat volgde. Van haar tracé op grondgebied Laken werd de zuidelijke rooilijn herzien bij K.B. van 18.02.1899, en de noordelijke bij K.B. van 23.03.1912. Bij besluit van het College van de Stad Brussel van 17.10.1924 werd het laatste deel ervan omgedoopt tot Théophile De Baisieuxstraat. Het gebogen tracé dat de straat tussen de Spreeuwstraat en de Houbalaan volgde, werd rechtgetrokken bij K.B. van 09.03.1933.
In het kader van de Wereldtentoonstelling van 1935 op de Heizelvlakte verdween het oostelijke deel van de straat, voorbij het Sint-Lambertusplein. Het was overigens in dat deel dat de 1869 ingehuldigde Gemeenteschool nr. 2 was gevestigd. Net ten oosten van het Sint-Lambertusplein liep de straat naast eigendom Vanderborght, een domein dat tot de 17e eeuw terugging en waarvan het kasteel, dat in 1885 werd gebouwd voor Victor Vanderborght, werd bewoond door barones de Vaughan, de laatste minnares van koning Leopold II. Een loopbrug over de Heizelstraat verbond het eigendom met domein Stuivenberg. Het kasteel werd bewaard tijdens de tentoonstelling van 1935 maar werd in 1956 gesloopt.
Het overblijvende deel van de straat liep langs diverse gebouwen aan de noordkant, waarvan de meeste moesten verdwijnen in het vooruitzicht van de Wereldtentoonstelling van 1935, die een groot deel van het bouwblok innam. Een ervan was Villa Martha, waarvan het domein net ten westen van de huidige Eeuwfeestlaan lag. De laatste gebouwen werden aan de vooravond van Expo 58 onteigend en de terreinen werden ingenomen door de tropische tuinen van de afdeling Belgisch Congo. Aan de westkant werd het paviljoen van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal opgetrokken, afgeboord door een nog altijd bestaande brede boogvormige bakstenen trap die naar de Wereldpoort leidde. Ernaast, op de hoek met de Houba de Strooperlaan (nr. 141), huisvestte een cirkelboogvormig paviljoen de administratie van de Maatschappij voor de Tentoonstelling, dat na het evenement tot politiecommissariaat werd omgebouwd. Thans wordt de onpare zijde van de Heizelstraat op nr. 1 tot 7 ingenomen door een voormalig rusthuis uit 1977 (n.o.v. architecten Jean-Fernand Petit, F. Blomme & J.Vandevoorde) dat tot revalidatiecentrum van het Brugmannziekenhuis is omgebouwd, terwijl verderop de terreinen van tennisclub Royal Primerose liggen (Dikkelindelaan nr. 41-43).
Aan de pare zijde van de straat staan nog enkele neoclassicistische arbeidershuizen uit de late 19e eeuw. Het gros van de bebouwing bestaat evenwel uit gebouwen in eclectische stijl uit de jaren 1900 en 1910, zoals nr. 68 en 70, of nr. 36 en 74 (1910), van dezelfde auteur. Vermelden we nog, op nr. 20 (zie dit nummer), de voormalige kerk van de Heizel, die rond 1893 werd opgetrokken in afwachting van de bouw van de Sint-Lambertuskerk, die in 1907 werd voltooid (zie nr. 38 van het gelijknamige plein). In het westelijke deel van de straat bevond zich vroeger het buiten Ter Plast, dat tot eind 16e of de 17e eeuw terugging en waarvan de meeste gebouwen vóór 1837 werden gesloopt. Rond 1899 werd op die plaats een waterkrachtcentrale gebouwd, die werd afgebroken en vervangen door een kantoorgebouw dat in 1965 voor de Brusselse Intercommunale Watermaatschappij (BIWM) werd ontworpen. Dat gebouw werd op zijn beurt vervangen door de kleuterschool Emile Bockstael (nr. 110), een in 2014 ingehuldigd passiefgebouw ontworpen door Nimptsch Architekten. Ten westen van deze instelling werd in dezelfde periode een geheel van appartementsgebouwen opgetrokken.
Bronnen
Archieven
SAB/AR straten, doos 20-24, cote 20, nr. 13 (17.10.1924).
SAB/OW Laken 3591 (1884), 78694 (1909), 97919 (1929), 41407 (1930), 77072 (1933), 82165 (1971); 1 tot 7: 90244 (1977); 74: Laken 6159 (1910); 110: 84403 (1965).
Publicaties en studies
GUILLAUME, A., MEGANCK, M., Atlas van de archeologische ondergrond van het Gewest Brussel. 24. 24. Laken, Directie Monumenten en Landschappen – Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis, Brussel, 2012, p. 86.
NUYENS, A., L’Enseignement public à Laeken de 1830 à 1900, Imprimerie Ve H. Tordeur, Laken-Brussel, 1901, p. 5.
VAN KRIEKINGE, D., Essai de toponymie laekenoise, Laken, 1995, s. p.
VAN NIEUWENHUYSEN, P., Toponymie van Laken (doctoraatsverhandeling in de Germaanse Filologie), UCL, Louvain-la-Neuve, 1998, pp. 983-987.
Tijdschriften
Almanach du Commerce et de l’Industrie, “Heysel (rue du)”, 1899.
Kaarten / plannen
FERRARIS, J. J. F., Carte de Cabinet des Pays-Bas autrichiens et de la Principauté de Liège, 1777.