Atomium

Monumentaal gebouw dat in 1955 met het oog op Expo 58 werd ontworpen door ingenieur André Waterkeyn en de architecten André en Jean Polak; het werd tussen 1956 en 1958 gebouwd.

Geschiedenis
In de herfst van 1954 vroeg de commissaris-generaal van de Expo, baron Moens de Fernig, aan de Belgische metaalfabrieken een gebouw met een ongekende vorm te ontwerpen dat hun knowhow op spectaculaire wijze zou symboliseren. Daartoe vormden drie groepen een vzw: de Groupement des Hauts Fourneaux et Aciéries Belges, de Federatie van de ondernemingen der metaalwerkende Nijverheid (Fabrimetal) en de Union des Industries de Métaux Non Ferreux.

In januari 1955 werd een eerste ontwerp ingediend door ingenieur Waterkeyn, directeur van de economische afdeling van Fabrimetal. Het stelde een ongeveer 165miljard keer vergroot ijzerkristal voor, gemaakt van bollen die de atomen voorstelden en werden verbonden door buizen die de krachten die ze bij elkaar hielden moesten verzinnebeelden. Het gebouw, dat de naam Atomium kreeg, wou symbool staan voor het atoomtijdperk en de vooruitgang voor de mensheid die dit tijdperk in het vooruitzicht stelde. In de bollen moesten wetenschappelijke tentoonstellingen rond vreedzame toepassingen van de atoomenergie plaatsvinden.

Het waren de architecten A. en J. Polak die de architecturale transpositie van dit concept voor hun rekening namen. Ze werkten daartoe talrijke schetsen uit. De onderneming kreeg de medewerking van raadgevend ingenieurs A. Joukoff en A. Beckers, bijgestaan door studiebureau V. Daniel. Er werd een maquette gemaakt die aan kunstmatige wind werd onderworpen om de stabiliteit van de structuur te testen. De funderingswerken begonnen in maart 1956 en het gebouw, dat werd opgetrokken door de Ateliers de Construction de Jambes-Namur, was amper een maand voor de opening van Expo 58 klaar.

Het in het midden van de Eeuwfeestlaan gelegen Atomium doorbrak het in 1935 geschapen perspectief naar de Grote Paleizen en werd aldus de blikvanger van de site. Hoewel architectuurcritici toen op het bouwwerk neerkeken wegens zijn gigantisme en zijn irrationele vorm, werd het Atomium de hoofdattractie van de Wereldtentoonstelling. Na het evenement werd het gebouw bewaard, en het werd het embleem van Brussel, en zelfs een van de symbolen voor België in het buitenland.

Van 2004 tot 2006 werd het gebouw volledig gerestaureerd door het bureau CONIX Architecten en de ingenieurs- en architectenbureaus Bgroup en Origin. De metalen structuren werden vernieuwd of vervangen, de verlichtingssystemen werden herbekeken, en aan de voet van het gebouw werd de rotonde omgevormd tot een betonnen esplanade afgezoomd door doorlopende  banken en een grote trappenpartij die in het noordoosten leidt naar een nieuw ontvangstpaviljoen met een plattegrond en een dak in boemerangvorm. Naast de panoramische gang en het restaurant in de hoogste bol, huisvest het Atomium onder meer een permanente tentoonstelling rond het Atomium en Expo 58, aangevuld met tijdelijke tentoonstellingen en een ruimte voor kinderen.

Beschrijving
Het 102 meter hoge Atomium stelt de kubisch ruimtelijk gecentreerde structuur van een ijzerkristal voor: acht bollen op de hoeken en een negende centrale bol. Deze kubus ligt op een van zijn zijden, terwijl de drie laagste bollen op tweepotige masten rusten. De bollen hebben een diameter van 18 meter, de verbindingsbuizen een diameter van 3 meter, of 3,5meter voor de centrale mast. De onderste bol rust op een rond paviljoen met een diameter van 26 meter.

Het skelet van de bollen en de buizen is van staal gemaakt. De draagstructuur van de bollen bestaat uit twaalf halfronde bogenConstructie waarvan de beschrijvende lijnen delen van cirkels of gebogen lijnen zijn en waarin alle drukkrachten optreden. gemaakt van plaatstalen caissons, aangevuld met een secundair geraamte waarop de bekleding rust die oorspronkelijk bestond uit fijne platen geanodiseerd aluminium, wat een glanzend oppervlak schiep. Achtenveertig gelijke boldriehoeken – het resultaat van ingewikkelde berekeningen – bedekten elke bol. De hoogste bol en twee van de onderste werden voorzien van venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. met raamwerkVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn. rond platen plexiglas die de kromming van de bekleding volgden De overige bollen, evenals de buizen, werden met patrijspoorten uitgerust. Tijdens de renovatie werden de aluminiumplaten door roestvrij staal vervangen. Ook het nachtverlichtingssysteem van de bollen – kleine knipperende lichtjes die de rond het atoom draaiende elektronen moesten uitbeelden – werd vernieuwd.

De onderste bol, die op een ronde, door twaalf zuilen gedragen balk staat, lijkt te rusten op het ronde ingangspaviljoen, dat een volledig beglaasde gevel en een lessenaarsdakDak bestaande uit één hellend dakvlak. met daklicht heeft. Dit paviljoen is in het noorden gelijkvloers toegankelijk en in het zuiden via twee evenwijdige trappen met een metalen leuning met kruiselings geplaatste metalen staven. De drie tweepotige masten zijn een dertigtal meter hoog en hebben een structuur in omgekeerde V-vorm waarin zich metalen traparmen bevinden met identieke leuningen. Deze trappen vormden oorspronkelijk de uitgang voor de bezoekers. Een volledig beglaasd paviljoen vergezelt het dak, met één dakvlak, dat breed uitkraagt boven de eveneens hellende zuidgevel.

Al vanaf het begin waren slechts zes van de negen bollen voor het publiek toegankelijk, namelijk de drie in de centrale as en de drie onderste. De centrale buis bevat een lift die toentertijd de snelste van Europa was, met een snelheid van vijf meter per seconde. In de schuine verbindingsbuizen bevinden zich zowel roltrappen, waarvan er een 35 meter lang is, als gewone trappen. De meeste bollen hebben twee vloerniveaus en een zichtbaar geraamte. Hun binneninrichting was al vanaf het begin heel gevarieerd: een ingangspaviljoen betegeld met marmer in onregelmatig verband; metalen trappen, sommige met één trapboom; leuningen en borstweringen met schuine staven, onderbroken door bollen of met kruiselings geplaatste staven. De huidige binnenverlichting is ontworpen door designer Ingo Maurer. In de hoogste bol, boven de panoramische gang, bevindt zich het vernieuwde restaurant, dat oorspronkelijk door de decorateur Stanislas Jasinski was ingericht.