close the map
Brussel Vijfhoek

Kleine Zavel

Onderzoek en redactie

1989-1994

 

Bekijk de weerhouden gebouwenRechthoekig plein met klimmend niveau, ten westen begrensd door de Regentschapsstraat ten oosten geopend naar de Karmelietenstraat en de Wolstraat.

In de middeleeuwen maakte de Zavel deel uit van de moerassige zand- en weidevlakte aan de zuidelijke buitenrand van de eerste stadsomwalling (11e-13e eeuw). Het oostelijk gedeelte - de huidige Kleine Zavel - diende sinds 1299 als kerkhof voor het Sint-Jansgasthuis. Een gedeelte van de gasthuisgronden werd in 1304 afgestaan aan de Grote Kruisboogschuttersgilde voor de bouw van een kapel - de latere Onze-Lieve-Vrouw ten Zavelkerk (15e-16e eeuw) de aanzet tot de uitbouw van de aristocratische Zavelwijk (zie Grote Zavel). Het kerkhof werd in 1588 met beuken beplant, en in 1704 ontruimd.

De Kleine Zavel vertoonde eertijds een onregelmatige L-vorm, volledig omringd door bebouwing. Aan de noordzijde werd een bres geslagen door de aanleg van de eerste fase van de Regentschapsstraat in 1827. De huidige rechthoekige vorm werd verkregen door het doortrekken van de Regentschapsstraat in 1872, waarbij het zuidelijk bouwblok met de Zavelstraat volledig verdween, een ingreep die gevolgd werd door de geleidelijke ontmanteling van de Zavelkerk. De historisch gegroeide relatie tussen de Grote en de Kleine Zavel en de Zavelkerk werd door deze brede doorbraak drastisch gewijzigd. De pleinruimte werd in 1879-1890 n.o.v. architect Henry Beyaert heraangelegd tot het zogenaamd Egmontplantsoen.

De bebouwing wordt sinds de 16e eeuw gedomineerd door het Egmontpaleis dat de volledige oostzijde inneemt. De noord- en de zuidzijde vertonen een vrij heterogene samenstelling, met nog enkele oude kernen en vroeg 19e eeuwse panden, en een reeks burger- en herenhuizen gebouwd na het doortrekken van de Regentschapsstraat.

Bronnen

Archieven
SAB/OW 32294 en 69158 (1876-1890); S.K., 102.
AR, Bestuur Schone Kunsten, storting 1957, dossiers 491-494.

Publicaties en studies
LOYER F., Paul Hankar. La Naissance de l’Art Nouveau, Brussel, 1986, p. 56-60.
Travaux d’architecture exécutés en Belgique par Henri Beyaert, II, s.l., s.d., pl. 1-10.