Kleine Dalstraat

Van Leuvensesteenweg naar Waterkrachtstraat.

Aangelegd in 1901 op het tracé van de Kleine Dalgang (impasse du Vallon) en de Eendenallee (allée des Canards) die tot 1851 eveneens gekend stond onder de naam Zwanengang (impasse du Cygne).

De geschiedenis van de straat en van de woonblokken gelegen tussen de Maria-Theresiastraat, de Leuvensesteenweg, de Kleine Dalstraat en de Liefdadigheidsstraat is grotendeels bepaald door de ontwikkeling van de 'Union économique'. Deze in 1890 gestichte coöperatie vestigde in 1904 haar zetel in de Kleine Dalstraat Nr. 27.
Ze groeide uit tot één van de grootste coöperatieve verenigingen van de stad die tegen zeer voordelige prijzen een aantal producten aanbood zoals voedingswaren, kledij en meubelen. Tussen 1903 en 1964 breidde de coöperatie voortdurend uit; haar activiteiten zouden in 1972 stopgezet worden.

De meeste gebouwen strekten zich uit in oostelijke richting, tussen de Kleine Dalstraat en de Maria-Theresiastraat (op de plaats waar sinds 1979 een pand van de Naamloze Vennootschap van de Goedkope Woningen van Sint-Joost-ten-Node gevestigd is) en in westelijke richting waar ze een onregelmatige L-vorm binnen het woonblok aannamen, met name Nr. 12 tot 18 en Nr. 24 (n.o.v. arch. Léon SNEYERS) evenals Leuvensesteenweg Nr. 44 en een gebouw aan de Liefdadigheidsstraat. Een in 1931 aangelegde overdekte voetgangersbrug tussen Nr. 18 en 27 maakte de toegang tot de verschillende gebouwen aan weerszijden van de straat mogelijk. De interieurinrichting was hoofdzakelijk in art-decostijl - houtwerk, metalen structuren, glasramen - en getuigde van een hoogwaardige kwaliteit. Hoewel het ensemble vanaf 1903 in verschillende fasen werd opgetrokken en talrijke wijzigingen heeft ondergaan (verhoging van de gevel, verbouwingen en interieurrenovaties), werd er steeds gestreefd naar een zekere homogeniteit.
Het geheel was voornamelijk opgetrokken in neo-Vlaamse renaissancestijl, vooral Kleine Dalstraat Nr. 18 (1903), Nr. 27 (1908), Nr. 25 (1914) n.o.v. arch. A. AUBREBIS, Leuvensesteenweg Nr. 44 (1921) en Kleine Dalstraat Nr. 19, 21 en 23 door Fr. DE DECKER (1935).
Baksteenconstructies op arduinen onderbouw, geleed door kordons en - op begane grond - door pilasters met schijnvoegen; rondboogvensters in tweede bouwlaag, gekoppeld in derde bouwlaag.
Vrijere behandeling van de achtergevels (Maria-Theresiastraat Nr. 86 tot 92) door arch. A. AUBREBIS (1913 tot 1915) met een meer classicistische tendens, vlakke omlijstingen, rechthoekige driedelige vensters, gebruik van witte similisteen, mansardedakken; Nr. 80, 82, 84 (1929, 1935) n.o.v. arch. Fr. DE DECKER, typische architectuur uit het interbellum zoals blijkt uit de behandeling van de muuropeningen en de gevelverdeling doch qua materiaalgebruik nog aansluitend bij de eclectische stijl.
Latere aanpassingen door dezelfde arch.: modernisering en heropbouw van Kleine Dalstraat Nr. 13-15 (1961, achterkant: Maria-Theresiastraat Nr. 74-76), in 1964 bouw van een pand binnen het huizenblok dat aangrenst aan de Kleine Dalstraat Nr. 18 en waarvan één gevel op de Liefdadigheidsstraat uitkomt. Van het hele ensemble blijft enkel de gevel van Kleine Dalstraat Nr. 18 over, heden geïntegreerd in een appartementsgebouw, Nr. 24 en Leuvensesteenweg Nr. 44 met oorspronkelijke winkelpui.

Daarbuiten enkele fraaie burgerwoningen in eclectische stijl en een paar huurpanden, de huizen richting Waterkrachtstraat zijn van bescheidener afmetingen.
Aan oneven zijde, op de hoek met de Waterkrachtstraat Nr. 1 en 3A (1885): aanvankelijk één gebouw dat als werkplaats diende van het hiermee verbonden Nr. 64. Heden twee afzonderlijke huizen met neoclassicistisch geïnspireerde lijstgevel van drie bouwlagen en twee traveeën. Nr. 11: laag gebouw uit 1877, oorspronkelijk een atelier (bijgebouw van Maria-Theresiastraat Nr. 72) dat in 1895 tot huis verbouwd werd.

Rooilijn onderbroken tussen Nr. 13 en 27 door een imposant gebouw, opgetrokken tussen 1979 en 1982 n.o.v. de arch. C. EMERY, J. BAUDON en P. HAYOT van het bureau A + U, i.o.v. de Naamloze Vennootschap van de Goedkope Woningen, ter vervanging van een aantal panden van de 'Union économique'. Nr. 35-37 (richting Leuvensesteenweg) wordt gevormd door de zijgevel van het brede Huis Hayoit, n.o.v. de arch. F. SYMONS en G. VELDEMAN (zie Leuvensesteenweg Nr. 56) en gebouwd in 1927 ter vervanging van een huis uit 1903 n.o.v. arch. L. DUWAERTS.