Prinses Elisabethlaan

De Prinses Elisabethlaan ligt in het verlengde van de Maarschalk Fochlaan, de Koninklijke Sint-Mariastraat en de Koningsstraat. Deze lange rechte laan verbindt het Eugène Verboekhovenplein met het Prinses Elisabethplein. Ze wordt doorkruist door de Lambermontlaan en verscheidene verkeerswegen monden erop uit: de Albert Giraudlaan en de Emile Verhaerenlaan, de Nicolas Defrêcheuxstraat, de Georges Garnirstraat, de Max Roosstraat, de Maurice des Ombiauxstraat en de Iwan Gilkinstraat.

Samen met de Maarschalk Fochlaan vormde de Prinses Elisabethlaan oorspronkelijk de tweede helft van de Koninklijke Sint-Mariastraat. De verlenging van die straat van het Lehonplein tot het station van Schaarbeek werd bekrachtigd bij K.B. van 17.11.1875, bevestigd door dat van 18.12.1880. De verlenging van de laan viel samen met de aanleg van een openbaar plein op haar tracé, het Verboekhovenplein, dat het middelpunt van een nieuw wegennetwerk werd: de Van Ooststraat en de Waelhemstraat, alsook de Overwelfde Maalbeekstraat (de toekomstige Metsysstraat en Portaelsstraat). Om deze werken mogelijk te maken, werd op 27.11.1874 een overeenkomst gesloten tussen de gemeente en Philippe Joseph Allard, directeur van het Munthof en eigenaar van talrijke terreinen in deze zone.

Aanvankelijk heette deze weg de Koninklijke Sint-Mariastraat Noord; de laan kreeg haar huidige naam in 1900, als eerbetoon aan de toekomstige koningin der Belgen, Elisabeth van Beieren (Possenhofen, 1876 – Brussel, 1965), die in datzelfde jaar huwde met de troonopvolger, prins Albert.


De laan is bebouwd met burgerhuizen en opbrengsthuizen, sommige met begane grond gebruikt als winkel of café, vooral op de hoeken. Tijdens de laatste twee decennia van de 19e eeuw werden ook enkele woningen gebouwd, hoofdzakelijk in neoclassicistische stijl. De laan werd echter vooral bebouwd tussen 1901 en 1914, met nog een paar huizen in neoklassieke stijl, zoals nr. 14 (1905), maar overwegend in eclectische stijl. Vermelden we nr. 19 en 21 (1903), 52 (n.o.v. architect J. Teughels, 1914), 53 (1902), 79 (n.o.v. architect Jean Koninckx, 1908), 91, 93 (1900) en 95, 97 (1896), alle vier ontworpen voor en misschien door aannemer Chrétien Schampaert, 100 (1909), 118 (n.o.v. architect Théo Gilmont, 1908) en 150 (1911). Ook de art nouveau is vertegenwoordigd, met nr. 58 en 165 (zie deze nummers), alsook met nr. 10-12 (1905). In de laan bevinden zich verscheidene bijzonder homogene huizenrijen: van nr. 1-3 tot 17, 16 tot 28, 25 tot 33, 84 tot 92, en 143 tot 173 (zie deze nummers). De punt van het huizenblok tussen de Prinses Elisabethlaan en de Portaelsstraat werd ontworpen i.o.v. leden van de aannemersfamilie Hannaerts. Het gaat om twaalf huizen die rug aan rug zijn gebouwd (zie nr. 5 tot 15 Prinses Elisabethlaan). Verscheidene huizen zijn trouwens het werk van eenzelfde ontwerper: architect Frans Hemelsoet ontwierp er maar liefst twaalf, waaronder zijn persoonlijke woning op nr. 22 (zie dit nummer), evenals nr. 1-3, 11 tot 15, 16 en 18, 71 en 73, 86 en 88, 104, 165 (zie deze nummers) en 158 (1911), terwijl architect Emile Vande Weghe er negen tekende, waaronder nr. 144 (zie dit nummer), nr. 146 en 148 (1912) – het eerste voor hemzelf – alsook het geheel gevormd door nr. 164-166, 168-170 en 172-174 (1910), en nr. 180 (1910). Vermelden we tot slot op nr. 145 tot 163 een groot geheel van huizen met neoclassicistische inslag (zie deze nummers).

Aan pare zijde werden na de Grote Oorlog, tussen 1921 en 1933, enkele nog braakliggende percelen bebouwd met opbrengsthuizen of handelspanden in eclectische stijl, Beaux-Artsstijl of art deco, zoals nr. 114 (n.o.v. architect J. Van Den Eng, 1924).