Onderzoek en redactie
2020-2022
Bekijk de weerhouden gebouwenDe Vrijheidslaan verbindt het Eugène Simonisplein met de Louis Mettewielaan. De eerste helft van de laan bevindt zich op grondgebied van Koekelberg, terwijl de tweede helft zich op grondgebied van Sint-Jans-Molenbeek situeert en de allerlaatste nummers aan pare kant dan weer in Koekelberg zijn.
De Vrijheidslaan maakt deel uit van de Koekelbergse Koningswijk. In het kader van zijn projecten ter verfraaiing van Brussel nam koning Leopold II zich voor het plateau van Koekelberg te verstedelijken. Al in 1862 stelde Victor Besme, wegeninspecteur van de Brusselse buitenwijken, voor de Antwerpselaan door te trekken in de richting van het plateau van Koekelberg. Het koninklijk besluit van 10.08.1864 keurde de realisatie van het project dat de Leopold II-laan zou worden goed. Het doortrekken van de laan was de basis voor een uitgebreid stedenbouwkundig plan om een nieuwe wijk aan te leggen op het plateau van Koekelberg. Voor de aanleg van de Koningswijk in Koekelberg zouden ettelijke ontwerpen worden gemaakt. Het nieuwe plan van aanleg voor het plateau van Koekelberg, uitgewerkt door Victor Besme, werd uiteindelijk op 28.07.1880 goedgekeurd. Het omvatte een uitgestrekt park in het verlengde van de Leopold II-laan, met als blikvanger een nationaal pantheon op het hoogste punt. Rond het park lopen mooie gebogen lanen met bebouwing aan één kant; symmetrisch aan weerszijden van het park vormen kaarsrechte straten, waaronder de Vrijheidslaan, een visgraatpatroon. Het geheel strekt zich uit over vier gemeenten: Koekelberg, Sint-Jans-Molenbeek, Jette en Ganshoren. De gemeentegrenzen tussen Koekelberg en Sint-Jans-Molenbeek moesten hertekend worden en werden op 03.03.1890 vastgelegd. De helft van de Vrijheidslaan kwam daardoor bij Sint-Jans-Molenbeek. De aanleg van het laatste gedeelte van de laan, dat een kromming vormt en hoofdzakelijk over Molenbeeks grondgebied loopt, werd in 1938 beslist en in 1952 verwezenlijkt.
Net als andere straten in deze wijk sluit de naam van de laan aan bij de vijftigste verjaardag van de onafhankelijkheid van het land.
Al in 1881 werden aan de onpare kant van de Vrijheidslaan woningen opgetrokken door de Compagnie de l’Ouest de Bruxelles die als doel had een nieuwe wijk rondom het park te creëren met weelderige woningen. Een tweede reeks woningen kwam in 1882. Veel van deze huizen zijn inmiddels gesloopt of ingrijpend verbouwd. Wel bewaard zijn, aan de onpare kant: nrs. 35, 37, 45, 47, 51, 55, 57 (zie bij die nummers). Aan de pare kant gaat het om nrs. 10, 12, 24, 28, 30, 34, 36, 42 en 44 (zie bij die nummers). Aan de onpare kant werd in 1886 de Duitse Bierbrouwerij Koekelberg gebouwd, later omgedoopt tot Grande Brasserie de Koekelberg. Ze besloeg toen het hele tweede straatgedeelte. Later werd ze gesloopt en vervangen door gebouwen voor de Katholieke Universiteit van Brussel (naar een ontwerp van architect André Milis, 1978-1981), die op hun beurt recent gesloopt werd. De bebouwing van de laan gaat tot in 1905 door met woningen in eclectische stijl, zoals nr. 9 (1902), 11 en 13 (1900); soms gaat het om opbrengsthuizen met gelijkvloerse handelszaak, zoals nr. 15 (1882). In de loop van de jaren 1920 en 1930 zijn de leeg gebleven percelen opgevuld met nijverheidsgebouwen (zoals nr. 61, waar in 1926 een drukkerij gevestigd was, en nr. 5, waar op het binnenterrein in 1927 opslagplaatsen werden gebouwd), appartementsgebouwen (zoals nr. 26-26A, naar ontwerp van architect R. Vranckx, 1928) en burgerwoningen (zoals nr. 32 in 1937). De grotere appartementsgebouwen zijn van recente datum.
Bronnen
Archieven
GAK/DS 5: 1807-4 (1927); 9: 39 (1902; 11 et 13: 57 (1900); 15: 87 (1882); 26-26A: 641-74 (1928); 32: 2973-11 (1937); 61: 1753-45 (1926).
Publicaties en studies
CULOT, M. (o.l.v.), Koekelberg. Inventaire visuel de l'architecture
industrielle à Bruxelles, AMA, Brussel, 1980.
PIRLOT, A.-M., Koekelberg à la carte, MBHG, Brussel, 2013.
STEPMAN, C.,
VERNIERS, L., Koekelberg dans le cadre de la région nord-ouest
de Bruxelles,
De Boeck, Brussel, 1966.
SUTTER, D., Koekelberg. Au fil du
temps… Au cœur des rues…,
Drukker, Parijs, 2012.
TONDEUR, F., Koekelberg,
CFC-Éditions, Brussel, 2000.