Wijngaardenstraat

De Wijngaardenstraat is een gebogen verkeersader die de Koninklijk Parklaan en de Mathieu Desmaréstraat verbindt met het uiteinde van de Mellerystraat, waarmee ze een huizenblok met onregelmatige vorm afbakent. De straat wordt in het westen afgeboord door de 21 julisquare en het Koninklijk Domein.

De weg vindt zijn oorsprong in het Wyngaerd Straetje, een steegje met een onregelmatig tracé, van vóór 1810, dat begon aan de kerk (huidige Mathieu Desmaréstraat) en omhoog liep tot aan de Molenbeek. Die vormde daar een vijver die thans in het Koninklijk Domein is geïntegreerd. De naam van de straat verwijst wellicht naar de wijngaard van de kerk van Laken die erlangs lag.

In 1876 stond koning Leopold II een deel van zijn domein aan de staat af, voor de aanleg van een openbaar park, evenals de bedding van de toekomstige Koninklijk Parklaan. Die laan vormde een ellips rond het Koninklijk Domein en verving, vanaf de nieuwe kerk van Laken, de oude weg van Brussel naar Temse, die het domein doorkruiste. Van deze weg zijn de eerste twee delen bewaard gebleven: de Paleizenstraat over de Bruggen en de Mellerystraat. Tegelijk wou de koning tijdens de laatste decennia van de 19e eeuw het Koninklijk Domein uitbreiden en de onmiddellijke omgeving ervan verstedelijken, waaronder de wijk gelegen ten noordoosten van de Onze-Lieve-Vrouwkerk en gevormd door de Kerkstraat, de Wijngaardstraat en de Mellerystraat, en die van dan af een enclave in het Domein vormde. Het was de bedoeling deze oude verkeerswegen, met hun bescheiden en ongezonde woningen, te vervangen door nieuwe straten met burgerwoningen. De koning kocht daartoe verscheidene eigendommen. Het plan voor de omvorming van de wijk, dat uiteindelijk op 06.10.1905 door de Gemeente werd goedgekeurd, werd nooit uitgevoerd, met het overlijden van de koning in 1909. Enkel de Wijngaardenstraat werd verbreed, terwijl de gebouwen aan haar westzijde werden gesloopt en vervangen door een openbare tuin (zie 21 julisquare).

De oudste gebouwen aan de Wijngaardenstraat vormen een rij bescheiden neoclassicistische woningen, van nr. 17 tot nr. 26, die wellicht in groepen werden gebouwd van de jaren 1860 tot de jaren 1880. Ze bestaan nog altijd, ondanks de wijziging van de rooilijn en de verschillende verbouwingen die de meeste ervan hebben ondergaan. De huizen aan het begin van de straat werden vervangen door een blok met woningen voor bejaarden dat in 1969 werd ontworpen door architect Egide Dekeuleneer voor de Lakense Haard (Mathieu Desmaréstraat nr. 13). Het einde van de straat, dat een bocht vormt, werd pas vanaf 1923 bebouwd, met huizen waarvan de meeste de invloed van de art deco vertonen. Vermelden we daaronder nr. 51 (n.o.v. architect P. Eenens, 1931-1932), evenals de huizenrij gevormd door nr. 42 (zie dit nummer), 43 (1927), 44 (1928), 45 (1928) en 46 (1931-1932).

Op nr. 16 (zie dit nummer) bevindt zich het oude kantoorgebouw van de Grande Tonnellerie Mécanique, die zich vóór 1897 in het bouwblok vestigde. Op nr. 27, op een perceel dat in verbinding staat met de Mellerystraat (zie nr. 54), staat nog een deel van de voormalige Ateliers Jonckheere (automatische bepakkingsmachines), met een kantoor met art-decogevel aan straatzijde (n.o.v. architect Jean De Rom, 1927).