John Waterloo Wilsonstraat

Van Leuvensesteenweg naar Eburonenstraat. In het midden doorkruist door Grevelingenstraat.

De straat volgt het oude tracé van de ringspoorlijn die de wijk doorkruist tussen de Leuvensesteenweg en de Wetstraat. In tegenstelling tot de meeste straten van de Noord-Oostwijk, is de straat niet voorzien op het rooilijnenplan dat architect Gédéon Bordiau in 1875 ontwierp. Het was inderdaad oorspronkelijk de bedoeling dat de spoorlijn tussen de Leuvensesteenweg en de Ambiorixsquare, waar zij ondergronds zou gaan, behouden bleef zoals zij was.


Begin jaren 1880 echter, toen de aanleg van de Noord-Oostwijk volop aan de gang was, vroegen de gemeenten Sint-Joost-ten-Node en Schaarbeek dat de spoorlijn naar het oosten zou worden verplaatst (Bulletin communal…, 1881, t.II, pp. 379-381). Op het grondgebied van Brussel bood deze wijziging de mogelijkheid om de spoorlijn onder de Clovislaan te leggen. De werken werden midden jaren 1880 uitgevoerd. Op het voormalige tracé van de spoorlijn, terrein dat in 1888 door de staat aan Brussel werd afgestaan (SAB/OW 25014), werd dan de Wilsonstraat aangelegd. Haar tracé werd goedgekeurd bij collegebesluit van 06.04.1891 (Bulletin communal…, 1891, t. I, p. 480).


Bij college besluit van de Stad Brussel van 12.05.1891 kreeg ze de naam Wilsonstraat. Deze naam werd op 07.02.1919 veranderd in John Waterloo Wilson, refererend aan een Brits mecenas die in zijn testament van 14.04.1881 een belangrijke verzameling schilderijen aan de Stad legateerde. Met dit legaat kon het gemeentemuseum van Brussel in het Broodhuis worden ingericht.

De meeste huizen werden gebouwd tussen 1896 et 1904 in eclectische stijl. De straat telt bovendien een huis met art-nouveauelementen ontworpen door architect Antoine Aulbur (zie nr. 42). Op nr. 4 tot 8 bevindt zich een geheel van huizen ontworpen door architect Henri Van Massenhove, dat thans is gewijzigd (zie nr. 4).

De nr. 11 en 15-17 aan het begin van de straat, hadden elk een achterhuis met atelier (zie deze nr.), net als nr. 10. Dit laatste werd in 1901 ontworpen door architect Gaspard Devalck. Het heeft een gevel in lichte baksteen met balkons met gebeeldhouwde stenen postamenten in geometrische art nouveau. Het is thans helaas verhoogd en het schrijnwerk werd vervangen.


Nr. 84 en 86 vormen een geheel van twee analoge huizen, dat oorspronkelijk identiek was aan de nr. 5 en 7 van de Clovislaan. Deze vier huizen werden ontworpen door architect Édouard Elle.

Op het kuispunt van de John Waterloo Wilsonstraat en de Grevelingenstraat zijn drie van de vier hoeken bebouwd met huizen met een handelsruimte op de benedenverdieping. Ze werden in 1902 ontworpen door dezelfde architect voor een zekere Bogaers. Vier gelijkaardige gehelen werden voor dezelfde opdrachtgever gebouwd in de Grevelingenstraat 3 tot 9 en de Eburonenstraat 34-36 in de Grevelingenstraat 62 tot 66 en de Clovislaan 43, in de Eburonenstraat 10 tot 18 en op de Leuvensesteenweg nr. 310-314 en Paviastraat 121.


Op de vierde hoek van het kruispunt bevindt zich een vleugel van het Complexe scolaire des Éburons, met hoofdingang in de Eburonenstraat (zie nr. 46-50 van deze straat). De schoolgebouwen beslaan het grootste deel van het tweede straatgedeelte aan onpare kant van de John Waterloo Wilsonstraat. Dan volgen achtergevels van huizen met voorgevel in de Eburonenstraat en op de hoek een elegant huis van de metselaar-aannemer François Sanders (zie Eburonenstraat nr. 62 tot 66).

Op het nr. 16-24 bevindt zich een van de gebouwen van het kinderdagverblijf van de diensten van de Europese Gemeenschap, dat in 1988 werd ontworpen door het bureau M & C Marijnissen et associés. Het werd gebouwd op een groot doorlopend perceel en bestaat verder uit een tweede, groter gebouw op de Clovislaan nr. 75-79 (zie Clovislaan). Het gebouw in de Wilsonstraat vervangt twee huizen in eclectische stijl, dat in 1902 door architect Émile Dewé werd ontworpen als geheel met nr. 14 (zie dit nr.)


Op nr. 19 ontwierp architect Jules Denis in 1891 in opdracht van pastoor d'Hane de Steenhuyse een gebouw waarin de lokalen werden ondergebracht van de arbeidersvereniging Le Cercle Saint-Josse.


Het gebouw heeft een mooie gevel met elementen in neo-Vlaamse renaissance. Het heeft vier brede traveeën waarvan de laterale bekroond worden met een topgevel. In het gebouw bevindt zich een grote zaal met podium, een café en een zaal voor de jeugdbeweging. Het terrein van de kring loopt verder in een lang pand uitgevend op de Kardinaalsstraat, ter hoogte van het huidige nr. 32.


In 1902 gaf de arbeidersvereniging de opdracht voor een bijgebouw op 21, met vier traveeën en muuropeningen onder I-balk. Achteraan werd daar een lang volume met klaslokalen tegenaan gebouwd.

Rond 1931 werd het geheel Ecole de Saint-Josse et du Sacré-Cœur genoemd. In 1961 wijzigde de vzw Œuvres paroissiales du Doyenné de Bruxelles Centre, die eigendom was van de gebouwen, de benedenverdieping van nr. 19 en liet een centrale inkompartij aanbrengen (architecten Paul en Stéphane Dhaeyer). Het gebouw deed toen dienst als feestzaal en de achterkant van nr. 21 als klaslokalen.

Nr. 15-17 (zie deze nr.) dat in 1902 voor een fabrikant en handelaar in metaaldraad werd gebouwd, was toen eveneens eigendom van de vzw. De koetspoort van dit huis leidt naar het voormalige atelier op een perceel achter de nr. 9 tot 13. Laatstgenoemde werd, misschien tijdens het interbellum, grondig verbouwd in modernistische stijl en ingericht als kleuterschool. De nr. 28 tot 34 in de Kardinaalsstraat maakten eveneens deel uit van dit complex. De nr. 32 en 34 werden in 1966 gesloopt en vervangen door een omheiningmuur.

In 1967 liet dezelfde vzw een vleugel met vier klaslokalen op pilotis bouwen (architecten Paul en Stéphane Dhaeyer), in het verlengde van nr. 19 in de Kardinaalsstraat.


In de jaren 1970 en 1980 werden de nr. 19 en 21 meerdere keren verbouwd, en doen respectievelijk dienst als ontmoetingscentrum en Nederlandstalige school. Ze kregen allebei de naam Ten Nude, die refereert aan de voormalige Cercle Saint-Josse: Nude is de naam van het middeleeuwse gehucht dat aan de basis lag van de ontwikkeling van het gehucht Sint-Joost-ten-Node. Nr. 17 tot 21 werden in 2006-2007 volledig gerenoveerd. Nr. 19 is thans een sportzaal.


Aan de kant van de Kardinaalsstraat bevindt zich op nr. 32 een vleugel van 1991 (architecten Da Vinci en Gildo Gorza) met klaslokalen van de Franstalige kleuterschool en lagere school van de Sacré-Cœur. Deze instelling bewoont tevens nr. 28 van de straat, de vleugel op pilotis van 1967 en de vleugel die voordien een bijgebouw was van nr. 17.