Mellerystraat

De Mellerystraat begint aan het Onze-Lieve-Vrouwvoorplein en loopt dan langs het Koninklijk Domein; ze kruist de Mathieu Desmaréstraat voordat ze uitmondt op het einde van de Wijngaardenstraat.

De Mellerystraat vormt een deel van de oude weg van Brussel naar Temse – ook genaamd de Route du Palais royal, de Route provinciale de Bruxelles à Meysse en later de Paleizenstraat – die begon aan de brug van Laken, het tracé van de huidige Paleizenstraat over de Bruggen volgde en dan in noordelijke richting afboog, voor het Koninklijk Paleis, in noordelijke richting. In 1876 stond koning Leopold II een deel van zijn domein af aan de staat, voor de aanleg van een openbaar park, evenals de bedding van de toekomstige Koninklijk Parklaan. Die laan vormde een ellips rond het Koninklijk Domein en verving, vanaf de nieuwe kerk van Laken, de weg van Brussel naar Temse, die door het domein liep. Deze weg werd omgevormd tot een doodlopende straat ter hoogte van het einde van Wijngaardenstraat. Van dan af vormden de twee straten een enclave binnen het Koninklijk Domein. Tijdens de laatste decennia van de 19e eeuw wou de koning zijn domein uitbreiden en de onmiddellijke omgeving ervan, inclusief bovenvermelde enclave, verstedelijken. Het was de bedoeling om de oude verkeerswegen, met hun bescheiden en ongezonde woningen, te vervangen door nieuwe straten met burgerwoningen. De koning kocht daartoe verscheidene eigendommen. Hoewel de gemeente het plan voor de transformatie van de wijk uiteindelijk op 06.10.1905 goedkeurde, werd het nooit uitgevoerd, want in 1909 overleed de koning.

Ondertussen had de gemeente in 1902 de naam Mellerystraat toegekend aan het deel van de weg gelegen tussen het voorplein en de Wijngaardenstraat, als eerbetoon aan Xavier Mellery (1845-1921), een kunstschilder die lange tijd in de straat woonde (zie nr. 78).

De onpare zijde van de straat, die al van vóór 1866 in het Koninklijk Domein was opgenomen, dus nog tijdens het bewind van Leopold I, wordt gekenmerkt door een lange bakstenen omheiningsmuur, waarin ter hoogte van nr. 26 en het kruispunt met de Desmaréstraat twee oude stenen portalen zijn ingewerkt, overblijfselen van ingangen tot thans verdwenen eigendommen. Op het tweede portaal, met geringde pilasters, prijkt het jaartal “ANNO / 1688”. Rechts ervan staat een kleine gemetselde kapel, de enige overblijvende kapel uit de reeks kapellen die aartshertogin Isabella er in de 17e eeuw liet bouwen (zie kapel). Verderop (zie nr. 53 en 55) geven twee neoclassicistische gebouwen van vóór 1810 de oude ingang aan van nog een ander verdwenen domein.

Aan de pare zijde van de straat, die in de loop van de 19e eeuw geleidelijk werd bebouwd, bevinden zich nog verscheidene neoclassicistische woningen, waaronder het geheel gevormd door nr. 4 tot 10 (1875), thans verbouwd, alsook twee oude gebouwen van vóór 1836 die in industriële complexen zijn geïntegreerd, enerzijds de Grande Tonnellerie Krämer Frères (zie nr. 42), anderzijds de Ateliers Jonckheere (zie nr. 54). Op nr. 14 diende begin 20e eeuw een grote woning, in 1877 ontworpen voor de pastoor-deken van de Onze-Lieve-Vrouwkerk van Laken, met op de benedenverdieping een zaalals katholieke school, voordat ze in 1962 volledig werd verbouwd voor de Société Notre-Dame de Laeken (n.o.v. architecten De Smet en Lateir). Op de hoeken met de Mathieu Desmaréstraat (nr. 24-26 en 38) ontwierp architect Egide Dekeuleneer twee complexen met woningen voor bejaarden i.o.v. de Lakense Haard, in respectievelijk 1959 en 1969. Het eerste complex verving onder meer het oude hospitaal van Laken, dat na de choleraepidemie van 1866 was geopend in een gebouw dat door architect Trappeniers werd verbouwd. Tussen 1879 en 1885 diende het als godshuis, voordat het nogmaals als hospitaal werd gebruikt, tot in 1914.