Onderzoek en redactie

1997-2004

 

Bekijk de weerhouden gebouwen

Van Engelandstraat naar Koningslaan. Rechtlijnige straat met lichte kromming ter hoogte van Coenraetsstraat Kruist Joseph Claes-, Coenraet-, Denemarken- en Theodore Verhaegenstraat. Loopt parallel met de de Mérodestraat, waarmee ze één van de belangrijkste verkeerswegen van de Zuidwijk vormt, namelijk als verbinding tussen Hallepoort en Koningslaan.

Aangelegd ca. 1860. Net als Fontainasstraat en Belgradostraat is het tracé tussen Heldenplein en Denemarkenstraat gelegen op gedeelte van Oude Vorstweg. Deze belangrijke verkeersader, al in 1321 vermeld maar wellicht ouder, werd eveneens de Oude Herbaene van Brussel naer Halle genoemd en in 1845 omgedoopt tot Hondestraet.

Vroeger Constantinopelstraat. Huidige benaming sinds 1920 naar socialistisch volksvertegenwoordiger (1841–1918) en gemeenteraadslid van Sint-Gillis van 1879 tot 1890.

Pare zijde Emile Féronstraat richting Engelandstraat (foto 2005).
Pare zijde Emile Féronstraat richting Engelandstraat (foto 2005).

Bebouwd tussen 1863 en 1911 hoofdzakelijk met huizen in neoclassicistische stijl. Eerste gebouwen van jaren 1860, nabij huidige Heldenplein. Laatste gedeelte, richting Koningslaan, heeft latere bebouwing, vaak gekenmerkt door eclecticisme. Aannemer Jean-Baptiste Carsoel ontwerpt er verscheidene huizen in neoclassicistische stijl (zie nr. 53, 55, 73, 85, 87, 137 tot 143). Tal van huizen hebben grondige wijzigingen ondergaan, sommige werden vervangen door appartements- of kantoorgebouwen. Ca. 1990 koopt en renoveert Grondregie nr. 2 tot 18, 22 tot 30 en 21, met herverkaveling van sommige huizen en verwijdering van deuren.
Na aanleg van tramlijn in 1873 vestigen zich hier tal van handelszaken. De drukke industriële en ambachtelijke activiteit in de wijk wordt aangemoedigd door nabijheid van Zuidstation: pantoffelfabriek op nr. 17, gieterij op nr. 19 en 55, wasserij op nr. 66, schrijnwerkerij op nr. 86, drukkerij op nr. 138, tuinbouwserres op nr. 154 en 156, koffiebranderij op nr. 173.

Op nr. 12, toegang tot oude houtdroogkamer Germeauxhal, aan gelijknamige square, ook toegankelijk via C. Depaepestraat. Op nr. 117, aan achterzijde van huis in eclectische stijl, vestiging van Cinéma Moderne (arch. Hubert De Kock, 1912), gesloten in 1921.

Émile Féronstraat 117, ontwerp voor glazen luifel voor Cinéma Moderne, GASG/Urb. 173 (1920).
Émile Féronstraat 117, ontwerp voor glazen luifel voor Cinéma Moderne, GASG/Urb. 173 (1920).

Niet geselecteerde nr.: 2: huis in neoclassicistische stijl, 1879, gewijzigd op hoofdgestel; 4: huis in neoclassicistische stijl, 1877, verhoogd met bouwlaag; 6: huis in neoclassicistische stijl, 1877, later verhoogd; 8: huis in neoclassicistische stijl, 1875, verhoogd met bouwlaag Achterbouw, vroeger schrijnwerkerij; 13: huis in neoclassicistische stijl, 1866, herbepleisterd. Vitrine vervangen door twee vensters (1910); 15, 17: twee huizen vroeger in neoclassicistische stijl, 1868, nu bekleed met briketten. Pantoffelfabriek aan achterzijde van nr. 17 (1923); 19: huis in neoclassicistische stijl, 1866, gewijzigd op benedenverdieping Achtergebouw, 1887, gehuurd als kopergietersatelier door J. Peterman, (zie ook nr. 55); 20: gebouw ontstaan door samenvoeging van twee huizen met neoclassicistische inslag: links huis van 1883, garagepoort (1930), rechts huis met deur gewijzigd in venster; 22: gebouw ontstaan door samenvoeging van twee identieke huizen met neoclassicistische inslag, 1883. Deur van huis rechts gewijzigd in venster; 24: gebouw ontstaan door samenvoeging van twee identieke huizen met neoclassicistische inslag: vroegere nr. 24 en 26, 1883. Deur van vroeger nr. 24 gewijzigd in venster; 26: huis in postmodernistische stijl, 1992; 27: zie nr. 25; 28: gebouw ontstaan uit herverkaveling van twee identieke huizen met neoclassicistische inslag: vroegere nr. 28 en 30, 1867. Vroegere nr. 28 nu bekleed met briketten, deur van vroegere nr. 30 gewijzigd in venster; 29: huis vroeger in neoclassicistische stijl, 1875, herhaaldelijk gewijzigd op benedenverdieping en bekleed met briketten op verdiepingen (1945); 30: hoekgebouw ontstaan door samenvoeging ca 1990 van vroegere nr. 32 (1866) en 34 (1864); 31: huis in neoclassicistische stijl n.o.v. arch. F. Abeels, 1870, voor het eerst gewijzigd op benedenverdieping in 1884; 33, 35 en Zwedenstraat nr. 60, 62-62a: ensemble van vier huizen met neoclassicistische inslag, 1864 (volgens De Keyser, G., 1996), nr. 33 nu bekleed met briketten; 37 en Zwedenstraat nr. 59: twee huizen in neoclassicistische stijl, 1870 (volgens De Keyser, G., 1996), nr. 37 nu bekleed met briketten; 39: huis vroeger met neoclassicistische inslag, 1870, vitrine (1924), nu bekleed met briketten; 43: huis in eclectische stijl met polychroom parement, 1889, later voorzien van erker, nu bekleed met PVC. Mooie bewaarde toegang; 45, 47: ensemble van twee huizen in neoclassicistische stijl, 1873, allebei gewijzigd op benedenverdieping, nr. 47 later voorzien van dakkapel; 46, 48: ensemble van twee huizen in neoclassicistische stijl, 1862, bekleed met briketten, nr. 48 later voorzien van vitrine; 49: huis in neoclassicistische stijl, herbepleisterd en gewijzigd op benedenverdieping; 50, 52: ensemble van twee huizen in neoclassicistische stijl n.o.v. arch. Jean-Baptiste Mesmaeckers zoon, 1862, voorzien van vitrine op benedenverdieping, nr. 50 later voorzien van mansardedak, nr. 52 nu bekleed met briketten; 51: huis in neoclassicistische stijl, 1865, gewijzigd op benedenverdieping; 53: huis n.o.v. aannemer Jean-Baptiste Carsoel, 1865, grondig gewijzigd n.o.v. arch. G. Wargnier, 1938; 54: huis, verhoogd en bekleed met briketten, eigendom van Grondregie; 55: huis vroeger in neoclassicistische stijl n.o.v. aannemer Jean-Baptiste Carsoel, 1865, nu bekleed met briketten. J. Petermann, fondeur en cuivre, vestigde er kopergieterij in 1870 en verhuisde naar nr. 19 in jaren 1880. Vestigde zich nadien in Zwedenstraat (zie nr. 46) en dan Fontainasstraat in 1897 (zie nr. 21-23); 56: huis in neoclassicistische stijl, 1860, i.o.v en waarschijnlijk n.o.v. meestermetselaar E. Carsoel, bekleed met briketten (1946); 57: huis vroeger in neoclassicistische stijl, 1865, nu bekleed met briketten; 59: huis in neoclassicistische stijl; 61: zie nr. 63; 62, 64: ensemble van twee huizen in neoclassicistische stijl n.o.v. arch. Van Der Riet, 1860, verbonden door doorlopend balkon. Nr. 62 verhoogd met bouwlaag en gewijzigd op benedenverdieping (1938). Op nr. 64, dakkapellen (1926); 65, 67: twee huizen, 1869, nu bekleed met briketten, nr. 65 verhoogd met bouwlaag, nr. 67 voorzien van mansardedak (1925), met bewaarde kroonlijst op klossen; 71-71a: groot huis in neoclassicistische stijl, 1890, gewijzigd op benedenverdieping; 73: huis in neoclassicistische stijl n.o.v. aannemer Jean-Baptiste Carsoel (volgens De Keyser, G., 1996), 1863; 74: huis met art-deco-inslag, 1935, waarschijnlijk resultaat van wijziging van twee huizen in neoclassicistische stijl; 75, 77: twee huizen in neoclassicistische stijl, 1865, nr. 75 verhoogd en bekleed met platen (1952); 76: huis in neoclassicistische stijl, 1860, verhoogd met bouwlaag en bekleed met briketten; 78: huis in eclectische stijl, 1889, verhoogd met bouwlaag en voorzien van marmeren winkelpui in art-decostijl. Vitrine met roedeverdeling en inspringende toegang n.o.v. arch. J. Vincke, 1926; 79: huis in neoclassicistische stijl n.o.v. arch. Demartelaer, 1863, nu herbepleisterd; 80: huis in eclectische stijl, 1889; 81: huis in neoclassicistische stijl, nu herbepleisterd; 83: huis in neoclassicistische stijl, nu herbepleisterd; 83a: huis in neoclassicistische stijl, op hoek met Coenraetsstraat, nu herbepleisterd; 85: huis vroeger in neoclassicistische stijl n.o.v. aannemer Jean-Baptiste Carsoel, 1872, nu bekleed met briketten, gewijzigd op benedenverdieping; 87: huis vroeger in neoclassicistische stijl n.o.v. aannemer Jean-Baptiste Carsoel, 1866, nu bekleed met briketten, later voorzien van dakkapellen; 89: huis, 1876, volledig herwerkt n.o.v. arch. J. Lambrechts, 1960; 91, 93: ensemble van twee huizen, 1877, nu bekleed met briketten, nr. 93 later voorzien van dakkapel; 92: huis met neoclassicistische inslag, 1888, herbepleisterd, dakkapel en garagepoort (1965); 94: huis in neoclassicistische stijl, 1886, later bekleed met briketten. Mansardedak (1926); 95: huis in neoclassicistische stijl, 1877, nu gedecapeerd; 96: huis, 1888, verhoogd met bouwlaag (1934) en bekleed met briketten; 98: op hoek met Denemarkenstraat, 1894, huis met neoclassicistische inslag, later herbepleisterd en verhoogd; 99: huis vroeger in neoclassicistische stijl, 1882, nu bekleed met briketten; 100: huis met neoclassicistische inslag, 1900 (volgens De Keyser, G., 1996), handelsruimte bekleed met keramiektegels. Vitrine met impost met roedeverdeling; 101: huis met neoclassicistische inslag, 1893, hardstenen benedenverdieping; 103: huis met neoclassicistische inslag, 1892, verhoogd met bouwlaag (1926) en nu bekleed met briketten; 106-108: appartementsgebouw, 1960 (volgens De Keyser, G., 1996), ter vervanging van twee huizen van 1885; 107: huis vroeger in neoclassicistische stijl n.o.v. arch. Hector Gérard, 1896; 110: zie nr. 112, 114; 113: huis in neoclassicistische stijl, 1898, nu gedecapeerd en gewijzigd op benedenverdieping; 115: huis in neoclassicistische stijl, 1893, nu bekleed met briketten en gewijzigd op benedenverdieping; 117: huis in eclectische stijl, 1898, met achterbouw gewijzigd in bioscoopzaal Cinéma Moderne, n.o.v. arch. Hubert De Kock, 1912. Plaatsing van gietijzeren markies (1920), nu verdwenen, vóór definitieve sluiting in 1921. Garage (1980). Aan straatkant, inrijpoort die toegang geeft tot achtergebouw, verlaagd door bouw van tussenverdieping, geflankeerd door smalle voetgangersdeur, nu dichtgemetseld; 118: huis, 1889, nu bekleed met briketten; 120, 122: twee huizen met neoclassicistische inslag n.o.v. arch. J. Neyrinck, 1889, nr. 122 nu bekleed met briketten; 121: huis in neoclassicistische stijl, 1877, met bewaard venster met roedeverdeling op benedenverdieping; 123: huis in neoclassicistische stijl, 1877, verhoogd (1929); 124: huis met neoclassicistische inslag n.o.v. arch. Guillaume Seghers, 1889, bekleed met briketten (1947); 126: huis, 1893, verhoogd en bekleed met briketten; 127: huis vroeger in neoclassicistische stijl, 1877, gewijzigd op benedenverdieping, verhoogd met bouwlaag en bekleed met briketten; 128: huis in eclectische stijl, 1905, ontworpen als ensemble met T. Verhaegenstraat nr. 167 n.o.v. arch. Joseph Vincke, 1902; 129: huis in neoclassicistische stijl, 1877, nu bekleed met briketten; 130-130a, 132: op hoek met T. Verhaegenstraat, huis met neoclassicistische inslag n.o.v. aannemer Marcellin Dineur, 1878, ontworpen als ensemble met T. Verhaegenstraat nr. 178, 180; 131: huis in neoclassicistische stijl, 1877, verhoogd met bouwlaag (1951) en herbepleisterd; 133 en T. Verhaegenstraat nr. 167b: hoekgebouw in neoclassicistische stijl, 1875, gewijzigd n.o.v. arch. Georges Lambeau, 1938; 134: huis in eclectische stijl met polychroom parement, 1893; 136: huis in neoclassicistische stijl, 1890; 137, 141, 143: zie nr. 139; 138, 142: zie nr. 140; 150: huis in eclectische stijl met polychroom parement n.o.v. arch. Louis Gille, 1905; 161-165-167, 173: gebouwen voor drukkerij, nr. 161-165 n.o.v. arch. René Wouters, 1974, met uitbreidingen (arch. Georges Piron, 1985) in dezelfde stijl op nr. 167 en 173, laatste nr. met twee huizen ertussen. Vervangen onder meer nr. 165, huis in eclectische stijl (arch. Jean Maelschaelck, 1902), nr. 167, 1905 en nr. 173, 1901, koffiebranderij ‘J. Debert'; 162: huis in neoclassicistische stijl, 1884, verhoogd met bouwlaag; 168: omheiningsmuur. Aan achterzijde, groothandel in chemische producten, ‘SA Defraene'; 171: huis met neoclassicistische inslag, 1902; 175: huis met neoclassicistische inslag n.o.v. arch. François Kilbaey, 1901; 177: oorspronkelijk gebouw met twee bouwlagen gebruikt als stalling en opbergplaats (1905), gewijzigd (1913 en 1930), nadien verhoogd met twee verdiepingen (arch. A. Lejeune, 1967); 178: huis met neoclassicistische inslag, 1900, herhaaldelijk gewijzigd op benedenverdieping; 179: huis, 1901, met hardstenen benedenverdieping en centrale vitrine; 181: huis met neoclassicistische inslag, 1900, met winkelpui onder doorlopende I-balk; 182, 184: ensemble van twee huizen met neoclassicistische inslag n.o.v. arch. Ernest Linard, 1900, nr. 184 met handelsruimte, op hoek met Koningslaan; 187: huis in eclectische stijl n.o.v. arch. Albert Huvenne, 1911; 195 en Koningslaan nr. 72: hoekhuis met neoclassicistische inslag, 1902, bekleed met briketten (1964).

Bronnen

Publicaties en studies
CRUNELLE, M., DEBLIECK, D., VAUTHIER, E., et al., Inventaire des salles de cinéma de la Région de Bruxelles, Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Dienst Monumenten en Landschappen, Brussel, 1994, fiche 145.
Inventaire visuel de l'architecture industrielle à Bruxelles. Saint-Gilles, AAM, Bruxelles, 1980-82, fiche 17.
La vie économique à Saint-Gilles, des origines à demain, Syndicat d’initiative, Sint-Gillis, 1993, pp. 109-128.
Saint-Gilles. Ensembles urbanistiques et architecturaux remarquables, ERU asbl, Brussel, 1988, p. 49.

Tijdschriften
DONS, R. ‘ les voies de communication à Obbrussel-Saint-Gilles jusqu'au début de 1840 ', Le Folklore brabançon, 269, 1991, pp. 61-98, pp. 69-73.

Archieven van de niet geselecteerde nr.
GASG/DS 2: 4992 (1878); 4: 4235 (1877); 6: 4287 (1877); 8: 3071 (1875); 13: 5008 (1866), 12009 (1910); 15: 6819 (1868); 17: 6870 (1868), 93 (1923); 19: 4793 (1866), 112 (1887); 20: 328 (1883), 247 (1930); 22: 35 (1883); 24, 26: 92 (1883); 26: – (1992); 28, 30: 5629 (1867); 29: 3184 (1875), 68 (1945); 31: 844 (1870), 466 (1884); 32: 4917 (1866); 34: 3692 (1864); 39: 747 (1870), 90 (1924); 43: 2264 (1889); 45, 47: 1928 (1873); 46, 48: 1841 (1862); 50, 52: 1884 (1862); 51: 4684 (1865); 53: 4614 (1865), 196 (1938); 55: 4618 (1865); 56: – (1860), 98 (1946); 57: 4635 (1865); 62, 64: 35 (1860); 62: 308 (1938); 64: 299 (1926); 65, 67: 7039 (1869); 67: 118 (1925); 71-71a: 2398 (1890); 73: 3122 (1863); 74: 43 (1935); 75, 77: 4399 (1865), 70 (1952); 76: 1101 (1860); 78: 2125 (1889), 283 (1926); 79: 2944 (1863); 80: 2107 (1889); 85: 1542 (1872); 87: 5188 (1866); 89: 4039 (1876), 5 (1960); 91, 93: 4421 (1877); 92: 1910 (1888), 35 (1965); 94: – (1886), 121 (1926); 95: 4703 (1877); 96: 2063 (1888), 157 (1934); 98: 3708 (1894); 99: 635 (1882); 101: 3346 (1893); 103: 3000 (1892), 235 (1926); 106-108: 815 (1885); 107: – (1896); 113: 1298 (1898); 115: 3347 (1893); 117: 1497 (1898), 332 (1912), 173 (1920); 118: 2191 (1889); 120: 2188 (1899); 121: 4254 (1877); 122: 2189 (1889); 123: 4720 (1877), 198 (1929); 124: 2265 (1889), 37 (1947); 126: 3373 (1893); 127: 4395 (1877); 128: 2 (1905); 129: 4397 (1877); 130-130a, 132: 4163 (1878); 131: 4399 (1877), 91 (1951); 133: 337 (1875), 30 (1938); 134: 3345 (1893); 136: – (1890); 150: 263 (1905); 162: 1884 (1884); 161-165: 1973-111 (1974); 165: 181 (1902); 167: 174 (1905), 77 (1985); 171: 132 (1902); 173: 172 (1901), 1984-111 (1985); 175: 141 (1901); 177: 123 (1905), 239 (1913), 101 (1930), 2 (1967); 178: 1988 (1900); 179: 13 (1901); 181: 2245 (1900); 182, 184: 2122 (1900); 187: 269 (1911); 195: zie Koningslaan nr. 72: 120 (1902), 19 (1964).