Onderzoek en redactie
2019
Bekijk de weerhouden gebouwenDe Alfred Stevensstraat heeft een onregelmatig tracé en ligt in het verlengde van de Fransmanstraat, achter de spoorlijn Brussel-Gent. Ze mondt uit op de Emile Bockstaellaan en kruist onderweg de Gasstraat en de Kroonveldstraat, de Terplaststraat, de Charles Ramaekersstraat en de Alphonse Wautersstraat, waarmee ze een kleine driehoekige square vormt langs de Bockstaellaan.
Net als de huidige Fransmanstraat en Emile Wautersstraat, vindt de Alfred Stevensstraat haar oorsprong in de Kelder Straet, een lange bochtige weg die van de Leopold I-straat tot de grens met Jette liep. Op 06.06.1882 werden het deel van deze weg dat zich tot aan de huidige Bockstaellaan uitstrekte, evenals een weg genaamd Meysse wegel, die aldaar begon en eindigde aan de Heizelstraat, allebei omgedoopt tot Fransmanstraat, als eerbetoon aan Edmond Alexandre Fransman (1837-1882), die onder meer schepen van Openbare Werken was in Laken, waar hij een landhuis bezat. In 1935 werd het gedeelte van de weg ten noorden van spoorweg tot aan de Emile Bockstaellaan omgedoopt tot Alfred Stevensstraat, en vandaar tot de Emile Wautersstraat tot aan het Sint-Lambertusplein.
De Alfred Stevensstraat werd vernoemd naar een kunstschilder (1828-1906), leerling van François-Joseph Navez. De toekenning van de naam van de kunstenaar aan een straat in Laken werd al in het jaar van zijn overlijden voorgesteld, maar het was pas krachtens de besluiten van het College van de Stad Brussel van 04.01 en 05.04.1935 dat een deel van de Fransmanstraat deze naam kreeg.
Ter hoogte van de Fransmanstraat werd de lijn Brussel-Gent oorspronkelijk gekruist door een gewone overweg. Die werd in 1915 vervangen door een voetgangersbrug gemaakt van gerecupereerde elementen van de brug die, op vraag van koning Leopold II, was aangelegd tussen domein Vanderborght, de residentie van barones de Vaughan, en domein Stuyvenberg, onder aan de huidige Eeuwfeestlaan. De huidige loopbrug, gemaakt van geplooide staalplaten, werd in 2012-2013 geplaatst (architectenbureaus Ney & Partners en MSA).
De eerste bebouwing in de straat verrees hoofdzakelijk tussen de jaren 1880 en de Eerste Wereldoorlog. Het ging hoofdzakelijk om eenvoudige woningen of arbeidershuisjes in neoclassicistische stijl, de meeste thans ingrijpend verbouwd. Vermelden we, op nr.82 tot 86, een goed bewaard maar laat voorbeeld van deze typologie, dat het jaartal “ANNO 1920” draagt. Deze bebouwing werd tijdens het interbellum aangevuld met gebouwen met art-deco-invloed. Op nr.49 van de straat bevinden zich de oude gebouwen van de tramstelplaats van de lijn Brussel-Humbeek (zie dit nummer).
Het zuidelijke deel van het tweede straatdeel aan pare zijde werd vroeger ingenomen door het in 1898 opgerichte zuivelbedrijf La Nutricia, gespecialiseerd in babyvoeding. Rond 1950 werd dit bedrijf omgedoopt tot Nutrella, en in de jaren 1960 verhuisde het naar Bornem. Het complex werd tussen 1974 en 1976 gesloopt en door een braakliggend terrein vervangen. In 1998 vertrouwde de Stad Brussel aan het Atelier d’Architecture de Genval de vestiging op die plek toe van het Institut Paul-Henri Spaak (nr.20), een boemerangvormig gebouw achter een ronde binnenplaats, ingehuldigd in 2002. Het noordelijke deel van dit straatdeel bevat nu een complex met sociale woningen van de Lakense Haard (nr. 22 tot 28) dat in 1950 werd ontworpen door de architecten François De Bondt, Auguste Peeters en Ferdinand Petit.
Ertegenover, in het derde straatdeel aan onpare zijde, werd vóór 1872 de Gasfabriek van Laken gebouwd. Deze fabriek werd beheerd door de Compagnie Anonyme du Gaz de Saint-Josse-ten-Noode. In 1907 werd ze nog vergroot, voordat ze haar deuren moest sluiten net voor of tijdens de Eerste Wereldoorlog. Op die plaats werd een groot complex met sociale woningen ontworpen in 1921 (zie nr.35) en in 1932 (zie nr.25 tot 33), eveneens i.o.v. de Lakense Haard. Vermelden we tot slot een laatste geheel met dezelfde typologie voor deze opdrachtgever: de nr.40 en Charles Ramaekersstraat 49 en 51 (n.o.v. architecten Art. Paulis en Fr. Thomas, 1950.
Bronnen
Archieven
SAB/AR straten, doos
20–24, cote 24, nr.7 (15.01.1935).
SAB/OW 20:
105783 (1998); 22 tot 28: 62243 (1950); 40:
62245 (1950).
Publicaties en studies
Le livre d’or de l’Exposition
universelle et internationale Bruxelles 1935, Uitvoerend Comité
van de Tentoonstelling, Brussel, s.p.
VAN KRIEKINGE, D., Essai de
toponymie laekenoise, Laken, 1995, s. p.
VAN NIEUWENHUYSEN, P., Toponymie van Laken (doctoraatsverhandeling in de Germaanse
Filologie), UCL, Louvain-la-Neuve, 1998, p. 520.
Tijdschriften
VAN KRIEKINGE, D., “Het I.P.H.S. - Institut Paul-Henri
Spaak”, Laca Tijdingen, jaargang 14,
3, 2003, pp. 23-24.
VAN KRIEKINGE, D., “Laken vroeger en nu. De Alfred
Stevensstraat (voorheen Fransmanstraat)”, Laca
Tijdingen, jaargang 14, 4, 2003, pp. 19-20.
VAN KRIEKINGE, D., “Ik heb twee verdwenen plekken in Laken gekend…
Herinneringen van de moeder van ons werkend lid Guy Fautsch”, Laca Tijdingen, jaargang 16, 4, juni
2005, pp. 25-28.