Huis Tassel

Burgerwoning n.o.v. arch. Victor Horta, 1893.

Wordt beschouwd als baanbrekend ontwerp van Brusselse art nouveauInternationale beweging (1893 - ca. 1914) als reactie op de ‘neo’-stijlen, maar met sterk lokale verschillen. In België kent de stijl twee stromingen, namelijk de florale art nouveau met Victor Horta als boegbeeld en anderzijds de geometrische art nouveau beïnvloed door Paul Hankar of de Wiener Secession..

Gebouwd in opdracht van  Émile Tassel, geometrieprofessor aan de Université Libre de Bruxelles en net als Horta lid van de vrijmetselaarsloge Les Amis philanthropes. Op perceel van 7,79 m breed en 29 m diep, wordt 20,8 m in beslagVerzameling van metalen elementen op een deur of raam. genomen door huis. Programma voorzag in een woning voor vrijgezel die met zijn grootmoeder samenwoonde, graag vrienden ontving en zijn wetenschappelijk werk thuis wilde voortzetten. Na voltooiing van het huis, werkte Horta nog enkele jaren aan meubelontwerpen voor Tassel; tevens werden enkele kleine wijzigingen aan huis doorgevoerd (decoratie, verwarming), ongetwijfeld op vraag van Tassel.

Later een tijd betrokken door modehuis Norine en in 1956 verdeeld in kleine appartementen wat oorspronkelijk concept te niet deed. In zijn geheel beschermd volgens KB van 18.11.1976. Architect Jean Delhaye kocht in 1976 gebouw om het zijn oorspronkelijke pracht terug te geven; hij begon met restauratie in 1982.

In dit werk zijn alle kenmerken die Horta in zijn latere huizen zou ontwikkelen al aanwezig: gebruik van zichtbare ijzeren structuren, integratie van het decor in de structuur, soepel in elkaar overgaande ruimten, rijkelijk invallend daglicht, wintertuin in hart van huis. Huis Tassel is een echt “portrethuis” en beantwoordde perfect aan wetenschappelijk programma van opdrachtgever. In huis Tassel experimenteerde Horta voor het eerst met door hem ontworpen ventilatie- en verwarmingssysteem – thans grotendeels buiten gebruik.

 

Net als Huis Solvay, Huis Van Eetvelde en de persoonlijke woning van de architect Victor Horta is het Huis Tassel sinds 2000 opgenomen in de lijst van het Werelderfgoed van de Unesco.

Gevel. Tegelijk ingepast in huizenrij en opvallend van vorm. Vier bouwlagen, waarvan één als tussenverdiepingLage verdieping tussen twee bouwlagen; vaak boven commerciële benedenverdieping gelegen., en drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...). Gevel met regelmatige afwisseling van witsteen van Euville en van Savonnières. Op benedenverdieping banden onderaan en deuromlijsting in hardsteen.
Drieledige compositie met mooi evenwicht tussen stenen muurvakken en brede, volledige beglaasde muuropeningen van centrale bouwlaag. Smalle muuropeningen die per bouwlaag. versmallen en in hoogste bouwlaag. nog slechts lichtspleten zijn, dit in tegengestelde beweging tot centrale muuropeningen waarvan breedte en proporties die naar boven toe groter worden. Vrij lage benedenverdieping behandeld als onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen.; centrale monumentale toegangsdeur in sculpturale omlijsting onder brede keellijstvormende en gebogen latei. Imposante gebogen kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). boven deur vormt zowel luifelAfdak boven de ingang van een huis of handelszaak. als basis van erkerRechthoekig of veelhoekig uitbouwsel, als het ware op de gevel geplakt en daardoor deel uitmakend van de achterliggende ruimte; vaak over één of meer verdiepingen gestapeld. met erg kenmerkende zichtbare metalen dragende structuur en bijzonder plasticiteit. VensterLicht- en/of luchtopening in een muur. op tussenverdiepingLage verdieping tussen twee bouwlagen; vaak boven commerciële benedenverdieping gelegen. geritmeerd door vijf zuilen waarvan basis en kapitelenKopstuk van een zuil, pijler of pilaster; algemeen om de gedragen last op een smaller draagvlak over te brengen. als klauwen gesculpteerd zijn. In derde bouwlaag vier slanke metalen zuilen samengesteld uit met elkaar verbonden metalen balken; borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. met arabeskenOrnament met slingerende grondlijn, bekleed met bladeren, bloemen, vruchten, gedeelten van mensen- of dierenbeelden in grillige vormen, maar op sierlijke wijze geschikt en aaneengestrengeld. van aan elkaar geklonken platte ijzeren profielen. ErkerRechthoekig of veelhoekig uitbouwsel, als het ware op de gevel geplakt en daardoor deel uitmakend van de achterliggende ruimte; vaak over één of meer verdiepingen gestapeld. in vierde bouwlaag bekroond met terras met stenen basis en soberder smeedijzeren borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust.; in deze bouwlaag wordt gevel terug vlak; centraal vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. met twee metalen gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. zuiltjes onder I-balkIJzeren latei met I-profiel.. Krachtig hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. met uitspringende friesHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…). op rij consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief. die één op twee gericht zijn met consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief. van houten kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement)..

Achtergevel. Bijzonder sober. Ter hoogte van souterrainHoge kelder of half verzonken verdieping. vertrekkende en tot eerste verdieping lopende centrale erkerRechthoekig of veelhoekig uitbouwsel, als het ware op de gevel geplakt en daardoor deel uitmakend van de achterliggende ruimte; vaak over één of meer verdiepingen gestapeld., die zorgt voor meer ruimte en licht in achterste vertrekken.

Interieur. In huis Tassel breekt Horta definitief met traditioneel grondplan van Brusselse woningen. Het huis bestaat uit twee parallelle volumes, elk onder eigen zadeldakDak met twee hellende dakvlakken.. In volume aan straatkant ontvangst- en werkruimten: op benedenverdieping spreekkamer; op tussenverdiepingLage verdieping tussen twee bouwlagen; vaak boven commerciële benedenverdieping gelegen. rookkamer en laboratorium, op eerste verdieping bureau en op tweede verdieping studiekamer. In diepere volume aan achterkant dienstruimten en woonruimten: keukens in hoog souterrainHoge kelder of half verzonken verdieping.; op verhoogde benedenverdieping salon-eetkamer; op eerste verdieping grote kamer en kleine eetkamer; op tweede verdieping twee slaapkamers. Dit gedeelte volledig verbonden met diensttrap. In ruimte van 5,30 m lang tussen twee volumes, twee lichtkoepels die respectievelijk hoofdtrappenhuis en wintertuin op benedenverdieping verlichten. Twee volumes over drie verdiepingen door bordessen1. Verhoogd platform vóór de ingang van een gebouw, bereikbaar via een aantal treden; - 2. Vloertje, boven aan of midden in een trap. met elkaar verbonden.

Grondplan. Georganiseerd rond as die vertrekt van toegangsdeur, het huis doorkruist en eindigt in het midden van de absis van de eetkamer.

Vertrekken liggen symmetrisch aan weerszijden van deze as: links van inkom vestiaire en toilet, rechts kleine spreekkamer; beide ruimten zowel verbonden met kleine inkomhal als met octogonale vestibule. Vanuit spreekkamer en vestibule, rechtstreekse toegang tot trap naar kelder. Muren van kleine inkomhal bekleed met groen imitatiemarmer. Centrale dubbele deur uitgevend op octogonale vestibule; glas-in-lood in groen en purper Amerikaans en craquelé-glas met motief van bloeiende bloembollen.
Octogonale hal met japoniserende lambriseringenWandbetimmering, meestal bestaande uit paneelwerk, aangebracht tegen een binnenmuur (vaak het onderste gedeelte ervan); later ook in marmer, stucwerk, …; in plafond doornenmotief; vloer in marmermozaïek met spiraalvormig motief rond warme-luchtrooster; in het midden zeven traptreden naar verhoogde benedenverdieping die volledig achterste gedeelte van huis in beslagVerzameling van metalen elementen op een deur of raam. neemt.

In licht badend bordes1. Verhoogd platform vóór de ingang van een gebouw, bereikbaar via een aantal treden; - 2. Vloertje, boven aan of midden in een trap. leidt naar wintertuin onder schuine koepelBolvormig gewelf op cirkelvormige, elliptische, vierkante of veelhoekige basis., visueel voortgezet in grote spiegel die ruimte vergroot; rechts eretrap tot eerste verdieping; plafond van bordes1. Verhoogd platform vóór de ingang van een gebouw, bereikbaar via een aantal treden; - 2. Vloertje, boven aan of midden in een trap. bestaande uit structuur van smeedijzeren bogenConstructie waarvan de beschrijvende lijnen delen van cirkels of gebogen lijnen zijn en waarin alle drukkrachten optreden., rustend op metalen zuiltjes; muurschildering van arabeskenOrnament met slingerende grondlijn, bekleed met bladeren, bloemen, vruchten, gedeelten van mensen- of dierenbeelden in grillige vormen, maar op sierlijke wijze geschikt en aaneengestrengeld. en gestileerde plantenmotieven in uitlopende kleuren van groen en oranje, ontworpen door Henri Baes; deze motieven zijn overgenomen in ijzerwerkVerzameling van alle metalen elementen van een gebouw., marmermozaïek van vloeren en lampen. Centraal salon en eetkamer eindigend in vijfhoekige absis; ruimten volledig zichtbaar vanaf bordes1. Verhoogd platform vóór de ingang van een gebouw, bereikbaar via een aantal treden; - 2. Vloertje, boven aan of midden in een trap. via deuren of beglaasde panelen. Links van eetkamer bijkeuken met keukenlift en rechts diensttrap naar keuken. In salon boven centrale deur, muurschildering met chrysantenmotief; houten plafond met contrasterende metalen balken die structuur zichtbaar maken. Transversale caissons in plafond van salon en longitudinale in dat van eetkamer. Eiken Hongaars parket.
Trap in lichte beuk.

Rookkamer op tussenverdiepingLage verdieping tussen twee bouwlagen; vaak boven commerciële benedenverdieping gelegen. biedt uitzicht op ontvangstruimten van benedenverdieping; divan passend in erkerraam; laatst genoemde met japoniserend glas-in-loodraam; rookkamer links geflankeerd door badkamer met toilet en rechts door laboratorium. Vanaf tussenverdiepingLage verdieping tussen twee bouwlagen; vaak boven commerciële benedenverdieping gelegen. trap naar bordes1. Verhoogd platform vóór de ingang van een gebouw, bereikbaar via een aantal treden; - 2. Vloertje, boven aan of midden in een trap. van eerste verdieping. Groot japoniserend glas-in-lood-raam met zeelandschap; vanuit trappaalHoofdbaluster aan de eerste trede van een trap. vertrekken soepele stengels in messing, eindigend in lampenkappen. In bovenste trapgedeelte architecturale nis met sculptuur David van Godefroid Devreese. Eretrap eindigend op eerste verdieping. Aan straatkant bureau van Tassel. Aan tuinzijde kleine salon en slaapkamer met erkerRechthoekig of veelhoekig uitbouwsel, als het ware op de gevel geplakt en daardoor deel uitmakend van de achterliggende ruimte; vaak over één of meer verdiepingen gestapeld. met drie venstersLicht- en/of luchtopening in een muur., voorbehouden voor grootmoeder van Émile Tassel. Aan kant van slaapkamer, toiletkamer met twee deuren, één naar kamer en andere naar gang naast kleine salon, waar trap vertrekt naar hogere verdiepingen. Hier ruimtelijke indeling vrijwel zelfde als die van eerste verdieping: aan straatzijde, kleine studeerkamer; aan tuinzijde twee kamers met toiletkamer; balkon op erkerRechthoekig of veelhoekig uitbouwsel, als het ware op de gevel geplakt en daardoor deel uitmakend van de achterliggende ruimte; vaak over één of meer verdiepingen gestapeld. van eerste verdieping.

Meubilair thans verspreid; deels ontworpen door Horta, deels gekocht in galerie “L'Art Nouveau” van S. Bing (Parijs).

Beschermd op 18.11.1976.