Onderzoek en redactie
2016
Bekijk de weerhouden gebouwenHet IJzerplein is een kruispunt met een onregelmatige vorm dat de verbinding vormt tussen Antwerpselaan en de Boudewijnlaan in het oosten en de Sainctelettesquare in het westen. Monden erop uit, de Diksmuidelaan en de Handelskaai in het zuiden, en de Willebroekkaai in het noorden.
Op de plaats van het plein bevond zich vroeger de Leopoldbrug, die de verbinding vormde tussen het Handelsdok in het zuiden, afgeboord door het Stapelhuis, en het Kanaal van Willebroek in het noorden. In het westen, op de plaats van de huidige Sainctelettesquare, bevond zich vroeger de Oeverpoort, met haar twee octrooipaviljoenen, die het Kanaal Charleroi-Brussel via een bocht verbond met dat van Willebroek.
In de jaren 1900 werden de twee kanalen in rechte lijn met elkaar verbonden door het Kanaal van Willebroek naar het westen te verplaatsen. De niet langer gebruikte delen van het kanaal en de oude dokken, waaronder het Handelsdok en het Ruimingsdok, werden in 1910-1911 gedempt om te worden vervangen door een nieuwe wijk, de Havenwijk. Die zou, in de aslijn van de Antwerpselaan, bestaan uit een halfrond plein – de Place de la Marine [Marineplein], het toekomstige IJzerplein – gevolgd door een driehoekige square, de Sainctelettesquare. De bouwblokken aan weerszijden ervan zouden worden opgedeeld, het ene door twee diagonale verkeersassen – de Ieperlaan en de Diksmuidelaan – het andere door een diagonale weg symmetrisch met de Diksmuidelaan, die echter nooit werd uitgevoerd.
Het plein, dat Place de la Marine [Marineplein] werd genoemd bij besluit van het College van de Stad Brussel van 18.10.1912 en dat aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog werd aangelegd, werd omgedoopt tot IJzerplein bij besluit van 07.02.1919, als herinnering aan de gelijknamige veldslag, die in 1914 plaatsvond.
Het plein werd pas vanaf de jaren 1920 bebouwd. In de zuidelijke helft is zijn kwartcirkelvormige tracé bewaard gebleven. In de noordelijke helft daarentegen werden het bouwblok dat ten zuiden van het Gobertdok werd gepland en de aanzet van de Groendreef, net als het dok, vervangen door de verbrede Willebroekkaai, afgeboord door het zuidelijke deel van het Maximiliaanpark, een geheel van groene ruimten dat zijn naam kreeg bij besluit van het College van de Stad Brussel van 06.11.1987. Bij besluit van het College van 19.02.1929 kregen de eerste gebouwen op de Willebroekkaai de nr.8 en 9-11 IJzerplein (zie deze nummers). In het bouwblok gevormd door het plein, de Sainctelettesquare, de Akenkaai, de Ruimingskaai en de Willebroekkaai vestigde zich vanaf 1933 de firma Citroën (zie nr.7 IJzerplein).
In 1956-1957 werd de square in het kader van de heraanleg van de kleine Brusselse ring met het oog op Expo 58 doorkruist door een autoviaduct, het Leopold II-viaduct, dat begon ter hoogte van de toekomstige Koning Albert II-laan. Het werd in 1984 gesloopt en door een tunnel vervangen.
Bronnen
Archieven
SAB/AR straten, doos 16-19, cote 18, nr.9 (18.10.1912); doos 16-19, cote 19, nr.4 (07.02.1919); doos 229–232, cote 230, nr.15 (19.02.1929).
SAB/OW 31398-31411 (1911-1917).
Publicaties en studies
Bruxelles Port de Mer, Société Anonyme du Canal et des Installations Maritimes de Bruxelles, Editions Illustrées du “Soir”, 1922, pp. 20-24, 56.
Le Patrimoine monumental de la Belgique, Bruxelles, Pentagone A-D, 1A, Pierre Mardaga, Luik, 1989, p. 306, 379.
Tijdschriften
Almanach du Commerce et de l’Industrie, “Marine (place de la)”, 1914.