![Koninginneplein, hoofdgevel van de Sint-Mariakerk, (VAN OVERSTRAETEN, H. D. L., Architectonographie des temples chrétiens [...], p.191.](https://monument.heritage.brussels/medias/buildings/10302227_A001_W01.jpg)
Typologie(ën)
kerk/kathedraal/basiliek
Ontwerper(s)
Henri Désiré Louis VAN OVERSTRAETEN – architect – 1845-1849
Louis ROELANDT – architect – 1849-1864
Gustave HANSOTTE – architect – 1864-1886
François THOMISSE – architect – 1886-1888
Alexandre STRUYVEN – architect – 1886-1888
Juridisch statuut
Beschermd sinds 09 november 1976, 03 oktober 1983
Stijlen
Eclectisme
Neoromaans
Neobyzantijns
Inventaris(sen)
- Urgentie-inventaris van het bouwkundig erfgoed van de Brusselse agglomeratie (Sint-Lukasarchief 1979)
- Actualisatie van de Urgentie-Inventaris (Sint-Lukasarchief - 1993-1994)
- Actualisatie van het inventarisatieproject van het Bouwkundig Erfgoed (DMS-DML - 1995-1998)
- Het monumentale erfgoed van België. Schaarbeek (Apeb - 2010-2015)
- Kerkkappen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 1830-1940 (Urban - 2019)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Artistiek Het ontwerp van een onroerend goed (gebouw) door een gerenommeerde kunstenaar (architect) kan maar zeer zelden als criterium worden beschouwd. Om het belang van de selectie van dit onroerend goed te beoordelen, en de plaats dat het inneemt in het oeuvre van een kunstenaar (architect), is dit een criterium dat moet worden afgewogen met de architectonische kwaliteit (compositie en interne structuur), de uitvoering (materialen, technische beheersing), de plaats in de architectuurgeschiedenis dewelke een getuigenis zijn van een fase of aspect van landschapsarchitectuur of de bouwkunst in het verleden. Zodoende gelden koppelingen naar volgende criteria: zeldzaamheid (typologie, stijl, materiaalgebruik, bronnen), representativiteit (idem) en integriteit (idem + kwaliteit van uitvoering).
- Esthetisch Het onroerend goed heeft een esthetische waarde als het de waarnemer zintuigelijk prikkelt op een positieve manier (‘ervaring van schoonheid). Historisch gezien werd deze waarde aangewend om waardevolle natuurlijke of semi-natuurlijke gebieden aan te duiden, maar het kan ook gelden voor grote gehelen van gebouwen in een stedelijk gebied, met of zonder natuurlijke elementen, of monumenten die het stadslandschap markeren. Automatisch dringt een afweging met andere waarden zich op, de artistieke in de eerste plaats, maar ook de landschappelijke (integratie van het werk in het stedelijk landschap, oriëntatiepunten in de stad) en stedenbouwkundige waarde (spontane of rationele stedelijke gehelen), en dienen koppelingen naar selectiecriteria worden gemaakt: representativiteit, ensemblewaarde en contextuele waarde. Criteria die met andere (met name artistieke) criteria moeten worden gecombineerd.
- Historisch Het onroerend goed heeft een historische waarde als het getuigt van een bijzondere periode in de geschiedenis van de streek of de gemeente, of als bijzonder belangrijke ouderdom en zeldzame ontwikkeling voor een periode (bv. tuinstad die representatief is voor een bouwwijze die werd toegepast in het kader van de grote bouwcampagnes na de Tweede Wereldoorlog; dorpskernen die de eerste gegroepeerde bouwwerken van de gemeenten van de tweede ring illustreren; Hallepoort als overblijfsel van de tweede omwalling; enz.), of als getuigenis van een bepaalde stedelijke (en/of landschappelijke) ontwikkeling van de stad (bv. gebouwen aan de centrale boulevards of in de Leopoldswijk), of wanneer het een band vertoont met een belangrijke historische figuur - met inbegrip van persoonlijke huizen van architecten en kunstenaarsateliers (b.v. het geboortehuis van Constantin Meunier, het huis van Magritte), of in verband kan worden gebracht met een belangrijke historische gebeurtenis (b.v. huizen van de wederopbouw na het bombardement van 1695, Congreskolom), of een typologische representativiteit vertoont die kenmerkend is voor een commerciële of culturele beroepsactiviteit (bv. kerken, bioscopen, industriële architectuur, apotheken).
- Landschappelijk Een landschap is een gebied, zoals waargenomen door de mens, waarvan het karakter het resultaat is van ondernomen actie en interactie van natuurlijke en/of menselijke factoren. Het is een schaalbegrip bestaande uit verschillende (erfgoed)componenten, die elk, al of niet hun intrinsieke waarde hebben, maar alles samen tot een groter meerwaardegeheel verheffen én dat dit ook zo word gepercipieerd vanop een bepaalde afstand. Wijde stadspanorama’s zijn het landschap bij uitstek, denken we bijvoorbeeld het zicht over de benedenstad van Brussel vanop het Koningsplein, maar ook op kleinere schaal kunnen dergelijke uit verschillende samengestelde componenten landschappen voorkomen.
- Wetenschappelijk Over het algemeen gebruikt om natuurlijke of semi-natuurlijke gebieden te waarderen in hun botanische kwaliteiten. Binnen de context van een onroerend goed kan het de aanwezigheid van een (bouw)element (bijzonder materiaal, experimenteel materiaal, bouwprocédé of -component) of getuigenis van een ruimtelijk-structurele ruimte (stedenbouwkundig) waarvan het behoud moet worden overwogen met het oog op wetenschappelijk onderzoek.
- Sociaal Moeilijk te onderscheiden van de volkskundige waarde en over het algemeen onvoldoende om een selectie op zichzelf te rechtvaardigen. - plaats van herinnering van een gemeenschap, van een sociale groep (bijvoorbeeld: potale in Sainte-Agathe, het kerkplein in Berhem-Sainte-Agathe, Vieux Tilleuls de Boendael in Elsene) - een plaats met volkssymboliek (b.v. Café La Fleur en Papier Doré in de Alexiensstraat) - een plaats waar een wijk gegroepeerd of gestructureerd is (bv. de Fer à Cheval-gebouwen in de Floréal-woonwijk).
- Technisch Onder de technische waarde van een onroerend goed kan men het vroeg gebruik van een bepaald materiaal of een bepaalde techniek verstaan (> engineering), ook gebouwen met een constructief of technologisch belang, een technisch hoogstandje of een technologische innovatie kunnen in aanmerking komen. Het kan eveneens industrieel-archeologisch waardevol worden begrepen zoals getuigenissen van verouderde bouwmethodes. Vanzelfsprekend dringt een koppeling zich aan mbt een wetenschappelijke waarde.
- Stedenbouwkundig Sommige bouwkundige goederen spelen, meer dan andere bouwkundige goederen, een prominente rol in de planmatige inrichting van de bebouwde ruimte in het verleden. Meestal determineren zijn andere stedenbouwkundige (plan)vormen zodat er zich een wisselwerking voortdoet tussen bebouwde en niet-bebouwde (of open) ruimte. Die inrichting omvat ook de samenhang tussen verschillende schaalniveaus. Een onroerend goed heeft stedenbouwkundige waarde wanneer het hierin een rol speelt, bijvoorbeeld hoekgebouwen, coherente pleinen of (straatwanden), deskundig ingeplante torens (hoogbouw) en hun relatie tot hun onmiddellijke kwaliteitsvolle omgeving die coherent kan zijn, maar ook contrastrijk, maar ook relicten van stedenbouwkundige concepten en hoe deze architecturaal (en typologisch) zijn of werden ingevuld, zoals bijvoorbeeld de nog bewaarde eclectische stadspaleizen en/of herenhuizen in de Leopoldswijk.
Onderzoek en redactie
2013-2014
id
Urban : 22993
Beschrijving
Kerk in romaans-byzantijnse stijl, gebouwd tussen 1845 en 1888 volgens de plannen van architect Henri Désiré Louis Van Overstraeten, laureaat van de architectuurwedstrijd die de kerkfabriek in 1844 had uitgeschreven.
De Sint-Mariakerk vormt de afsluiting het vergezicht dat ontstond door de aanleg van de Koningsstraat, uitgevaardigd op 18.04.1828. Ze werd gebouwd op het Koninginneplein – een van de vertakkingen van het “koninklijk tracé” dat het Koninklijk Paleis van Brussel met het kasteel van Laken verbindt – waar ruimte was voorbehouden voor de bouw van een monumentale kerk. Het terrein werd op 11.07.1844 gekocht door de kerkfabriek, die de plannen van architect Henri Désiré Louis Van Overstraeten op 14.01.1846 goedkeurde. De werkzaamheden begonnen op 27.08.1846. Toen de architect in 1849 stierf, nam Louis Roelandt de leiding van de werken over. Hoewel de kerk nog niet klaar was, werden er al vanaf 15.08.1853 erediensten gehouden.
Door geldgebrek moesten de werken verscheidene malen stil worden gelegd. Na het overlijden van Louis Roelandt in 1864 werd architect Gustave Hansotte belast met de voortzetting en voltooiing van de bouw- en decoratiewerken van de kerk. In december 1867 diende hij een nieuw ontwerp in voor de voltooiing van het gebouw, waarbij hij Van Overstraetens plan wijzigde. In 1886 overleed Hansotte en werd hij als werfleider opgevolgd door de architecten François Thomisse en Alexandre Struyven. De definitieve oplevering van de werken vond plaats op 11.01.1888. Toen begon de lange periode van de binneninrichting die duurde tot na de plechtige inwijding van de kerk op 14.10.1902.
De Sint-Mariakerk vormt de afsluiting het vergezicht dat ontstond door de aanleg van de Koningsstraat, uitgevaardigd op 18.04.1828. Ze werd gebouwd op het Koninginneplein – een van de vertakkingen van het “koninklijk tracé” dat het Koninklijk Paleis van Brussel met het kasteel van Laken verbindt – waar ruimte was voorbehouden voor de bouw van een monumentale kerk. Het terrein werd op 11.07.1844 gekocht door de kerkfabriek, die de plannen van architect Henri Désiré Louis Van Overstraeten op 14.01.1846 goedkeurde. De werkzaamheden begonnen op 27.08.1846. Toen de architect in 1849 stierf, nam Louis Roelandt de leiding van de werken over. Hoewel de kerk nog niet klaar was, werden er al vanaf 15.08.1853 erediensten gehouden.
Door geldgebrek moesten de werken verscheidene malen stil worden gelegd. Na het overlijden van Louis Roelandt in 1864 werd architect Gustave Hansotte belast met de voortzetting en voltooiing van de bouw- en decoratiewerken van de kerk. In december 1867 diende hij een nieuw ontwerp in voor de voltooiing van het gebouw, waarbij hij Van Overstraetens plan wijzigde. In 1886 overleed Hansotte en werd hij als werfleider opgevolgd door de architecten François Thomisse en Alexandre Struyven. De definitieve oplevering van de werken vond plaats op 11.01.1888. Toen begon de lange periode van de binneninrichting die duurde tot na de plechtige inwijding van de kerk op 14.10.1902.
Files
Opmerkelijke bomen in de nabijheid
